Khát vọng hỏa xa

Ngành GTVT tiếp tục sứ mệnh "đi trước mở đường" với đường sắt mang khát vọng hiện đại tiến tới kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

1. Giáng sinh năm 1804, người dân Vương quốc Anh như vỡ òa sung sướng khi nhà phát minh, kỹ sư khai mỏ Richard Trevithick "trình làng" đầu máy tàu hỏa có thể chạy tốc độ cao tối đa 10 dặm/giờ trên đường ray sắt. Chiếc đầu máy này cũng được ghi nhận là đầu máy tàu hỏa đầu tiên trên thế giới, ghi dấu ấn như một biểu tượng mở ra kỷ nguyên công nghiệp đường sắt của nhân loại.

Sau phát minh của Richard Trevithick, đường sắt nhanh chóng được nhân rộng ra toàn thế giới. Năm 1869, đường sắt xuyên lục địa của Hoa Kỳ khánh thành và năm 1883 khánh thành đường sắt xuyên Siberia...

Còn ở Việt Nam, năm 1881, tuyến đường sắt đầu tiên Sài Gòn - Mỹ Tho được người Pháp khởi công xây dựng gắn với chính sách khai thác thuộc địa của chế độ thực dân. Ngày 20/7/1885, tuyến đường sắt này khánh thành đưa vào khai thác, dài 71 km. Những năm sau đó, mạng lưới đường sắt tiếp tục được xây dựng trên khắp lãnh thổ Việt Nam. Đến năm 1936, tuyến đường sắt xuyên Việt (đường sắt Thống Nhất) được đưa vào khai thác.

2. Ngày 21/10/1946, ngành Đường sắt Việt Nam sau khi giành độc lập vinh dự được đón Chủ tịch Hồ Chí Minh trên chuyến tàu từ Hải Phòng về Hà Nội sau chuyến thăm Pháp. Chuyến đi an toàn tuyệt đối, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cảm ơn, khen ngợi: "Công việc Hỏa xa là một công việc quan trọng trong sự kiến thiết nước nhà. Tôi mong anh em Sở Hỏa xa lúc nào cũng đoàn kết, cố gắng để làm tròn nhiệm vụ". Sau đó, ngày 21/10 hàng năm là ngày truyền thống của ngành Đường sắt Việt Nam.

Ngày 6/4/1955, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định thành lập Tổng cục Đường sắt thuộc Bộ Giao thông Công chính. Chỉ trong 4 năm sau đó, ngành Đường sắt đã khôi phục xong đường sắt Hà Nội - Mục Nam Quan, Yên Viên - Lào Cai, Văn Điển - Ninh Bình - Hàm Rồng, tổng chiều dài trên 665 km.

Trong hơn 20 năm chiến tranh bảo vệ miền Bắc, chi viện chiến đấu giải phóng miền Nam, hệ thống đường sắt miền Bắc tiếp tục được xây dựng và khôi phục lại. Tuyến đường sắt Hà Nội - Thái Nguyên dài 164 km hoàn thành trong giai đoạn này. Chiến thắng ngày 30/4/1975 giải phóng hoàn toàn miền Nam, ngày 31/12/1976, tuyến đường sắt Thống Nhất Hà Nội - Sài Gòn khánh thành khôi phục thông xe đợt 1.

Những năm đổi mới, ngành Đường sắt được đầu tư để nâng tốc độ chạy tàu. Đường sắt Thống Nhất liên tục được rút ngắn thời gian chạy tàu, từ 72 giờ năm 1980 còn 58 giờ (1988), 48 giờ (1989), 36 giờ (1994), 30 giờ (2005) và duy trì đến hiện nay.

3. Ngày 30/11/2024, Quốc hội thông qua chủ trương xây dựng đường sắt tốc độ cao trục Bắc - Nam, dự án sẽ được khởi công năm 2027, hoàn thành năm 2035, điểm đầu tại TP. Hà Nội (Ga Ngọc Hồi) và kết thúc tại TP. Hồ Chí Minh (Ga Thủ Thiêm). Dự án có chiều dài toàn tuyến khoảng 1.541 km, đi qua 20 tỉnh, thành phố, tốc độ thiết kế 350 km/h, tổng mức đầu tư khoảng 67,34 tỷ USD. Để có được quyết định lịch sử này, ngành GTVT đã phải tiến hành 18 năm chuẩn bị (đề án đầu tiên trình Quốc hội năm 2010) trên cơ sở thực hiện tập trung, thống nhất theo các Nghị quyết của Đảng, chiến lược, kế hoạch, quy hoạch phát triển của Chính phủ và Quốc hội.

Theo Bộ GTVT, Dự án đường sắt tốc độ cao trục Bắc - Nam là công trình có tính biểu tượng, ý nghĩa chiến lược, đặc biệt quan trọng về kinh tế, chính trị, xã hội, quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế. Dự án này khi triển khai còn là "cú hích" cho phát triển kinh tế - xã hội nước ta ở 9 khía cạnh, trong đó nổi bật nhất là đáp ứng nhu cầu và tái cơ cấu ngành vận tải, tạo ra hàng triệu việc làm, thu hút hàng triệu khách du lịch và góp phần tăng GDP bình quân hàng năm khoảng 0,97%. Về quy mô, dự án này có tổng mức đầu tư và số km dài lớn nhất thế giới từ trước đến nay.

Phát biểu tại hội nghị của Ban QLDA Đường sắt ngày 10/1/2025, Bộ trưởng Bộ GTVT Trần Hồng Minh cũng khẳng định: "Dự án đường sắt tốc độ cao trục Bắc - Nam rất lớn, công nghệ mới, phức tạp. Các cơ quan, đơn vị được tham gia triển khai thực hiện dự án tuy trách nhiệm nặng nề nhưng là vinh dự, cơ hội đạt được vinh quang lớn".

Một mùa xuân nữa lại đến, nhưng Xuân Ất Tỵ 2025 này có ý nghĩa đặc biệt khi ngành GTVT tiếp tục sứ mệnh "đi trước mở đường" với đường sắt mang khát vọng hiện đại tiến tới kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Đó cũng là nội dung xuyên suốt Tạp chí GTVT số đặc biệt chào đón Xuân Ất Tỵ 2025 với chủ đề "Khát vọng hỏa xa" như một lời chúc mừng "năm mới thắng lợi mới", gửi tới Quý đối tác, Quý độc giả gần xa.

Tạp chí Giao thông vận tải