Khấu trừ thuế ngay với cổ tức chứng khoán: Doanh nghiệp mất nguồn lực, ảnh hưởng lợi ích nhà đầu tư

Tại dự thảo sửa Nghị định 126 quy định một số điều của Luật Quản lý thuế, Bộ Tài chính đề xuất thuế thu nhập cá nhân (TNCN) phải được khấu trừ, kê khai và nộp ngay tại thời điểm nhận cổ tức, thưởng bằng chứng khoán, thay vì đợi đến khi bán chứng khoán. Tổ chức phát hành khấu trừ, nộp thay thuế cho cá nhân.

Góp ý dự thảo, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc lại quy định này. VCCI cho rằng chính sách thuế, ngoài mục tiêu thu đúng, thu đủ, còn cần đảm bảo khả năng khuyến khích hoạt động đầu tư kinh doanh, phát triển doanh nghiệp, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế và nuôi dưỡng nguồn thu bền vững. Do đó, quy định trên cần cân nhắc trên nhiều khía cạnh.

Cụ thể là việc đánh thuế ngay ảnh hưởng đến lợi ích của nhà đầu tư, làm suy giảm động lực đầu tư dài hạn. Việc chia cổ tức bằng cổ phiếu không tạo ra thu nhập thực tế cho cổ đông tại thời điểm nhận cổ tức. Về bản chất, đây chỉ là điều chỉnh kỹ thuật trong cấu trúc vốn, làm tăng số cổ phiếu lưu hành nhưng không làm tăng tổng giá trị tài sản của cổ đông.

VCCI cho rằng việc đánh thuế ngay ảnh hưởng đến lợi ích của nhà đầu tư làm suy giảm động lực đầu tư dài hạn.

Ví dụ, một cá nhân nắm giữ 100.000 cổ phiếu có giá 30.000 đồng/cổ phiếu. Khi doanh nghiệp chia cổ tức bằng cổ phiếu theo tỷ lệ 2:1 (2 cổ phiếu cũ nhận thêm 1 cổ phiếu mới), cá nhân này nhận thêm 50.000 cổ phiếu. Đồng thời, theo quy định pháp luật, giá cổ phiếu sẽ điều chỉnh còn 20.000 đồng/cổ phiếu. Tổng giá trị tài sản trước và sau khi nhận cổ tức vẫn là 3 tỷ đồng, không phát sinh thu nhập, nhưng cá nhân đó vẫn phải nộp 25 triệu đồng thuế TNCN.

“Như vậy, tại thời điểm trả cổ tức bằng cổ phiếu, cổ đông chưa nhận lợi ích gì từ việc này. Nếu thu thuế ngay thời điểm này, sẽ tạo áp lực tài chính và rủi ro thanh khoản cho nhà đầu tư, bao gồm cả các nhà đầu tư lớn và nhà đầu tư nhỏ lẻ.

Đồng thời, chính sách thuế thu ngay tại thời điểm nhận cổ phiếu thưởng làm suy giảm sức hấp dẫn của phương pháp đầu tư dài hạn khi nhà đầu tư phải đóng thuế trước cả khi thực sự nhận được lợi nhuận”, VCCI nêu quan điểm.

Không chỉ có ảnh hưởng tiêu cực đến nhà đầu tư, VCCI lo ngại đề xuất mới này nếu đưa vào thực thi sẽ tác động đến nguồn lực tái đầu tư cho doanh nghiệp.

Từ góc độ doanh nghiệp, lợi nhuận sau thuế có thể được doanh nghiệp giữ lại, hoặc chia cổ tức bằng tiền mặt, cổ phiếu.

Chia cổ tức tiền mặt, cổ đông hưởng lợi nhuận từ việc đầu tư nhưng doanh nghiệp giảm quy mô vốn, ảnh hưởng trực tiếp đến dòng tiền cho sản xuất kinh doanh; Chia cổ tức bằng cổ phiếu, doanh nghiệp giữ lại được nguồn vốn cho hoạt động kinh doanh, đồng thời “chia sẻ” lợi nhuận cho cổ đông dưới hình thức tăng sở hữu cổ phiếu.

Theo số liệu từ cơ quan thuế, trong giai đoạn 2016–2024, số thuế TNCN thực thu từ cổ tức bằng chứng khoán đạt khoảng 1.318 tỷ đồng, trong khi nếu thu ngay khi chia thì con số ước tính có thể khoảng 17.420 tỷ đồng. Có thể suy đoán rằng phần lớn cổ đông đã chọn nắm giữ cổ phiếu lâu dài.

Như vậy, hơn 10.000 tỷ đồng “chưa thu” này đang thực chất nằm trong doanh nghiệp, phục vụ tái đầu tư sản xuất – kinh doanh, tạo ra việc làm, đóng góp gián tiếp vào tăng trưởng GDP và nguồn thuế ổn định, bền vững cho ngân sách trong dài hạn. Nếu buộc thu ngay, dòng vốn này sẽ có thể bị rút ra, làm giảm khả năng tái đầu tư và phát triển của doanh nghiệp.

Việc thu thuế do các công ty chứng khoán trực tiếp khấu trừ khi thực hiện giao dịch chuyển nhượng, nên có thể suy đoán phần thuế đã thu tương đối đầy đủ, chính xác.

Theo VCCI, đề xuất đánh thuế ngay tại thời điểm chia cổ tức bằng cổ phiếu như dự thảo sẽ khiến phương án này trở nên kém hấp dẫn, làm mất đi công cụ hiệu quả để doanh nghiệp có nguồn lực tái đầu tư vào hoạt động sản xuất kinh doanh.

Đồng thời, cơ quan này đặt vấn đề: Nếu cùng phải đóng thuế ngay tại thời điểm nhận, tại sao nhà đầu tư phải ưu tiên chọn cổ phiếu trong khi cổ tức tiền mặt vừa đem lại dòng tiền ngay lập tức, có ngay nguồn đóng thuế và không phải chịu rủi ro tiềm tàng trong tương lai như cổ phiếu?

Thanh Hoa