Khát vọng đưa trí tuệ nhân tạo đến y tế cơ sở
Với đề tài 'Mô hình trí tuệ nhân tạo phân độ cận thị bệnh lý và phát hiện tổn thương trên ảnh màu đáy mắt', ThS.BS Lê Thái Minh Hiếu (quê ở phường Bình Định, tỉnh Gia Lai) vừa xuất sắc giành giải Nhì tại Hội thảo Ortho-K Kiểm soát tiến triển cận thị thế giới (GOMCC).
Đây là báo cáo viên duy nhất của Việt Nam được trao giải ở mảng báo cáo Poster. Giải Nhất và giải Ba đều thuộc về các bác sĩ Nhật Bản.
Bác sĩ có thể chia sẻ ngắn gọn về ý tưởng, quá trình hình thành và giá trị thực tiễn của mô hình này trong việc phân độ cận thị bệnh lý và phát hiện tổn thương võng mạc?
Trước đây, việc phân độ cận thị chủ yếu dựa vào độ cận. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây cho thấy biến chứng nguy hiểm vẫn có thể xảy ra ngay cả khi độ cận thấp (dưới 6D). Vì vậy, để ngăn ngừa biến chứng cần có chương trình tầm soát bệnh nhân cận thị ngay từ đầu. Trong khi đó, không phải nơi nào cũng có bác sĩ chuyên khoa mắt, và nếu triển khai trên quy mô lớn sẽ rất khó khả thi. Từ thực tế đó, tôi xây dựng mô hình AI nhằm tầm soát cận thị bệnh lý từ sớm, với ưu điểm xử lý nhanh và có thể áp dụng rộng rãi trong cộng đồng.
Bác sĩ Lê Thái Minh Hiếu trình bày kết quả nghiên cứu tại Hội thảo. Ảnh: NVCC
Nghiên cứu của bác sĩ đã giới thiệu mô hình AI có khả năng tự động phân tích và chẩn đoán bệnh lý mắt chỉ từ một ảnh đáy mắt. Xin bác sĩ chia sẻ rõ hơn về cơ chế hoạt động và kết quả thử nghiệm của mô hình này?
Mô hình AI này được thiết kế để phân loại mức độ nghiêm trọng của cận thị bệnh lý theo hệ thống META-PM (hệ thống phân loại cận thị bệnh lý quốc tế), đồng thời nhận diện và khoanh vùng những tổn thương nguy hiểm như vết nứt mạch mạc, tân mạch hắc mạc hay điểm Fuchs. Đây đều là biến chứng khó phát hiện ở giai đoạn sớm nếu chỉ dựa vào kinh nghiệm bác sĩ.
Kết quả thử nghiệm cho thấy, hệ thống phát hiện chính xác 93,06% ca cận thị bệnh lý và xác định đúng 90,91% ca không mắc bệnh. Với các tổn thương “Plus”, AI nhận diện chính xác 88,9%, trong khi tỷ lệ báo sai chỉ 2,8%. Đặc biệt, thời gian xử lý trung bình cho mỗi ảnh chỉ 6,06 giây, nhanh hơn 1,38 giây so với bác sĩ, nhưng độ chính xác và tính nhất quán trong chẩn đoán hoàn toàn tương đồng với đánh giá của các chuyên gia nhãn khoa giàu kinh nghiệm.
Theo bác sĩ, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong chuyên ngành mắt sẽ tạo ra bước tiến gì cho chẩn đoán và điều trị trong tương lai?
Trí tuệ nhân tạo chắc chắn không thể thay thế bác sĩ, mà chỉ đóng vai trò như một “công cụ hỗ trợ đắc lực”. AI giúp chuẩn hóa quy trình chẩn đoán, giảm bớt sự phụ thuộc vào kinh nghiệm chủ quan của từng chuyên gia.
