Khối ngoại bán ròng khi thị trường được nâng hạng, có đáng lo?

Khi một thị trường chứng khoán được nâng hạng, từ cận biên lên mới nổi hoặc từ mới nổi lên phát triển, nhà đầu tư thường kỳ vọng dòng vốn ngoại sẽ ồ ạt chảy vào. Bởi lẽ, các quỹ đầu tư toàn cầu, đặc biệt là quỹ thụ động luôn phân bổ vốn theo các chỉ số lớn như MSCI hay FTSE. Tuy nhiên, trên thực tế, trong giai đoạn đầu sau khi công bố nâng hạng thị trường, khối ngoại lại có xu hướng bán ròng. Điều này dễ gây tâm lý hoang mang cho những nhà đầu tư thiếu hiểu biết. Bởi, nếu nhìn kỹ vào cơ chế vận hành của thị trường và các quỹ đầu tư, chúng ta sẽ thấy đây là diễn biến mang tính quy luật và hoàn toàn có thể lý giải.

Các yếu tố mang tính kỹ thuật

Nguyên nhân đầu tiên đến từ sự tái cơ cấu chỉ số. Khi một thị trường rời nhóm cận biên, cổ phiếu của thị trường đó sẽ bị loại khỏi rổ chỉ số frontier, trong khi chưa ngay lập tức được thêm đầy đủ vào danh mục emerging. Trong khoảng thời gian này, các quỹ bám sát rổ frontier buộc phải bán ra, còn các quỹ theo dõi rổ chỉ số emerging lại chỉ bắt đầu mua dần vào khi đến ngày hiệu lực. Hệ quả là cung - cầu mất cân đối tạm thời, tạo ra áp lực bán ròng của khối ngoại.

Thứ hai là vấn đề thay đổi tỷ trọng. Trong nhóm thị trường cận biên, một quốc gia có thể chiếm tới 20-30% rổ chỉ số, nhưng khi chuyển sang nhóm mới nổi - nơi quy mô vốn hóa lớn hơn nhiều - tỷ trọng thường chỉ còn 1-3%. Điều này buộc một số quỹ phải phân bổ lại vốn, bán bớt cổ phiếu để giảm tỷ trọng. Dòng vốn thụ động vì vậy bị thu hẹp so với kỳ vọng.

Ngoài ra, kỳ vọng nâng hạng thường đẩy giá cổ phiếu tăng trước một bước. Nhà đầu tư ngoại vốn đã mua từ nhiều năm trước, khi định giá còn rẻ, sẽ coi đây là thời điểm hợp lý để hiện thực hóa lợi nhuận .

Sự khác biệt về dòng vốn và ví dụ thực tế

Một yếu tố quan trọng khác là sự khác biệt trong khẩu vị rủi ro của từng nhóm quỹ. Quỹ thị trường cận biên thường chấp nhận rủi ro cao, tìm kiếm lợi nhuận nhanh. Khi nâng hạng thì những quỹ đầu tư vào thị trường cận biên buộc phải thoái vốn theo quy chế của quỹ. Ngược lại, quỹ thị trường mới nổi có quy mô lớn hơn, chú trọng vào định giá và đầu tư dài hạn, nhưng họ chỉ giải ngân mạnh sau khi các điều kiện kỹ thuật và định chế chính thức được hoàn tất. Khoảng trễ giữa hai nhóm khiến thị trường trải qua giai đoạn vốn ngoại rút ròng.

Lịch sử đã cho thấy điều đó. Năm 2014, khi Qatar và UAE được MSCI nâng hạng từ Frontier lên thị trường mới nổi, cả hai thị trường đều chứng kiến hiện tượng bán ròng ngắn hạn của các quỹ chuyên đầu tư vào thị trường cận biên. Nhưng sau đó, dòng vốn từ các quỹ mới nổi bắt đầu chảy vào mạnh mẽ, giúp thị trường ổn định và tăng trưởng. Một ví dụ khác là Pakistan năm 2017. Trước khi được nâng hạng, thị trường đã tăng mạnh nhờ kỳ vọng. Ngay sau khi chính thức chuyển nhóm, áp lực bán ròng xuất hiện do quỹ frontier thoái vốn, khiến thị trường điều chỉnh. Tuy nhiên, chỉ một thời gian ngắn sau đó, dòng vốn từ các quỹ mới nổi quay trở lại, giúp Pakistan duy trì sức hút dài hạn.

Các ví dụ này cho thấy, hiện tượng bán ròng không phản ánh việc nhà đầu tư ngoại mất niềm tin, mà chỉ là hệ quả của các yếu tố kỹ thuật, tái cơ cấu danh mục và sự chuyển giao giữa hai nhóm quỹ. Sau giai đoạn này, khi quỹ mới nổi hoặc quỹ phát triển bắt đầu giải ngân mạnh, dòng vốn thường quay trở lại bền vững và dài hạn hơn.

Tóm lại, việc khối ngoại bán ròng sau khi thị trường được nâng hạng không phải tín hiệu tiêu cực, mà là một bước điều chỉnh mang tính cơ học. Đó là sự cộng hưởng của tái cơ cấu chỉ số, thay đổi tỷ trọng và sự khác biệt trong hành vi của các nhóm quỹ khác nhau. Chính vì vậy, nhà đầu tư cần giữ vững niềm tin và chuẩn bị tâm thế cho làn sóng vốn ngoại mới sẽ chảy vào thị trường một cách mạnh mẽ hơn trong trung và dài hạn.

Huy Nguyễn