Kháng nghị hủy bản án vụ tranh chấp đất giữa Công ty Sasco và hộ dân ở Phú Quốc

Toàn cảnh khu vực đất tranh chấp nhìn từ trên cao, góc đường Hùng Vương, đặc khu Phú Quốc. Ảnh: CÔNG NINH

Theo quyết định kháng nghị, Viện KSND tối cao đề nghị Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân (TAND) tối cao xét xử giám đốc thẩm theo hướng hủy bản án dân sự phúc thẩm ngày 24/6/2024 của TAND cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh, hủy bản án dân sự sơ thẩm ngày 21/3/2023 của TAND tỉnh Kiên Giang; tạm đình chỉ thi hành bản án dân sự phúc thẩm cho đến khi có quyết định giám đốc thẩm của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao.

Đất được cấp sổ đỏ vẫn bị tranh chấp

Theo hồ sơ vụ án, năm 2003, Công ty Sasco nhận chuyển nhượng hợp pháp thửa đất diện tích 2.200m2 tại khu phố 1, thị trấn Dương Đông, huyện Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang (nay là đặc khu Phú Quốc, tỉnh An Giang) từ bà H. Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh Kiên Giang cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho Công ty Sasco ngày 27/6/2003. Năm 2010, Công ty Sasco phát hiện gia đình ông V xây dựng nhà xưởng trên đất của công ty nên khởi kiện, yêu cầu gia đình ông V trả lại đất.

Vụ án được thụ lý và trải qua nhiều lần xét xử, kéo dài nhiều năm. Năm 2019, tòa sơ thẩm tuyên bản án lần đầu, chấp nhận yêu cầu khởi kiện của Công ty Sasco. Năm 2021, TAND cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh xử phúc thẩm, tuyên hủy án sơ thẩm và giao xét xử lại. Năm 2023, TAND tỉnh Kiên Giang xét xử sơ thẩm lần hai. Đến ngày 24/6/2024, TAND cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh ban hành bản án phúc thẩm, không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của Công ty Sasco. Sau bản án này, Công ty Sasco có đơn đề nghị xem xét giám đốc thẩm gửi Viện KSND tối cao.

Theo tài liệu thu thập có trong hồ sơ vụ án và kết quả xác minh thực tế của Viện KSND tối cao, có căn cứ xác định phần đất tranh chấp nằm ngoài thửa đất nhà nước thu hồi của ông V vào năm 1992. Phần đất tranh chấp đo thực tế là 2.387m2 có nguồn gốc do bà L khai phá sử dụng từ năm 1979. Năm 1993, bà L lập giấy viết tay chuyển nhượng cho bà M. Năm 1994, bà M cho con là bà H. Sau đó, bà H kê khai và được UBND huyện Phú Quốc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất năm 2001. Năm 2003, bà H chuyển nhượng cho Công ty Sasco và công ty được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

Phần đất này giáp đường Hùng Vương hiện hữu (đặc khu Phú Quốc), chiều rộng 49,99m, chiều dài nhất 44,3m. Theo biên bản làm việc với Thanh tra tỉnh năm 2001 và sơ đồ thực trạng đất do Thanh tra tỉnh đo đạc ngày 23/2/2001 có ông V ký xác nhận thì phần đất nhà nước thu hồi của ông V năm 1992 nằm ở bên trong, không nằm ở mặt đường, vị trí gần nhất cách mặt đường 52m. Quá trình giải quyết vụ án, UBND tỉnh Kiên Giang và UBND huyện Phú Quốc cũng xác định thửa đất của bà H bán cho Công ty Sasco nằm ngoài thửa đất nhà nước thu hồi của ông V năm 1992 nhưng không được tòa án hai cấp xem xét.

Sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng pháp luật

Viện KSND tối cao nhận định ông V đòi lại đất cũ là không có cơ sở vì ông chỉ được đền bù công khai phá. Thực tế ông V đã nhận 3 nền nhà diện tích 1.500m2, được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và sử dụng cho đến nay. Theo tài liệu thu thập có trong hồ sơ vụ án, năm 1975, ông V nộp đơn xin khai phá 20.000m2 (đo đạc thực tế là 26.589,2m2). Ông canh tác một thời gian, nhưng không hiệu quả (đất nhiễm phèn) nên bỏ hoang.

Năm 1992, UBND huyện Phú Quốc quy hoạch làm đất khu công nghiệp nên ban hành quyết định thu hồi toàn bộ diện tích đất của ông V, nhưng không bồi thường công khai phá, tôn tạo đất và thành quả lao động nên ông khiếu nại. Ngày 11/1/2001, UBND huyện Phú Quốc ban hành quyết định không chấp nhận khiếu nại của ông V nhưng cho ông thuê 3 nền đất diện tích 1.500m2 (mỗi nền 500m2) để sử dụng, ông V không đồng ý và tiếp tục khiếu nại lên cấp trên.

Ngày 15/5/2001, UBND tỉnh Kiên Giang ban hành quyết định giải quyết khiếu nại với nội dung không chấp nhận khiếu nại đòi đất của ông V; giao UBND huyện Phú Quốc cấp cho ông V 3 nền đất diện tích 1.500m2 để ông V sử dụng. Thực hiện chỉ đạo của UBND tỉnh, ngày 5/9/2001, UBND huyện Phú Quốc ban hành quyết định giao cho ông V 3 nền đất diện tích 1.500m2. Ngày 29/8/2003, UBND huyện Phú Quốc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho ông V, ông nhận đất, xây nhà, sử dụng từ đó đến nay và không khiếu nại gì về việc bị thu hồi đất khai phá trước đây.

Viện KSND tối cao cho rằng khiếu nại của ông V đã được giải quyết bằng quyết định giải quyết khiếu nại của Chủ tịch UBND tỉnh Kiên Giang, quyết định này không bị khởi kiện và đang có hiệu lực nhưng tòa án hai cấp vẫn xác định đây là đất cũ của ông V và công nhận cho ông V là trái pháp luật. Tòa án cấp sơ thẩm và phúc thẩm đánh giá không đúng các tài liệu có tại hồ sơ nên đã xác định sai phần đất tranh chấp là đất của ông V khai phá; không xem xét việc ông V được đền bù công khai phá bằng 3 nền nhà diện tích 1.500m2 và đã được cấp giấy chúng nhận quyền sử dụng đất, đã nhận đất và sử dụng cho đến nay.

Tòa án cấp sơ thẩm và phúc thẩm không xem xét việc khiếu nại của ông V đã được giải quyết bằng quyết định giải quyết đã có hiệu lực pháp luật, không bị khởi kiện, từ đó quyết định không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn là Công ty Sasco, chấp nhận yêu cầu phản tố của bị đơn là có sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng pháp luật, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự trong vụ án.

CÔNG NINH