Khát vọng hỏa xa- Bài 1: Biên niên sử Đường sắt Việt Nam

Ngành Đường sắt Việt Nam (ĐSVN) luôn tự hào với bề dày lịch sử phát triển. Ở bất kỳ thời điểm nào, đường sắt luôn gắn liền với những chiến công, thành tích và truyền thống 'Đi trước mở đường' của ngành GTVT. Hôm nay, ĐSVN đang nỗ lực, tiến vào kỷ nguyên vươn mình của đất nước.

Với bề dày lịch sử, ĐSVN có đóng góp to lớn cho sự phát triển của đất nước, là hình ảnh kết nối lịch sử, hiện tại và tương lai

Với bề dày lịch sử, ĐSVN có đóng góp to lớn cho sự phát triển của đất nước, là hình ảnh kết nối lịch sử, hiện tại và tương lai

Nền móng

Tuyến đường sắt đầu tiên của Việt Nam được người Pháp đặt nền móng và xây dựng vào năm 1881 gắn với chính sách khai thác thuộc địa của chế độ thực dân. Tuyến đường sắt đầu tiên được khánh thành đưa vào khai thác là tuyến Sài Gòn - Mỹ Tho ngày 20/7/1885, dài 71 km. Sau đó, tuyến đường sắt xuyên Việt bắt đầu được khai thác vào năm 1936. Những năm sau đó, mạng lưới đường sắt tiếp tục được triển khai xây dựng trên khắp lãnh thổ Việt Nam theo công nghệ đường sắt của Pháp với khổ đường ray 1 mét.

Trong kháng chiến chống thực dân Pháp

Ngày 21/10/1946, ĐSVN vinh dự được đón Chủ tịch Hồ Chí Minh trên chuyến tàu từ Hải Phòng về Hà Nội sau chuyến thăm Pháp. Chuyến tàu đã đưa đoàn công tác của Chủ tịch Hồ Chí Minh về Thủ đô tuyệt đối an toàn, đúng kế hoạch, được Người gửi thư cảm ơn, khen ngợi. Trong thư có đoạn viết: "Công việc Hỏa xa là một công việc quan trọng trong sự kiến thiết nước nhà. Tôi mong anh em Sở Hỏa xa lúc nào cũng đoàn kết, cố gắng để làm tròn nhiệm vụ". Vì vậy, ngày 21/10 hằng năm được chọn là ngày truyền thống của ngành ĐSVN.

Ngày 6/4/1955, Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập Tổng cục Đường sắt thuộc Bộ Giao thông Công chính. Vì vậy, chỉ trong 4 năm (1954 - 1957), ngành Đường sắt đã khôi phục xong đường sắt Hà Nội - Mục Nam Quan, Yên Viên - Lào Cai, Văn Điển - Ninh Bình - Hàm Rồng, trong đó có nhiều công trình khó như cầu Việt Trì, cầu Ninh Bình..., quản lý khai thác trên 665 km đường sắt, vận chuyển hàng trăm triệu tấn hàng hóa và hàng triệu lượt hành khách.

Trong chiến tranh chống đế quốc Mỹ xâm lược

Trong 10 năm (1954 - 1964), hệ thống đường sắt miền Bắc đã được xây dựng và khôi phục lại với những tuyến đường chính là Hà Nội - Lào Cai, Hà Nội - Hải Phòng, Hà Nội - Lạng Sơn. Những tuyến đường này có vai trò quan trọng phục vụ đi lại, khôi phục kinh tế miền Bắc. Một tuyến đường sắt khác được xây dựng là Hà Nội - Thái Nguyên với 164 km cũng hoàn thành trong giai đoạn này. Giai đoạn này đã hình thành công nghiệp đường sắt với một số chuyên ngành tuy còn hạn hẹp nhưng đã tự túc sản xuất được một số mặt hàng phục vụ ngành, nổi bật nhất là Nhà máy Xe lửa Gia Lâm là tiền đề cho công nghiệp đường sắt...

Trong giai đoạn này, ngành Đường sắt đã nhận được sự đầu tư đáng kể của Nhà nước và viện trợ giúp đỡ của các nước anh em, liên tục đảm bảo giao thông thông suốt trong điều kiện bị Mỹ đánh phá dữ dội. Ngành Đường sắt đã làm 3.915 m cầu tạm, 82 km đường, 274,5 km dây thông tin và vận chuyển được 4,16 triệu tấn hàng hóa. Cán bộ, nhân viên và tự vệ ngành Đường sắt đã bắn rơi hàng chục máy bay các loại và dò phá được hàng nghìn quả bom nổ chậm ở các chiến trường trọng điểm.

