Khơi nguồn đam mê cổ phục truyền thống từ những người trẻ

Cổ phục Việt Nam có rất nhiều loại trang phục. Mỗi loại lại có những đặc điểm nhận biết khác nhau. Từ một bộ cổ phục, các chuyên gia có thể nhận biết nguồn gốc, thời điểm xuất hiện và chiều dài lịch sử gắn liền với nó. Ở nước ta, những nghiên cứu, tài liệu về cổ phục còn khá hạn chế. Loại cổ phục được biết đến rộng rãi nhất có lẽ là áo ngũ thân, từng phát triển rực rỡ dưới triều Nguyễn.

Với đặc điểm nghề nghiệp là tiếp viên hàng không, chị Thoa (quận Tân Bình, Thành phố Hồ Chí Minh) thường có dịp lui tới thành phố Huế. Biết con gái thích cổ phục, dịp nghỉ hè năm nay, chị đã đưa con và gia đình đến Huế để cùng khám phá nét đẹp của Cố đô cũng như các bộ cổ phục dân tộc.

Chị Hà (áo đen trong ảnh), chủ một cửa hàng cho thuê cổ phục trên đường Lê Huân (thành phố Huế) cho biết: vào đợt cao điểm nghỉ hè, mỗi ngày chị đón tới hàng trăm khách du lịch. Trong đó, phần lớn là các bạn trẻ.

Chị Phương và con gái là bé Tuệ Nhi hạnh phúc bên nhau trong bộ đôi Nhật Bình và áo ngũ thân đồng màu. Khi còn là sinh viên tại Đại học Huế, chị Phương từng nhiều lần có ý định lưu giữ những khoảnh khắc với cổ phục tại Cố đô nhưng vì một số lý do nên chưa thể thực hiện.

Đầu thế kỷ 19, Hoàng đế Minh Mạng đã chọn áo ngũ thân làm trang phục chung cho toàn thể nhân dân trên cả nước. Từ đó, trong khoảng thời gian từ năm 1837 đến 1945, áo ngũ thân là loại trang phục phổ biến ở cả 2 miền nam - bắc Việt Nam.

Áo ngũ thân là "nguyên bản" của một số loại áo dài cách tân ngày nay. Thời xa xưa, qua chất liệu, màu sắc, hoa văn trang trí trên áo ngũ thân, người ta có thể biết được người mặc ở tầng lớp nào trong xã hội.

Đơn cử như đối với tầng lớp bình dân, chất liệu may áo phần lớn là vải đũi kèm tông màu trầm. Trong khi đó, quý tộc, quan lại sử dụng gấm, lụa, sa... với họa tiết tinh tế, sang trọng cùng các loại phụ kiện như kim bài, kim khánh.

Trong khu vực Đại nội Huế, có thể dễ dàng bắt gặp nhiều cặp mẹ con xúng xính trong tà áo ngũ thân hoặc Nhật Bình. Thời gian gần đây, xuất hiện một số cửa hàng cho thuê các loại trang phục cổ nước ngoài để chụp ảnh lưu niệm trong quần thể khu di tích Cố đô Huế. Tuy nhiên, xu hướng này đã bị phần lớn bạn trẻ và khách du lịch trong nước phản đối vì không hợp thuần phong mỹ tục.

Cùng quan điểm trên, Thẩm Phương Linh (quận Hà Đông, Hà Nội) cho rằng, không gian tại Đại nội Huế là di sản văn hóa không thể thay thế. Vì vậy, mọi loại trang phục nước ngoài xuất hiện tại đây đều không phù hợp, gây ảnh hưởng không nhỏ đến sự tôn nghiêm của lịch sử, văn hóa nước nhà.

Sở dĩ gọi là ngũ thân bởi áo được may từ 5 thân áo lại với nhau. Trong đó, 2 thân trước sau được may lại bằng sống áo. Phía trước phần bên phải là thân kép, bên trong có một thân áo thứ 5.

Áo ngũ thân có ý nghĩa đặc biệt không nhiều người biết về đạo làm người của dân tộc ta. 4 thân áo của vạt trước và sau tượng trưng cho "tứ thân phụ mẫu". Thân trong áo chính là hình tượng người con với bổn phận hiếu kính với các bậc song thân phụ mẫu. Điểm đặc biệt của áo ngũ thân nằm ở việc áo được nối "sống" lại từ những tấm vải thay vì sử dụng thước đo, bởi khi đó chưa có vải khổ rộng để may đo như ngày nay.