Với khả năng sàng lọc nhanh và chính xác, công nghệ này có thể phát hiện sớm tổn thương ở giai đoạn đầu - vốn rất dễ bị bỏ sót - từ đó xây dựng phác đồ điều trị kịp thời, ngăn ngừa nguy cơ mù lòa. Đồng thời, AI còn góp phần giảm tải công việc cho đội ngũ y bác sĩ, rút ngắn đáng kể thời gian chờ trong các chương trình tầm soát quy mô lớn, hỗ trợ cá nhân hóa điều trị, điều chỉnh kế hoạch phù hợp cho từng bệnh nhân để tối ưu hiệu quả.
Từng công tác tại Trung tâm Y tế An Nhơn, điều gì đã thôi thúc bác sĩ chọn lĩnh vực mắt, và bác sĩ có dự định mang kết quả nghiên cứu này về ứng dụng tại tuyến cơ sở để người dân địa phương tiếp cận công nghệ tiên tiến không?
Trong quá trình làm việc tại y tế cơ sở, tôi nhận thấy nhân lực về nhãn khoa, đặc biệt là bác sĩ chuyên khoa sâu còn thiếu hụt nghiêm trọng, trong khi nhu cầu chăm sóc mắt của người dân ngày càng cao. Chính điều đó đã thôi thúc tôi theo đuổi chuyên ngành nhãn khoa, với mong muốn góp phần khắc phục khoảng trống này.
Đồng thời, mục tiêu ban đầu của nghiên cứu cũng hướng đến việc ứng dụng ngay tại tuyến cơ sở, nên chắc chắn tôi sẽ triển khai trong thời gian tới. Tôi dự định xây dựng một nền tảng website, cung cấp miễn phí mô hình AI cho những cơ sở y tế còn thiếu bác sĩ nhãn khoa, giúp người dân được tiếp cận sớm với công nghệ hiện đại.
Bác sĩ Lê Thái Minh Hiếu xuất sắc đạt giải Nhì tại Hội thảo. Ảnh: NVCC
Sau giải thưởng này, bác sĩ có những dự định nghiên cứu hay hướng phát triển chuyên môn nào tiếp theo?
Giải thưởng quốc tế vừa qua là sự ghi nhận bước đầu cho nghiên cứu này. Tôi cảm thấy vô cùng may mắn và tự hào, đồng thời xem đây là động lực để tiếp tục phát triển, mở rộng ứng dụng AI trong hỗ trợ bác sĩ nhãn khoa. Thực tế, cận thị bệnh lý chỉ là một phần trong tiềm năng ứng dụng của mô hình này.
Thời gian tới, tôi sẽ có thêm nhiều công bố về việc nhận diện, tầm soát các bệnh lý khác về mắt như cườm nước, võng mạc đái tháo đường… để từng bước đưa mô hình này trở thành công cụ toàn diện trong tầm soát bệnh lý nhãn khoa.
ThS.BS Lê Thái Minh Hiếu tốt nghiệp Trường Đại học Y Dược (Đại học Huế), công tác tại Trung tâm Y tế An Nhơn giai đoạn 2021-2025. Trong thời gian này, anh hoàn thành chương trình Thạc sĩ tại Đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh. Sau đó, anh từng thử việc tại một số cơ sở nhãn khoa như Bệnh viện Mắt Cao Thắng, Trung tâm Mắt Xuân Vũ; hiện công tác tại Bệnh viện Mắt Sài Gòn - Biên Hòa.
GOMCC 2025 do Hội Khúc xạ Việt Nam (VOA) đăng cai phối hợp cùng Hiệp hội Ortho-K quốc tế (IAOA) diễn ra tại Hà Nội từ ngày 22 - 24/8/2025. Đây là diễn đàn khoa học quốc tế uy tín, quy tụ các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực nhãn khoa, khúc xạ và kiểm soát tiến triển cận thị đến từ Mỹ, Canada, Úc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore và Việt Nam. Hội thảo hướng đến việc cập nhật những bằng chứng khoa học mới nhất, chia sẻ kinh nghiệm thực hành lâm sàng, đồng thời thúc đẩy hợp tác nghiên cứu - đào tạo trong lĩnh vực Ortho-K và kiểm soát tiến triển cận thị ở khu vực cũng như trên phạm vi toàn cầu.
