Khát vọng Top 50 Olympic và những bước đi chiến lược
Thể thao Việt Nam đang trải qua giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ. Từ một quốc gia chỉ được biết đến ở khu vực Đông Nam Á, chúng ta đã và đang khẳng định vị thế trên đấu trường châu lục và thế giới.
Những tấm huy chương tại SEA Games, ASIAD gần đây cùng thành tích ấn tượng ở Olympic Tokyo 2020 đã chứng minh tiềm năng to lớn của thể thao nước nhà. Giờ đây, với khát vọng mới - lọt vào Top 50 tại Thế vận hội Olympic, ngành thể thao đang triển khai những chiến lược đột phá để biến giấc mơ này thành hiện thực.
Nâng cao chế độ cho huấn luyện viên, vận động viên
Nền tảng quan trọng nhất cho mọi thành công chính là con người. Nhận thức rõ điều này, các cơ quan quản lý thể thao đang tập trung cải thiện toàn diện chế độ đãi ngộ cho vận động viên. Theo thông tin từ Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, mức lương và phụ cấp cho các vận động viên sẽ được điều chỉnh tăng đáng kể, đặc biệt là với những người đạt thành tích cao ở đấu trường quốc tế. Không dừng lại ở đó, hệ thống bảo hiểm y tế đặc biệt, chế độ học bổng toàn phần và chính sách ưu tiên việc làm sau khi giải nghệ đang được xây dựng nhằm tạo sự an tâm tuyệt đối cho các tài năng thể thao.

Chế độ cho huấn luyện viên, vận động viên tuyển quốc gia sẽ được nâng cao.
Hiện tại, Nghị định số 152/2018/NĐ-CP quy định các mức chế độ đối với tiền lương, dinh dưỡng, khen thưởng giải đấu. Đơn cử, huấn luyện viên trưởng Đội tuyển thể thao quốc gia hưởng lương 505.000 đồng/người/ngày còn vận động viên Đội tuyển thể thao quốc gia có lương (theo ngày tập thực tế) 270.000 đồng/người/ngày.
Cục trưởng Cục Thể dục thể thao Việt Nam, ông Nguyễn Danh Hoàng Việt khẳng định: “Chúng tôi đã tham mưu với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch để xây dựng Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định số 152/2018/NĐ-CP ngày 7/11/2018 của Chính phủ quy định một số chế độ đối với huấn luyện viên, vận động viên thể thao trong thời gian tập trung tập huấn, thi đấu.
Chế độ dành cho huấn luyện viên, vận động viên sẽ tăng lên. Đặc biệt, có một số chính sách đối với hoạt động Thể dục - Thể thao như có bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng, chuyên gia thể lực cho các đội tuyển thể thao quốc gia. Điều này hiện chưa có chế độ chính sách”.
Song song với chính sách đãi ngộ, hệ thống cơ sở vật chất phục vụ tập luyện cũng được đầu tư mạnh mẽ. Các trung tâm huấn luyện thể thao quốc gia tại Hà Nội, TP.Hồ Chí Minh đang được nâng cấp với trang thiết bị hiện đại ngang tầm khu vực. Đặc biệt, hệ thống phòng tập chuyên dụng, phòng phục hồi chức năng và phòng phân tích kỹ thuật bằng công nghệ cao đang dần hoàn thiện. Những tiến bộ này không chỉ giúp nâng cao chất lượng tập luyện mà còn góp phần kéo dài tuổi thọ thi đấu của vận động viên.

Vận động viên điền kinh Nguyễn Thị Oanh (số 561) tranh tài tại SEA Games 32.
Một điểm nhấn quan trọng trong chiến lược phát triển thể thao hiện nay là sự tham gia tích cực của khối doanh nghiệp. Các tập đoàn lớn đã bắt đầu đầu tư mạnh vào hệ thống đào tạo vận động viên trẻ. Trong tương lai, các học viện thể thao với đầy đủ trang thiết bị hiện đại cùng đội ngũ huấn luyện viên quốc tế sẽ xuất hiện ở Hà Nội và TP.Hồ Chí Minh. Mô hình này không chỉ giảm gánh nặng ngân sách nhà nước mà còn tạo ra môi trường đào tạo chuyên nghiệp, đẳng cấp cho các tài năng trẻ.
