Khơi nguồn sáng tạo, bứt phá tương lai số - Kỳ 2: Chắp cánh đổi mới khoa học - công nghệ

Học sinh trên địa bàn TP. Thái Nguyên tham dự Cuộc thi trưng bày sản phẩm STEM và Robotics Challenge dành cho học sinh THCS năm học 2024-2025, do Phòng Giáo dục và Đào tạo TP. Thái Nguyên tổ chức.

Mở đường bằng thể chế, chiến lược

Ngay sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 57-NQ/TW vào tháng 4-2024, Thái Nguyên là một trong những địa phương đầu tiên trong cả nước thành lập Ban Chỉ đạo cấp tỉnh về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; trong quá trình triển khai thực hiện, thường xuyên quan tâm kiện toàn, bổ sung. Mới đây, ngày 24/5/2025, tỉnh đã thành lập Ban Chỉ đạo về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và Đề án 06 tỉnh cấp tỉnh, do đồng chí Nguyễn Huy Dũng, Chủ tịch UBND tỉnh làm Trưởng ban; cùng sự tham gia của lãnh đạo UBND tỉnh và các sở, ngành liên quan.

Trên cơ sở đó, tỉnh đã ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 57, xác định 7 nhóm nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu; 3 khâu đột phá gồm: Hoàn thiện thể chế; phát triển hạ tầng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; nguồn nhân lực chất lượng cao. Mục tiêu đến năm 2030, Thái Nguyên thuộc nhóm dẫn đầu các tỉnh/thành phố về chỉ số chuyển đổi số; tiềm lực, trình độ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đạt mức tiên tiến ở nhiều lĩnh vực quan trọng, thuộc nhóm dẫn đầu trong cả nước; năm 2045, trở thành trung tâm công nghiệp công nghệ số của vùng trung du miền núi phía Bắc và cả nước.

Du khách trải nghiệm tại Hợp tác xã Trà và Du lịch cộng đồng Tiến Yên (xã Tân Cương, TP. Thái Nguyên).

Trên cơ sở Chương trình hành động của Tỉnh ủy, UBND tỉnh Thái Nguyên cũng đã sớm ban hành Kế hoạch về thực hiện đột phá phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đáng chú ý, tỉnh đang xây dựng nền tảng quản trị G-ThaiNguyen - hệ thống quản trị tổng hợp giúp lãnh đạo tỉnh chỉ đạo, điều hành dựa trên dữ liệu số thời gian thực.

Ươm mầm đổi mới sáng tạo từ cơ sở

Từ sự chỉ đạo đồng bộ, quyết liệt của lãnh đạo tỉnh, Thái Nguyên đang từng bước khơi dậy dòng chảy sáng tạo từ cộng đồng, đặc biệt là trong giới trẻ, học sinh, sinh viên và các startup.

Cuối năm 2024, UBND tỉnh phát động Cuộc thi “Đổi mới sáng tạo - Vì Thái Nguyên thân yêu” nhằm tôn vinh, động viên, khích lệ, lan tỏa tinh thần đổi mới sáng tạo, mang lại lợi ích thiết thực phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Đồng chí Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Huy Dũng nhấn mạnh việc triển khai cuộc thi phải thực chất, nghiêm túc để huy động sự vào cuộc của cộng đồng doanh nghiệp cũng như từng người dân tham gia.

Ngay sau khi phát động, các sở, ban, ngành và UBND các huyện, thành phố đã tổ chức triển khai rộng rãi, nhằm lan tỏa tích cực đến đông đảo cán bộ, viên chức, người lao động và nhân dân. Từ đó, huy động mỗi ngành một sáng kiến và cũng chính là những giải pháp để phát triển ngành đó. Cuộc thi cũng hướng tới thu hút các sáng kiến hay từ các viện, trường đại học, cao đẳng, doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế, các cơ quan, đơn vị hành chính, đoàn viên thanh niên, sinh viên, nông dân, công nhân lao động… và người dân.

Chỉ trong thời gian ngắn triển khai, các sở, ngành, địa phương đã tích cực triển khai Cuộc thi với nhiều hình thức đa dạng, phù hợp với đặc thù thực tế; thu hút được đông đảo tập thể và cá nhân tham gia, góp phần thúc đẩy ươm mầm sáng tạo từ cơ sở. Đáng chú ý là ngành Giáo dục và Đào tạo phối hợp tổ chức cuộc thi sáng tạo sáng tạo: Thiết kế 3D nông cụ “Thái Nguyên xanh” và Robotics với chủ đề “Đường tới Tân Cương, Thái Nguyên” nhằm khuyến khích tiếp cận, ứng dụng kiến thức STEAM và AI vào thực tiễn, góp phần thúc đẩy phong trào nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo trong nhà trường.

Sinh viên Trường Đại học Công nghệ - Thông tin và Truyền thông (Đại học Thái Nguyên) tham gia sản xuất phim trường số.

Bên cạnh đó, Tỉnh đoàn tổ chức Cuộc thi “Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo - Vì Thái Nguyên thân yêu năm 2025”, với nhóm lĩnh vực dự thi đa dạng gồm: Nông nghiệp, nông thôn mới; công nghệ thông tin, chuyển đổi số; công nghiệp - xây dựng; chăm sóc sức khỏe; giáo dục - đào tạo; sản xuất kinh doanh…

Anh Vũ Văn Khiêm, cán bộ quản lý sản xuất tại Công ty TNHH Samju Vina Thái Nguyên (Khu công nghiệp Điềm Thụy): Sự khuyến khích, động viên kịp thời của các cấp, ngành và Ban lãnh đạo công ty là động lực để công nhân phát huy tinh thần sáng tạo, cải tiến kỹ thuật giúp nâng cao hiệu quả sản xuất. Bản thân tôi đến nay đã có hơn 30 sáng kiến trong quá trình làm việc, làm lợi cho đơn vị hàng chục tỷ đồng.

Khi trí tuệ nhân tạo thành tri thức bình dân

Cùng với đẩy mạnh cuộc thi “Đổi mới sáng tạo - Vì Thái Nguyên thân yêu”, tỉnh đồng thời triển khai chương trình “Bình dân học AI nhằm giúp mọi người dân Thái Nguyên có thể làm chủ và sử dụng AI trong cuộc sống. Qua đó giúp cải thiện năng suất và chất lượng công việc, tăng khả năng tiếp cận tri thức, nâng chỉ số hài lòng, chỉ số hạnh phúc của người dân trên địa bàn tỉnh. Một trong những mục tiêu cơ bản trong năm 2025 là ít nhất 50% người lao động có khả năng sử dụng các kỹ năng AI cơ bản.

Phong trào bắt đầu từ những lớp học cơ bản về công nghệ thông tin dành cho cán bộ thôn, hội viên nông dân, phụ nữ, đoàn viên thanh niên... Tiếp đó là đào tạo mở rộng sang những khái niệm thiết thực về AI như: Chatbot, dữ liệu lớn, ứng dụng ChatGPT, xử lý ảnh và ngôn ngữ tự nhiên. Điều đáng nói là phương pháp giảng dạy được “bình dân hóa”, lấy ví dụ từ chính đời sống sản xuất, kinh doanh, giáo dục và hành chính của người dân, giúp AI trở thành công cụ gần gũi, dễ hiểu, dễ dùng.

Tiết học STEM của cô và trò Trường THCS Nguyễn Du (TP. Thái Nguyên).

Điểm đặc biệt trong cách làm của Thái Nguyên là không chạy theo thuật ngữ hàn lâm, mà tập trung giúp người dân hiểu “AI là gì, có ích gì và dùng thế nào cho thiết thực”. Các sản phẩm như video hướng dẫn, tài liệu minh họa, bài giảng mẫu… đều được số hóa, phát hành qua mạng xã hội, nền tảng học trực tuyến, nhất là trên nền tảng “luyenai.vn. Nhờ vậy, phong trào đã vượt qua rào cản tuổi tác, trình độ, mang AI đến tận tay người nông dân, tiểu thương, học sinh vùng cao.

Đến nay, nhóm “Xứ trà học AI” trên Facebook của tỉnh Thái Nguyên đã có hơn 33.000 thành viên tham gia. Phong trào “bình dân học AI” mang lại những hiệu quả rõ nét và thiết thực. Nhiều cán bộ cơ sở sử dụng AI để soạn thảo văn bản, tổng hợp báo cáo, hỗ trợ công việc hành chính nhanh chóng, chính xác hơn. Người dân, nhất là các tiểu thương, nông dân ứng dụng các công cụ AI để viết nội dung quảng bá sản phẩm, xây dựng thương hiệu cá nhân, tra cứu kiến thức phục vụ sản xuất và kinh doanh.

Trong các trường học, giáo viên và học sinh chủ động sử dụng AI để thiết kế bài giảng, làm bài thuyết trình, tìm kiếm ý tưởng sáng tạo. Quan trọng hơn cả, phong trào góp phần thay đổi tư duy từ e ngại công nghệ sang chủ động khám phá và sử dụng; từ bị động tiếp cận thông tin sang biết cách chọn lọc, sáng tạo nội dung. Hướng đi hiệu quả trong việc phổ cập AI của tỉnh bước đầu cho thấy hiệu quả bằng cách tiếp cận phù hợp là biến trí tuệ nhân tạo trở thành tri thức bình dân, phục vụ thiết thực đời sống hằng ngày của người dân...

(Tiếp theo bài báo ra ngày 27-6, còn nữa)

Nhóm P.V