Khi uống thuốc kháng sinh cần kiêng những thực phẩm nào?

1. Thực phẩm ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ kháng sinh

Một số thực phẩm có thể liên kết với các thành phần của thuốc kháng sinh trong dạ dày hoặc ruột, làm giảm nồng độ thuốc được hấp thụ vào máu, khiến thuốc không đủ liều để tiêu diệt vi khuẩn.

Các sản phẩm từ sữa

Canxi và magie có tỉ lệ cao trong sữa và các sản phẩm từ sữa. Đây là các thành phần gây tương tác bất lợi với thuốc kháng sinh. Các ion kim loại đa hóa trị như canxi có xu hướng liên kết (tạo phức chelate) với một số nhóm kháng sinh như tetracyclines (ví dụ như doxycycline) và fluoroquinolones (ciprofloxacin, levofloxacin). Phức hợp này không thể hấp thụ qua thành ruột, dẫn đến việc đào thải thuốc ra ngoài, làm giảm hiệu quả điều trị đáng kể. Do đó, nên tránh sử dụng các sản phẩm từ sữa ít nhất 2-3 giờ trước và sau khi uống các kháng sinh thuộc nhóm tetracyclines và fluoroquinolones.

Thực phẩm giàu sắt và kẽm

Thực phẩm giàu sắt, kẽm như thịt đỏ, gan, đậu, rau xanh đậm và các viên uống bổ sung sắt/kẽm. Tương tự như canxi, sắt cũng là ion kim loại đa hóa trị có thể tạo phức với các kháng sinh nhóm fluoroquinolones và tetracyclines, làm giảm sự hấp thu của thuốc. Cần uống kháng sinh cách xa các thực phẩm hoặc viên uống bổ sung có chứa sắt/kẽm tối thiểu 2-3 giờ.

Thực phẩm giàu sắt ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ kháng sinh.

2. Đồ uống gây tăng tác dụng phụ hoặc độc tính của kháng sinh

Một số đồ uống có thể làm tăng nồng độ thuốc trong máu hoặc làm tăng gánh nặng cho gan và thận.

Đồ uống có cồn

Đồ uống có cồn như rượu, bia... có chứa ethanol. Đây là thành phần gây tương tác bất lợi với kháng sinh, có thể gây:

- Ngộ độc: Khi uống rượu bia trong thời gian dùng một số kháng sinh như metronidazole, cefotetan hay ketoconazole, quá trình chuyển hóa cồn trong cơ thể có thể bị ức chế. Điều này khiến acetaldehyde – một chất độc trung gian – tích tụ, gây phản ứng giống ngộ độc rượu nặng với biểu hiện đỏ bừng mặt, tim đập nhanh, buồn nôn, nôn, đau đầu dữ dội, thậm chí tụt huyết áp nguy hiểm.

- Tăng độc tính gan: Cồn và nhiều loại kháng sinh đều được chuyển hóa qua gan. Việc kết hợp chúng làm tăng gánh nặng cho gan, có thể dẫn đến viêm gan, tăng men gan hoặc tổn thương gan cấp.

- Giảm hiệu quả thuốc: Cồn làm suy giảm hệ miễn dịch, khiến bệnh khó hồi phục hơn kể cả khi sử dụng thuốc đúng, đủ liều.

Do đó, không uống rượu bia và đồ uống có cồn trong suốt quá trình dùng kháng sinh và ít nhất 48-72 giờ sau khi dùng liều cuối cùng.

Nước ép bưởi chùm

Các hợp chất furanocoumarins có trong bưởi chùm ức chế enzyme CYP3A4 trong gan và ruột. Đây là enzyme chịu trách nhiệm chuyển hóa và đào thải thuốc. Khi enzyme này bị ức chế, nồng độ thuốc kháng sinh trong máu có thể tăng lên mức độc hại, gây ra nguy cơ tác dụng phụ cao hơn.

Cần kiêng hoàn toàn nước ép bưởi chùm và các loại nước ép bưởi khác trong thời gian điều trị.

3. Thực phẩm gây ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa

Thuốc kháng sinh tiêu diệt cả vi khuẩn có hại lẫn vi khuẩn có lợi (lợi khuẩn) trong đường ruột, gây ra tình trạng rối loạn tiêu hóa như tiêu chảy, đầy hơi. Do vậy, một số thực phẩm sẽ gây ảnh hưởng xấu nếu tiêu thụ trong lúc đang uống kháng sinh:

Thực phẩm giàu chất xơ

Các thực phẩm như ngũ cốc nguyên hạt, rau sống, đậu... có chứa chất xơ rất cao. Mặc dù chất xơ tốt cho tiêu hóa, nhưng một lượng lớn chất xơ không hòa tan có thể làm tăng tốc độ di chuyển của thức ăn qua ruột, khiến kháng sinh bị đào thải nhanh hơn, giảm thời gian thuốc tiếp xúc với thành ruột để hấp thu. Do đó, không nên ăn quá nhiều thực phẩm giàu chất xơ cùng một lúc với việc uống thuốc kháng sinh.

Thực phẩm chua, cay, nóng

Các gia vị như hạt tiêu, ớt, dấm, cà phê hoặc các món ăn nhiều gia vị chua cay có thể kích thích niêm mạc dạ dày và ruột, làm tăng tiết acid. Khi hệ vi sinh đường ruột đang bị tổn thương do kháng sinh, sự kích thích này dễ dẫn đến đau bụng, khó tiêu hoặc tiêu chảy. Do đó, nên ăn các món ăn thanh đạm, dễ tiêu hóa để làm dịu đường tiêu hóa trong quá trình điều trị.

DS.Việt Lâm