Một cô bé mặc cổ phục lẽo đẽo đi theo mẹ trong khuôn viên Đại nội Huế, trên tai chăm chú lắng nghe lời thuyết trình tự động qua thiết bị phục vụ khách du lịch.

Khung cảnh cổ kính của Đại nội Huế là nguồn cảm hứng bất tận để các bạn trẻ thoải mái sáng tạo, lưu lại cho mình hàng loạt khoảnh khắc "không đụng hàng" trong những ngày nghỉ hè.

Không chỉ thanh niên, sinh viên, Đại nội Huế thời gian gần đây đón rất nhiều du khách "nhí" trong những bộ cổ phục. Trái với suy nghĩ của nhiều người, việc mặc một bộ áo ngũ thân hoặc áo dài cách tân càng làm toát lên vẻ hồn nhiên, trong sáng của những vị khách đặc biệt này. Đón bắt xu hướng của giới trẻ, các cửa hàng trang phục trên địa bàn thành phố Huế không ngừng làm phong phú thêm kho cổ phục cho thuê, từ kích cỡ, kiểu dáng đến các loại phụ kiện đi kèm để phục vụ khách hàng.

Trong khi đó, Nhật Bình lại là loại cổ phục thể hiện rõ nét sự trang nghiêm, sang trọng dành cho các bậc tôn quý như hoàng thái hậu, hoàng hậu, hoàng quý phi hay giai phi, giai tần.

Sở dĩ gọi là Nhật Bình, vì cổ áo khi mặc vào sẽ có dạng hình chữ nhật to bản. Toàn bộ thân áo được trang trí lộng lẫy với các loại hoa văn dạng tròn đan xen với hình hoa lá hoặc các chữ "phúc", "thọ".

Do đó, không chỉ ở khu vực Đại nội Huế, các bạn trẻ cũng có thể tìm cho mình một bộ áo ngũ thân hoặc Nhật Bình phù hợp ở nhiều điểm tham quan khác như làng hương Thủy Xuân hay các khu lăng mộ cổ.

Những loại hoa văn này nói lên vai vế, danh phận của người mặc. Từ Nhật Bình dành cho các hoàng hậu, những loại khác đều có tay áo trang trí dải 5 màu lục, vàng, xanh, trắng, đó tượng trưng cho ngũ hành.

Bên cạnh đó, để phân biệt thứ bậc của người mặc, cũng có thể dựa vào màu sắc của Nhật Bình. Thí dụ như Nhật Bình của hoàng hậu luôn dùng màu vàng chủ đạo, của công chúa là màu đỏ, các cung tần nhị giai, tam giai, tứ giai lần lượt dùng màu xích đào, tím, tím nhạt...

Ở làng hương Thủy Xuân, từ vài năm trở lại đây, bên cạnh nghề truyền thống, các gia đình nghệ nhân đã mở rộng thêm dịch vụ cho thuê cổ phục để du khách thỏa sức sáng tạo bên những bó hương lưu giữ nét văn hóa lên tới 700 năm tuổi. Bằng cách này, các gia đình ở làng nghề truyền thống Thủy Xuân vừa có thêm thu nhập, vừa góp phần nâng cao lượng khách du lịch ghé thăm, tìm hiểu về nghề làm hương gia truyền.

Những năm gần đây, giới trẻ đã dành sự quan tâm đặc biệt với các loại cổ phục. Cổ phục xuất hiện ngày một nhiều trong các sản phẩm nghệ thuật như phim ảnh, MV ca nhạc... của nghệ sĩ trẻ. Từ đó, không ít bạn trẻ đã tự tin diện cổ phục xuống phố để tham gia các buổi chụp hình, chương trình thời trang và những sự kiện trọng đại như đám hỏi, lễ cưới.

Không chỉ du khách trong nước, nhiều bạn trẻ nước ngoài đến với Cố đô Huế cũng mong muốn khoác lên mình bộ cổ phục truyền thống Việt Nam. Những khoảnh khắc này sẽ góp phần quảng bá hình ảnh nước ta đi thật xa đến với bạn bè khắp năm châu.

Với niềm đam mê khám phá, tìm tòi, học hỏi từ các bạn trẻ, cổ phục Việt Nam sẽ luôn được gìn giữ cùng những nét đẹp văn hóa truyền thống đặc sắc, phong phú không chỉ trong kho tàng, mà còn đi sâu vào đời sống hằng ngày mỗi người dân.

LINH PHAN