Hệ thống mạng lưới đường sắt đang được giao quản lý 3.222 km, với 303 khu ga và đi qua 34 tỉnh, thành

Hệ thống mạng lưới đường sắt đang được giao quản lý 3.222 km, với 303 khu ga và đi qua 34 tỉnh, thành

Khôi phục đường sắt Thống Nhất sau giải phóng miền Nam

Chiến thắng ngày 30/4/1975, miền Nam hoàn toàn giải phóng, đất nước thống nhất, ngành Đường sắt lại cùng cả nước khôi phục đường, cầu và nhà ga... Với sự nỗ lực của toàn ngành, chỉ sau một năm đã khôi phục và xây dựng mới hàng nghìn cây cầu, xây 520 cống, đặt mới 660 km đường ray và 1.686 km đường dây thông tin... Chào mừng thành công Đại hội lần thứ IV của Đảng, ngày 31/12/1976, tại Thủ đô Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, Bộ GTVT đã làm lễ khánh thành thông xe đợt 1 tuyến đường sắt Thống Nhất. Như vậy, tuyến đường sắt xuyên Việt đã hoạt động trở lại và trở thành biểu tượng của tinh thần, sức mạnh đoàn kết, thống nhất toàn dân tộc.

Thời kỳ đổi mới

Ngày 14/5/1990, Tổng cục Đường sắt chuyển thành Liên hiệp ĐSVN. Trong 7 năm đầu đổi mới (1989 - 1996), sản lượng vận tải tăng bình quân hàng năm 9,58%. Hành trình chạy tàu khách Thống Nhất liên tục được rút ngắn, nâng cao chất lượng phục vụ, từ 48 giờ (1989) xuống còn 36 giờ (1994), hành trình tàu hàng còn 52 giờ.

Tháng 9/2000, ngành Đường sắt đã đưa vào khai thác hai đôi tàu nhanh S1/S2 và S3/S4, góp phần nâng cao chất lượng chạy tàu, phục vụ nhu cầu đi lại của nhân dân, phát triển kinh tế, xã hội.

Từ ngày 7/7/2003, ĐSVN chính thức đi vào hoạt động theo mô hình tổ chức mới: Cục ĐSVN - Cơ quan quản lý nhà nước về đường sắt và Tổng công ty ĐSVN - doanh nghiệp nhà nước. Đặc biệt, năm 2004, Quốc hội đã thông qua Luật Đường sắt, đánh dấu sự kiện lần đầu tiên trong lịch sử ngành Đường sắt có bộ luật điều chỉnh lĩnh vực của ngành.

Đến nay, hệ thống mạng lưới đường sắt đang được giao quản lý 3.222 km, với 303 khu ga và đi qua 34 tỉnh, thành. ĐSVN đã tham gia Hiệp hội Đường sắt quốc tế (UIC), Tổ chức Hợp tác đường sắt (OSJD) và có kết nối song phương với đường sắt Trung Quốc.

Ngày 30/11/2024, Quốc hội thông qua chủ trương xây dựng đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, dự án sẽ được khởi công năm 2027. Ảnh minh họa

Ngày 30/11/2024, Quốc hội thông qua chủ trương xây dựng đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, dự án sẽ được khởi công năm 2027. Ảnh minh họa

Tiến tới Kỷ nguyên vươn mình

Ngày 30/11/2024, Quốc hội thông qua chủ trương xây dựng đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, dự án sẽ được khởi công năm 2027. Bên cạnh đó, tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng cũng đã được thông qua chủ trương đầu tư, phấn đấu khởi công vào cuối năm 2025.

Những mốc son đó đem lại cho ĐSVN nhiều cơ hội song cũng đặt ra không ít thách thức. Nhiệm vụ sắp tới của ngành Đường sắt là hết sức nặng nề, đòi hỏi sự đoàn kết, nhất trí cao từ lãnh đạo đến toàn thể nhân viên, người lao động. Từ công tác chuẩn bị dự án, nguồn nguyên vật liệu, khoa học công nghệ, quản lý vận hành đến đào tạo nguồn nhân lực, bảo trì hệ thống..., tất cả đều đang trong guồng quay mạnh mẽ, tất bật, chuẩn bị hành trình tiến vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.

Bảo Châu

Nguồn GTVT: https://tapchigiaothong.vn/khat-vong-hoa-xa-bai-1-bien-nien-su-duong-sat-viet-nam-183250116095903398.htm