Khí thế Cách mạng Tháng Tám năm 1945 trên quê hương Quảng Trị

Sục sôi không khí cách mạng

Ngày 17/8/1945, tỉnh Quảng Bình (cũ) nhận được lệnh khởi nghĩa của Trung ương Đảng do đồng chí Tố Hữu trực tiếp đưa vào. Tỉnh bộ Việt Minh tổ chức hội nghị tại thị xã Đồng Hới và quyết định lấy ngày 23/8 làm ngày khởi nghĩa chung trong toàn tỉnh. Không khí cách mạng ngày càng sục sôi, nhiều cuộc mít tinh, biểu tình, tuần hành diễn ra khắp nơi.

Tại Đồng Hới, đêm 22 rạng sáng ngày 23/8, lực lượng tự vệ Võ Xá, Trung Thuần cùng công nhân xe lửa, quần chúng nhân dân tiến vào trung tâm thị xã. Tỉnh trưởng Nguyễn Thơ cùng một số quan lại bị bắt giữ. Quân đội phát xít Nhật không có phản ứng do trước đó đã nhận được thư của Tỉnh bộ Việt Minh.

Ngay sau khi làm chủ thị xã Đồng Hới, quần chúng nhân dân tập trung trước dinh tỉnh trưởng Quảng Bình để tham dự cuộc mít tinh chào mừng chính quyền cách mạng tỉnh. Chủ tịch Trần Văn Sớ thay mặt Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh tuyên bố bãi bỏ toàn bộ hệ thống ngụy quyền tay sai trong toàn tỉnh, thiết lập chính quyền mới, chính quyền cách mạng thực sự của dân, do dân và vì dân, khác hẳn với chính quyền thực dân, phong kiến trước đây.

Phường Đồng Hới, trung tâm hành chính mới của tỉnh Quảng Trị - Ảnh: ĐỨC THÀNH

Cùng thời gian (đêm 22 rạng sáng ngày 23/8), cách mạng cũng giành thắng lợi ở các phủ lỵ, huyện lỵ khác (Quảng Ninh, Bố Trạch, Lệ Thủy, Quảng Trạch, Tuyên Hóa). Các Ủy ban khởi nghĩa được chuyển thành Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời để kịp thời ra mắt Nhân dân. Riêng tại huyện Tuyên Hóa, đến ngày 25/8 tỉnh mới cử được cán bộ lên cùng Mặt trận Việt Minh huyện thực hiện việc tuyên bố giải tán chính quyền cũ, thành lập chính quyền cách mạng, bãi bỏ các thứ thuế vô lý, phóng thích tù nhân. Lúc này, các công sở của tỉnh tiếp tục làm việc bình thường.

Tại Quảng Trị, chiều ngày 22/8/1945, lệnh khởi nghĩa của Ủy ban khởi nghĩa tỉnh Quảng Trị được ban bố. Tối cùng ngày, các đơn vị vũ trang làm nhiệm vụ chiếm thị xã Quảng Trị, các đơn vị biểu tình thị uy áp sát và tập kết tại các vị trí đã được phân công. Sau khi tuần hành qua các đường phố lớn, các đại đội tự vệ vũ trang trở về vị trí tập kết. 1 giờ sáng ngày 23/8, các đơn vị tự vệ chiến đấu tiến hành chiếm lĩnh các vị trí đã được quy định. Nhân dân thị xã cùng nổi dậy biểu tình thị uy. Đúng 5 giờ sáng ngày 23/8, lá cờ quẻ ly treo ở tầng trên của dinh tỉnh trưởng bị hạ xuống, thay vào đó là lá cờ đỏ sao vàng. Lá cờ vàng ở cột cờ trước hành cung trong thành cũng bị kéo xuống để nhường chỗ cho lá cờ đỏ sao vàng tung bay. Cuộc khởi nghĩa tại thị xã Quảng Trị kết thúc thắng lợi.

