Khởi tố vụ án sẽ rõ trắng đen trách nhiệm

Việc Công ty CP Bóng đèn, Phích nước Rạng Đông (gọi tắt là Công ty Rạng Đông) thừa nhận 480.000 bóng đèn huỳnh quang bị cháy có sử dụng thủy ngân (Hg) lỏng, không phải hợp chất amalgam ít gây ô nhiễm như thông tin công ty công bố trước đó phải được xem là một hành vi gian dối trong việc ứng phó, khắc phục sự cố về môi trường.

Trong vụ việc này, khi vụ cháy xảy ra, dư luận quan tâm đến một số hóa chất mà công ty này sử dụng để sản xuất bóng đèn có thể bị phát tán ra ngoài, gây ô nhiễm nghiêm trọng về môi trường. Thế nhưng, ngay sau đó, Công ty Rạng Đông có báo cáo ban đầu, cho rằng từ năm 2016, công ty chỉ sử dụng viên amalgam (hỗn hống của Hg - Zn và Bismut) để sản xuất bóng đèn và khối lượng viên amalgam trong kho chứa hóa chất ở tầng 1 bị cháy chỉ còn vài ký.

Ngược lại, thông tin từ Tổng cục Môi trường - Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết qua kiểm tra và đấu tranh, lãnh đạo Công ty Rạng Đông thừa nhận toàn bộ 480.000 bóng đèn huỳnh quang bị cháy sử dụng Hg lỏng (độc tính cao hơn so với viên amalgam), có khối lượng Hg theo tính toán của các nhà khoa học là 30 mg/bóng. Lượng Hg đã phát tán ra ngoài môi trường do sự cố cháy nổ có thể từ 15,1 kg đến 27,2 kg.

Về mức độ gây ô nhiễm, kết quả quan trắc mới của Tổng cục Môi trường công bố cho thấy có một số mẫu có hàm lượng Hg vượt các Quy chuẩn Việt Nam (QCVN). Trong đó, mẫu quan trắc tại sông Tô Lịch, cách cống xả gom nước thải của công ty 1 km, có giá trị Hg cao nhất, vượt QCVN 43:2017/BTNMT về nước thải 6,1 lần.

Như vậy, với kết quả được công bố từ Tổng cục Môi trường, Công ty Rạng Đông đã cố tình che giấu thông tin, làm cho việc xử lý, ứng phó, khắc phục sự cố về môi trường bị ảnh hưởng.

Hành vi này có dấu hiệu của tội "Vi phạm quy định về phòng ngừa, ứng phó, khắc phục sự cố môi trường", quy định tại điều 237 Bộ Luật Hình sự (BLHS) năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017). Theo đó, tại khoản 1 điều 237, dấu hiệu cơ bản của tội này được mô tả bởi 2 hành vi: (a) Vi phạm quy định về phòng ngừa sự cố môi trường để xảy ra sự cố môi trường; (b) Vi phạm quy định về ứng phó, khắc phục sự cố môi trường làm môi trường bị ô nhiễm nghiêm trọng hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác với tỉ lệ tổn thương cơ thể 31% trở lên, hoặc gây thiệt hại từ 1-3 tỉ đồng. Hành vi quy định tại điểm b là hành vi mới được bổ sung, bao quát các hành vi được mô tả trong cấu thành cơ bản của tội này.

Lẽ ra, theo điều 109 và 112 Luật Bảo vệ môi trường, khi xảy ra sự cố về môi trường, Công ty Rạng Đông phải có trách nhiệm kịp thời thông báo sự thật về tình hình xảy ra đến chính quyền và cơ quan chuyên môn về bảo vệ môi trường. Nhưng ở đây, việc công ty che giấu thông tin bị xem là hành vi không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ, không đúng nghĩa vụ; không kịp thời thông báo cho cơ quan chuyên môn, không tiến hành ngay các biện pháp cần thiết để ngăn chặn, hạn chế nguồn gây ô nhiễm môi trường và hạn chế sự lan rộng, ảnh hưởng đến sức khỏe và đời sống của người dân trong khu vực. Hành vi này có dấu hiệu thỏa mãn cấu thành được quy định tại điểm b, khoản 1 điều 237 BLHS 2015.

Viện Hóa học Môi trường Quân sự thuộc Binh chủng Hóa học (Bộ Tư lệnh Hóa học) đã lấy mẫu giám định và có kết quả bước đầu. Dù kết quả chưa được công bố chi tiết nhưng việc môi trường khu vực quanh vụ cháy bị ảnh hưởng là có thật và mức độ được xác định là nghiêm trọng. Người viết hoàn toàn đồng tình với ý kiến phát biểu của đại biểu Lưu Bình Nhưỡng, Phó trưởng Ban Dân nguyện của Quốc hội, cần thiết khởi tố vụ án. Trên cơ sở khởi tố vụ án, cơ quan tố tụng vào cuộc, điều tra và xác định trách nhiệm của các cá nhân có liên quan để xảy ra sự cố về ứng phó, khắc phục môi trường.

Điều 237 BLHS 2015 quy định rõ đối với cá nhân, mức phạt thấp nhất là phạt tiền từ 50 triệu đồng, mức cao nhất là 10 năm tù; đối với pháp nhân thương mại thì có thể bị phạt tiền từ 1 - 10 tỉ đồng, hoặc có thể bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn.