Khi nào thì khẩu hiệu chính trị có thể đăng ký nhãn hiệu?

Chính vì thế, khẩu hiệu chính trị cũng thường được đăng ký nhãn hiệu để đảm bảo việc khai thác độc quyền và tránh tình trạng “làm loãng” dấu hiệu, cho dù chính trị và bảo hộ nhãn hiệu là hai lĩnh vực rất khác nhau.

Một trong những khẩu hiệu chính trị nổi tiếng nhất được đăng ký nhãn hiệu chính là “Make America Great Again” (tạm dịch: Làm nước Mỹ hùng mạnh trở lại) của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Khẩu hiệu này tóm tắt chính sách của Tổng thống Donald Trump và cũng nổi tiếng không kém chủ nhân của nó.

Vốn là nhà kinh doanh đầy kinh nghiệm, ông Donald Trump đã đăng ký nhãn hiệu cho khẩu hiệu này tại Mỹ ngay từ năm 2012, trước khi ông bắt đầu chiến dịch tranh cử tổng thống lần thứ nhất vào năm 2016. Việc đăng ký nhãn hiệu này cho phép ông có độc quyền khai thác thương mại khẩu hiệu “Make America Great Again”. Áo thun, mũ và các vật dụng tương tự mang khẩu hiệu này rất thu hút người ủng hộ ông, và vì thế “Make America Great Again” cũng rất thành công ở khía cạnh thương mại.

Người ta thống kê rằng đã có hàng triệu chiếc mũ lưỡi trai “Make America Great Again” được bán ra với giá khoảng 40 đô la một chiếc. Nhãn hiệu đi vào lịch sử này đã mang lại hàng triệu đô la cho chủ nhân của nó, cho phép tài trợ một phần chiến dịch tranh cử của ông. Không chỉ thế, ông còn có thể cấm việc sản xuất và đưa ra thị trường các sản phẩm tương tự mang nhãn hiệu này mà không có sự cho phép của ông. Không ít lần các cơ quan chức năng Mỹ đã xử phạt hành vi vi phạm quyền nhãn hiệu đối với việc sản xuất và tiêu thụ hàng nhái có mang dòng chữ “Make America Great Again”.

Vừa thành công trong việc truyền tải một thông điệp chính trị thu hút phiếu bầu từ người dân Mỹ, vừa mang lại lợi nhuận cao, “Make America Great Again” là một ví dụ về sự thành công khi kết hợp chính trị với kinh doanh. Cũng nên bổ sung rằng một khẩu hiệu khác của Tổng thống Donald Trump là “America First” (tạm dịch: Nước Mỹ đầu tiên) dùng trong chiến dịch tranh cử năm 2016 lại không được đăng ký nhãn hiệu. Khẩu hiệu này hiện giờ vẫn chỉ là một khẩu hiệu chính trị không được thương mại hóa.

Tổng thống Mỹ Donald Trump không phải là người duy nhất đăng ký nhãn hiệu cho khẩu hiệu chính trị. Ở Pháp, Tổng thống Emmanuel Macron cũng làm thủ tục biến khẩu hiệu “En Marche!” (tạm dịch: Tiến lên!) thành nhãn hiệu vào năm 2017. Người tiền nhiệm của ông, ông Nicolas Sarkozy, cũng không ngần ngại làm thủ tục bảo hộ khẩu hiệu “Ensemble, tout devient possible” (tạm dịch: Đồng lòng, mọi việc đều có thể). Tuy nhiên, khẩu hiệu nổi tiếng “Yes We can” (tạm dịch: Đúng thế, chúng ta có thể) của cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama lại không được ông đăng ký nhãn hiệu.

Tất nhiên, không phải bất cứ khẩu hiệu chính trị nào cũng có thể đăng ký nhãn hiệu. Ví dụ như khẩu hiệu “Trump too small” (Tạm dịch: Trump quá bé) đã bị USPTO - cơ quan của Mỹ về bằng sáng chế và nhãn hiệu - từ chối cho đăng ký nhãn hiệu, với lý do điều 2 (c) của Luật Lanham về nhãn hiệu không cho phép đăng ký nhãn hiệu mang tên một cá nhân còn sống mà không có sự cho phép của cá nhân này.

Người đứng đơn đăng ký nhãn hiệu, ông Steve Elster, đã phản đối quyết định của USPTO trước tòa án, cho rằng quyết định này vi phạm quyền tự do ngôn luận của ông, mà cụ thể là quyền chỉ trích ông Trump, một người đại diện cho chính quyền Mỹ. Tòa án phúc thẩm cho rằng việc từ chối đăng ký nhãn hiệu “Trump too small” đã giới hạn nội dung mang tính chỉ trích chính quyền, vì thế vi phạm quyền tự do ngôn luận, quy định ở Tu chính án thứ nhất của Hiến pháp Mỹ. Tuy nhiên, vào tháng 6-2024, Tòa án tối cao Mỹ lại khẳng định ngược lại rằng quy định nói trên của Luật Lanham về nhãn hiệu không vi phạm quyền tự do ngôn luận khi nó không cho phép đăng ký nhãn hiệu “Trump too small”, cho dù nhãn hiệu này thể hiện một thông điệp chính trị.

Một trường hợp khác có thể nêu lên ở đây là khẩu hiệu “Russian warship, go f**k yourself” (tạm dịch: Tàu chiến Nga, biến đi) cũng bị từ chối đăng ký nhãn hiệu châu Âu. Chủ đơn đăng ký nhãn hiệu - Cơ quan bảo vệ biên giới Ukraine - đã phản đối quyết định từ chối này tại Tòa án Liên minh châu Âu. Vào cuối năm 2024, tòa án này đã ra kết luận cho rằng khẩu hiệu phản đối Nga nói trên là một khẩu hiệu chính trị không có tính phân biệt hàng hóa và dịch vụ, và vì thế không thể đăng ký nhãn hiệu, cho dù đây là một khẩu hiệu đặc biệt nổi tiếng trên các mạng xã hội.

Có thể nói rằng để có thể được bảo hộ như nhãn hiệu, thì các khẩu hiệu chính trị phải đáp ứng các điều kiện của đăng ký nhãn hiệu, như là dấu hiệu có khả năng phân biệt, không mang các nội dung vi phạm pháp luật (không phù hợp thuần phong mỹ tục, kích động bạo lực…). Một khẩu hiệu chính trị nổi tiếng, nhiều người biết đến cũng không có nghĩa là khẩu hiệu đó có tính phân biệt.

Việc đăng ký khẩu hiệu chính trị như nhãn hiệu đang ngày càng trở nên phổ biến hơn, cho thấy chính trị ngày càng trở nên sát gần hơn với các hoạt động thương mại. Chúng ta đang chứng kiến sự biến mất của lằn ranh giữa marketing và chính trị, hay nói cách khác thì chính trị đang ngày càng sử dụng các chiến lược của marketing để thu hút người ủng hộ. Rõ ràng là hiện nay thương hiệu của chính trị gia cũng có thể là thương hiệu của một doanh nghiệp.

Lê Thiên Hương