9 giờ sáng ngày 23/8, trước tòa Công sứ Pháp (lúc này đã trở thành trụ sở của Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh Quảng Trị), một cuộc mít tinh lớn được tổ chức. Đồng chí Trần Hữu Dực thay mặt Ủy ban khởi nghĩa tỉnh trịnh trọng tuyên bố thành lập Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh Quảng Trị, xóa bỏ chính quyền bù nhìn và đọc bản Tuyên bố của Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời. Từ 10 giờ đến 15 giờ ngày 23/8, Quân lệnh số 1, số 2 và số 3 lần lượt được ban ra. Ủy ban nhân dân cách mạng tiến hành tiếp quản các công sở của chính quyền cũ.

Ở các phủ, huyện, thị trấn: Triệu Phong, Hải Lăng, Vĩnh Linh, Cam Lộ, Đông Hà, Hướng Hóa, được sự hưởng ứng của đông đảo quần chúng nhân dân, lực lượng khởi nghĩa cũng đã giành thắng lợi nhanh chóng từ ngày 23/8 đến ngày 25/8/1945. Hướng Hóa là địa phương giành thắng lợi sau cùng do chịu sự kìm kẹp của khá đông quân đội phát xít Nhật đóng dọc Đường 9; chưa kể có một bộ phận tàn quân của thực dân Pháp chạy lên ẩn náu dọc biên giới Việt-Lào từ sau ngày Nhật đảo chính Pháp tại Đông Dương (9/3/1945); khi tỉnh lỵ và các phủ, huyện ở đồng bằng khởi nghĩa thắng lợi thì chính quyền bù nhìn tay sai ở Hướng Hóa tự tan rã.

Thế hệ trẻ luôn ghi nhớ công lao các thế hệ đi trước - Ảnh: T.T

Phát huy giá trị của Cách mạng Tháng Tám

Đảng bộ và Nhân dân Quảng Trị luôn trân trọng và phát huy những giá trị vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám năm 1945; tiếp tục kiên định, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; nâng cao bản lĩnh chính trị, năng lực lãnh đạo, cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng bộ tỉnh; đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức và phong cách Hồ Chí Minh.

Trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, Quảng Trị cần tiếp tục nắm bắt thời cơ, chủ động trong công tác dự báo, kịp thời đề ra các chủ trương, đối sách nhằm xử lý nhanh chóng, kịp thời, có hiệu quả các vấn đề nảy sinh từ thực tiễn; thật sự tin tưởng, trọng dân và phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, quan tâm chăm lo đời sống của người dân trong tỉnh; phát huy nội lực, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao, tranh thủ ngoại lực nhằm thực hiện thắng lợi các mục tiêu của Đại hội Đảng bộ tỉnh.

Để thực hiện được điều đó, mỗi cán bộ, đảng viên cần nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ và đạo đức cách mạng, tự học, tự rèn luyện nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ mà Đảng và Nhân dân giao phó. Đặc biệt, phải luôn giữ gìn và phát huy được sự đoàn kết trong toàn Đảng, toàn quân và toàn dân trên địa bàn tỉnh như Tỉnh bộ Việt Minh đã làm được trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945.

Truyền thống cách mạng hào hùng của các thế hệ nối tiếp trên mảnh đất Quảng Trị, trong đó có khí thế cách mạng hào hùng những ngày tháng 8 năm 1945 sẽ là điểm tựa để Đảng bộ và Nhân dân địa phương thực hiện thắng lợi công cuộc phát triển kinh tế, xã hội, khoa học, công nghệ, củng cố và tăng cường an ninh, quốc phòng; tạo nên sức mạnh tổng hợp to lớn nhằm đưa Quảng Trị ngày càng phát triển giàu mạnh, vững bước cùng cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội.

TS. Trần Thanh Thủy

Trường Chính trị Lê Duẩn tỉnh Quảng Trị