Chiến lược “3 trọng điểm”
Chiến lược phát triển Thể thao Việt Nam (TTVN) giai đoạn mới được xây dựng trên nguyên tắc "tập trung vào thế mạnh". Thay vì dàn trải nguồn lực, chúng ta đang tập trung ưu tiên cho những môn thể thao có tiềm năng giành huy chương Olympic như cử tạ, taekwondo, bắn súng và điền kinh cự ly ngắn. Các chuyên gia phân tích cho biết, đây là những môn phù hợp với thể chất người Việt và đã có truyền thống thành tích tốt. Chương trình “đào tạo vận động viên vàng” được triển khai nhằm phát hiện và bồi dưỡng các tài năng trẻ ngay từ độ tuổi 12-15.

Môn bắn súng đã ứng dụng AI vào chương trình huấn luyện.
Nguyên nhân thất bại trên được chỉ ra là trong một thời gian dài, TTVN quá chú trọng đến đấu trường SEA Games. Mặc dù nguồn lực dành cho thể thao còn hạn chế nhưng thay vì đầu tư trọng điểm, TTVN lại đầu tư dàn trải cho nhiều môn và nhiều VĐV. Ông Hoàng Quốc Vinh, Trưởng phòng Thể thao thành tích cao (Cục Thể dục TTVN, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cho rằng, TTVN cần sự đầu tư mạnh mẽ, đột phá trong đào tạo, ứng dụng khoa học và cải thiện cơ sở vật chất.
Theo chiến lược “3 trọng điểm”, TTVN xác định lấy đấu trường Asian Games là trọng tâm để vươn lên Olympic, hằng năm đầu tư cho khoảng 160 đến 170 VĐV trọng điểm ở 17 môn thể thao, được phân chia thành hai nhóm. Nhóm 1 gồm các môn thể thao thế mạnh, có nhiều khả năng tranh chấp huy chương Olympic, gồm: Bắn súng, bắn cung, cử tạ, taekwondo, boxing, đấu kiếm, đua thuyền, cầu lông (tập trung đào tạo, tập huấn dài hạn ở nước ngoài khoảng 100 đến 110 VĐV).
Nhóm 2 gồm các môn tiềm năng và có nhiều khả năng tranh chấp huy chương tại Asian Games, gồm: Điền kinh, judo, karate, wushu, thể dục dụng cụ, vật, bơi, cầu mây, xe đạp (kết hợp tập trung tập huấn trong nước và cử đi tập huấn, thi đấu ngắn hạn tại nước ngoài theo chế độ đặc thù từ 65 đến 70 VĐV). Về kinh phí thực hiện dự kiến từ 175 đến 180 tỷ đồng/năm/17 môn, từ ngân sách Trung ương, viện trợ, tài trợ, từ liên đoàn, hiệp hội...
Bên cạnh thể thao thành tích cao, các môn đồng đội cũng nhận được sự quan tâm đặc biệt. Bóng đá, bóng chuyền, bóng rổ đang được đầu tư bài bản cả về cơ sở vật chất lẫn chuyên môn. Việc áp dụng công nghệ phân tích dữ liệu vào huấn luyện đã mang lại những thay đổi tích cực. Các trận đấu giao hữu quốc tế thường xuyên được tổ chức nhằm giúp các đội tuyển có cơ hội cọ xát với đối thủ mạnh. Thành tích của đội tuyển bóng đá nữ Việt Nam tại World Cup 2023 là minh chứng rõ ràng cho hiệu quả của chiến lược này.
Tận dụng làn sóng AI
Không thể phủ nhận rằng, để vươn tầm Olympic, TTVN cần một cuộc cách mạng về công nghệ. Trong thời đại 4.0, các nền thể thao hàng đầu thế giới đã ứng dụng triệt để AI và big data vào công tác huấn luyện. Nhận thức được điều này, các đội tuyển quốc gia của Việt Nam đã bắt đầu sử dụng hệ thống phân tích dữ liệu hiện đại. Các thiết bị theo dõi sức khỏe như đồng hồ thông minh, cảm biến sinh học giúp huấn luyện viên nắm bắt chính xác tình trạng của từng vận động viên. Công nghệ quay phim tốc độ cao và phần mềm phân tích kỹ thuật cho phép phát hiện những sai sót nhỏ nhất trong từng động tác.

