Khi gốm truyền thống kể câu chuyện âm nhạc đương đại

Không gian biểu diễn âm nhạc "GOm Show" sắp công diễn tại Hà Nội vào ngày 28 -29/6 tới. Ảnh: Ban tổ chức

Hệ thống nhạc cụ gốm độc đáo

Tại buổi gặp gỡ báo chí, nghệ sĩ Đinh Anh Tuấn, đại diện nhóm Đàn Đó, cho biết dự án được xây dựng như một không gian nghệ thuật tổng thể, kết hợp âm nhạc bản địa với hệ thống nhạc cụ được chế tác từ các vật liệu truyền thống như đất nung, tre, nước… Trong đó, gốm đóng vai trò trung tâm, không chỉ là nhạc cụ biểu diễn, mà còn là chủ thể kể chuyện âm nhạc đương đại.

Điểm nổi bật của dự án nghệ thuật là không sử dụng lời dẫn hay lời thoại, toàn bộ nội dung của “GOm Show” được truyền tải thông qua âm thanh, ánh sáng và chuyển động. Chiếc bàn xoay gốm, biểu tượng của nghề gốm, đóng vai trò trung tâm, dẫn dắt khán giả qua các chương mục: sáng – hội – chiều – về.

Chương trình tái hiện không gian sinh hoạt văn hóa qua các thời điểm trong ngày và mùa vụ trong năm, lồng ghép âm nhạc của các cộng đồng dân tộc như M’nông, Tày, Lô Lô, Nùng Dín, Ê Đê, Hà Nhì. Mỗi cộng đồng là một lớp văn hóa riêng, được thể hiện qua giai điệu, âm sắc và hình ảnh sân khấu.

Khác với dự án âm nhạc thông thường, “GOm Show” là hệ thống nhạc cụ được nhóm tác giả nghiên cứu và chế tác riêng, sử dụng các vật liệu truyền thống.

Cụ thể, chương trình sử dụng các nhạc cụ đặc biệt được nhóm tác giả tự nghiên cứu và chế tác như: trống chum (sử dụng chum sành và săm xe tạo âm siêu trầm, tương tự chức năng của đàn bass); trống lãng (hình tựa bánh dày, âm trầm ấm như tiếng vọng từ lòng đất); chiêng sành và chuông sành (chế tác từ đất nung, mỗi chiếc có cấu trúc âm sắc riêng biệt); gốm xoay (phát âm thanh bằng cách xoay tay trên miệng gốm, tạo hiệu ứng ngân vang nhẹ nhàng); đàn niêu (phát âm từ niêu đất, cho âm thanh mềm mại, tinh tế).

Ngoài ba thành viên nòng cốt của nhóm Đàn Đó là Đinh Anh Tuấn, Nguyễn Đức Minh và Nguyễn Quang Sự, chương trình còn có sự tham gia của 10 nghệ sĩ trẻ, được đào tạo bài bản về âm nhạc truyền thống và tham gia trực tiếp vào quá trình sáng tạo, thử nghiệm nhạc cụ.

Theo nghệ sĩ Đinh Anh Tuấn, “GOm Show” không chỉ dành cho khán giả trong nước mà còn hướng đến việc giới thiệu âm nhạc bản địa Việt Nam ra quốc tế. Sau hai đêm công diễn đầu tiên, chương trình dự kiến sẽ được tổ chức định kỳ để phục vụ du khách và công chúng yêu nghệ thuật.

“GOm Show” được kỳ vọng trở thành một sản phẩm văn hóa độc đáo, nơi gốm truyền thống không chỉ là di sản vật thể, mà còn là phương tiện biểu đạt nghệ thuật đương đại.

Các nghệ sĩ nhóm Đàn Đó biểu diễn tại mini show "Chuyện của Đó". Ảnh: Ban tổ chức

Đưa văn hóa bản địa vươn tầm thế giới

Hơn 10 năm nghiên cứu, sáng tạo, mặc dù không thường xuyên xuất hiện trên các sân khấu lớn hay sự kiện đại chúng, nhưng nhóm Đàn Đó lại được biết đến trong giới nghệ thuật thể nghiệm như một tập thể âm nhạc có lối đi riêng.

Trước khi trở thành cái tên quen thuộc trong giới nghệ thuật thể nghiệm Việt Nam, Đàn Đó là một nhóm nhỏ gồm bốn nghệ sĩ: Nguyễn Đức Minh, Đinh Anh Tuấn, Trần Kim Ngọc và Nguyễn Quang Sự. Họ gặp nhau, làm việc và biểu diễn cùng nhau trong suốt ba năm tại châu Âu, khi tham gia vở xiếc Làng Tôi - một tác phẩm kết hợp giữa xiếc đương đại, âm nhạc truyền thống và nghệ thuật sân khấu, được sáng tạo bởi Tuấn Lê, Nguyễn Nhất Lý và Nguyễn Lân Maurice. Vở diễn mang đậm cảm hứng từ đời sống làng quê Bắc Bộ, đặc biệt là chất liệu tre, được khai thác với một tinh thần mới, hiện đại, giàu tính thẩm mỹ và đậm dấu ấn bản sắc.

Trở về Việt Nam vào năm 2012, bốn nghệ sĩ quyết định tiếp tục hành trình nghệ thuật cùng nhau. Họ dành gần ba năm làm việc trong một xưởng nhỏ tại Gia Lâm (Hà Nội), âm thầm mày mò, thử nghiệm, nghiên cứu và phát triển hệ thống nhạc cụ mới, chủ yếu làm từ tre, bên cạnh những yếu tố chuyển động và trình diễn được tích hợp theo hướng đa phương tiện.

Từ những bước đi ban đầu mang tính thể nghiệm, nhóm dần xác lập một định hướng nghệ thuật rõ ràng: sáng tạo âm nhạc dựa trên chất liệu bản địa. Không chỉ dừng lại ở tre, họ mở rộng sang các vật liệu tự nhiên như gốm, nước, đất… biến chúng thành nhạc cụ, thành tác nhân nghệ thuật, nơi truyền thống và đương đại gặp nhau trong một hình thức biểu đạt độc đáo.

Cho đến nay, nhóm Đàn Đó vẫn giữ vững tinh thần nghệ thuật nguyên bản và cá tính. Họ kiên định theo đuổi triết lý thực hành bản địa, không chạy theo xu hướng thị trường, mà chọn cách lặng lẽ xây dựng một thế giới âm thanh riêng biệt, giàu bản sắc, giàu nội lực. Mỗi sáng tạo của nhóm là một cuộc đối thoại giữa con người và chất liệu, giữa quá khứ và hiện tại, giữa bản địa và toàn cầu.

Mộc Miên