Khoa học cơ bản trước yêu cầu tạo nền tri thức cho các đột phá dài hạn
Trong bối cảnh khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo được xác định là đột phá chiến lược, khoa học cơ bản tiếp tục khẳng định vai trò nền tảng tri thức. Những kết quả của Chương trình 562 giai đoạn 2017-2025 cho thấy hiệu quả của đầu tư có trọng điểm, đồng thời đặt ra yêu cầu hoàn thiện chính sách thời gian tới.
Ông Trần Quốc Cường, Vụ trưởng Vụ Khoa học Xã hội, Nhân văn và Tự nhiên phát biểu khai mạc Hội thảo.
Mới đây, tại Hà Nội, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức hội thảo khoa học nhằm đánh giá kết quả Chương trình phát triển khoa học cơ bản trong các lĩnh vực Hóa học, Khoa học sự sống, Khoa học Trái đất và Khoa học biển (Chương trình 562), đồng thời thảo luận các định hướng, giải pháp chính sách cho giai đoạn sau năm 2025.
Phát biểu khai mạc, ông Trần Quốc Cường, Vụ trưởng Vụ Khoa học Xã hội, Nhân văn và Tự nhiên (Bộ Khoa học và Công nghệ), nhấn mạnh khoa học cơ bản là nền tảng lâu dài của khoa học và công nghệ quốc gia, giữ vai trò then chốt đối với phát triển khoa học ứng dụng, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Chương trình 562 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 562/QĐ-TTg, triển khai thực chất từ năm 2019. Trong điều kiện nguồn lực còn hạn chế, Chương trình đã đạt nhiều kết quả tích cực. Về công bố khoa học, số lượng và chất lượng bài báo quốc tế tăng trung bình khoảng 20% mỗi năm; đã xuất hiện các công bố trên các tạp chí hàng đầu thế giới như Science, Nature.
Số lượt trích dẫn quốc tế gia tăng, phản ánh mức độ hội nhập ngày càng sâu của khoa học Việt Nam. Đáng chú ý, hai tạp chí khoa học trong lĩnh vực Hóa học và Khoa học Trái đất của Việt Nam đã được đưa vào hệ thống SCOPUS.
Về vị thế khoa học, Việt Nam tiếp tục duy trì thứ hạng từ 38-50 thế giới trong các lĩnh vực khoa học tự nhiên, xếp thứ 10-12 châu Á và thứ 3-5 khu vực ASEAN. Thông qua 95 nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp quốc gia, Chương trình đã góp phần hình thành khoảng 90 nhóm nghiên cứu mạnh, trong đó nhiều nhóm nghiên cứu trẻ từng bước khẳng định năng lực nghiên cứu độc lập và gắn kết nghiên cứu với đào tạo sau đại học. Đến nay, khoảng 70/95 đề tài đã được nghiệm thu; các đề tài còn lại đang hoàn thiện theo quy định.
Nhiều kết quả nghiên cứu có giá trị thực tiễn đã được ghi nhận trong các lĩnh vực Hóa học, Khoa học sự sống, Khoa học Trái đất và Khoa học biển, từ xử lý môi trường, xây dựng cơ sở dữ liệu hệ gen, đến nghiên cứu biến đổi khí hậu, tài nguyên và dự báo thiên tai.
Theo ông Trần Quốc Cường, trong bối cảnh Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị xác định khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là đột phá chiến lược, khoa học cơ bản càng cần được đầu tư ổn định, dài hạn. Hội thảo là diễn đàn quan trọng để cộng đồng khoa học đề xuất giải pháp, đóng góp cho quá trình xây dựng Chiến lược phát triển nghiên cứu khoa học cơ bản sau năm 2025.