Kình ngư Phạm Thanh Bảo giành huy chương vàng tại SEA Games 32.
Hợp tác quốc tế là yếu tố then chốt khác trong lộ trình phát triển. Ngành thể thao đang đẩy mạnh việc gửi vận động viên đi tập huấn tại các trung tâm thể thao hàng đầu thế giới như Mỹ, Úc, Trung Quốc. Đồng thời, nhiều huấn luyện viên nước ngoài có kinh nghiệm Olympic đã được mời về làm việc tại Việt Nam. Sự giao thoa giữa kỹ thuật hiện đại của thế giới và tinh thần quật cường của vận động viên Việt Nam đang tạo nên những kết quả tích cực.
Hiện đã có 4 đội tuyển thể thao quốc gia là boxing, bắn cung, bắn súng, taekwondo được thực hiện ứng dụng AI thông qua sự chuyển giao phần mềm của một công ty Pháp, kết quả của quá trình hợp tác chiến lược giữa thể thao Việt Nam với thể thao Cộng hòa Pháp đang được xúc tiến mạnh mẽ trong thời gian gần đây.
Một khía cạnh thường bị xem nhẹ nhưng vô cùng quan trọng là công tác chuẩn bị tâm lý cho vận động viên. Áp lực thi đấu ở đấu trường lớn như Olympic là rất lớn. Nhận thức được điều này, các đội tuyển quốc gia đã bổ sung chuyên gia tâm lý thể thao vào đội ngũ y tế. Các buổi tập huấn kỹ năng quản lý áp lực, kiểm soát cảm xúc được tổ chức thường xuyên. Đây chính là yếu tố giúp các vận động viên phát huy tối đa khả năng khi thi đấu quan trọng.
Bên cạnh thể thao thành tích cao, phong trào thể thao quần chúng cũng được đặc biệt chú trọng. Các giải chạy marathon, giải bơi lội phong trào được tổ chức rộng khắp không chỉ nâng cao sức khỏe cộng đồng mà còn là nơi phát hiện tài năng. Mô hình "mỗi xã một sân bóng đá, mỗi phường một nhà tập luyện" đang dần trở thành hiện thực. Điều này tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của thể thao nước nhà.
Đồng bộ hệ thống thể thao
Thách thức lớn nhất hiện nay là sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt từ các nền thể thao trong khu vực và thế giới. Các quốc gia như Thái Lan, Malaysia cũng đang đầu tư mạnh cho thể thao thành tích cao. Trong khi đó, nguồn lực tài chính của Việt Nam vẫn còn hạn chế so với nhiều nước. Điều này đòi hỏi chúng ta phải có chiến lược phân bổ nguồn lực thông minh, tập trung vào những môn thế mạnh và có tiềm năng huy chương.
GS, TS Lâm Quang Thành, nguyên Phó tổng cục trưởng Tổng cục Thể dục thể thao (nay là Cục Thể dục thể thao Việt Nam) đề ra 8 giải pháp khoa học phát triển xoay quanh các vấn đề: Chuyên môn, y sinh học, tâm lý-giáo dục, hồi phục, dinh dưỡng, kỹ thuật, quản lý, công nghệ thông tin. Bên cạnh đó, GS, TS Lâm Quang Thành nhấn mạnh tầm quan trọng của đẩy mạnh hợp tác quốc tế.
Khi thể thao trở thành niềm tự hào dân tộc, khi mỗi người dân đều hướng về các đội tuyển quốc gia, chắc chắn chúng ta sẽ viết tiếp những trang sử mới cho thể thao Việt Nam trên đấu trường quốc tế. Hành trình này có thể còn nhiều chông gai, nhưng với quyết tâm và chiến lược đúng đắn, thể thao Việt Nam hoàn toàn có thể làm nên kỳ tích trong 10-15 năm tới.