Khóm Cầu Đúc vươn mình nhờ mô hình liên kết 3 nhà

HTX Nông nghiệp Thạnh Thắng (xã Hỏa Tiến nay là xã Hỏa Lựu), thành lập năm 2005, đang là đơn vị đầu tàu trong sản xuất và chế biến khóm, với hơn 75 ha nguyên liệu.

Từ ứng phó rớt giá đến đạt chuẩn chất lượng

Sự gắn kết giữa HTX và thành viên được thử thách qua những giai đoạn thăng trầm nhất của cây khóm, có lúc khóm rớt giá chỉ còn 2.000 - 3.000 đồng/trái mà vẫn không có thương lái đến mua. Trong bối cảnh đó, HTX Thạnh Thắng đã giữ vững vai trò là điểm tựa, thu mua hết sản lượng trái của thành viên với giá thỏa thuận, từ đó tạo nên sự gắn kết vững chắc.

Thành công về mặt thương hiệu của Khóm Cầu Đúc là kết quả của sự liên kết và hỗ trợ từ Nhà quản lý (Nhà nước) và Đơn vị Khoa học Công nghệ. Cụ thể, Khóm Cầu Đúc đã được Cục Sở hữu Trí tuệ công nhận nhãn hiệu hàng hóa “Khóm Cầu Đúc Hậu Giang” từ năm 2006. Tháng 11/2020, cây khóm ở đây tiếp tục được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học Công nghệ) cấp giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm “Khóm Cầu Đúc”.

Liên kết 3 nhà giúp nâng cao hiệu quả chuỗi giá trị.

Để tương xứng với giá trị thương hiệu, HTX Thạnh Thắng đã tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm. Ngành khoa học - công nghệ địa phương đã đầu tư thực hiện mô hình VietGAP cho HTX. Mô hình này bao gồm chuyển giao khoa học kỹ thuật, hỗ trợ phân bón, tạo nhiều thuận lợi cho các thành viên. Mặc dù quy trình canh tác theo VietGAP khó hơn so với tập quán truyền thống, nhưng ngược lại, năng suất khóm đạt cao hơn, chất lượng trái khóm đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, dẫn đến 100% diện tích khóm của HTX đều áp dụng canh tác theo mô hình và được chứng nhận VietGAP. Hiện nay, sản phẩm khóm Cầu Đúc của HTX đã được chứng nhận VietGAP và đang thực hiện sản xuất theo tiêu chuẩn Global GAP, hướng tới xuất khẩu bền vững.

Trồng khóm mang lại thu nhập và đầu ra ổn định nhờ được doanh nghiệp bao tiêu, xuất khẩu. Ngoài ra, với sự hỗ trợ của ngành khoa học công nghệ, HTX mạnh dạn đưa vào áp dụng phương pháp tưới thông minh, kết hợp với hệ thống đê bao được đầu tư hoàn thiện nên vùng có nước ngọt phục vụ sản xuất quanh năm. Nhờ đó, giá khóm ổn định từ 10.000 - 12.000 đồng/trái loại nhất, mang về doanh thu cho HTX hơn 1 tỷ đồng/năm. Trái khóm sau khi thu hoạch được các doanh nghiệp tại Đồng Nai, Bình Dương... hợp đồng bao tiêu.

Gia tăng giá trị cho trái khóm

HTX Nông nghiệp Thạnh Thắng không chỉ dừng lại ở việc sản xuất khóm tươi theo quy trình tiên tiến mà còn tận dụng hiệu quả sự hỗ trợ từ Nhà nước và KHCN để mở rộng lĩnh vực chế biến sâu và phát triển du lịch cộng đồng, tạo ra giá trị gia tăng tối đa cho cây khóm.

Năm 2020, HTX Thạnh Thắng đã được địa phương hỗ trợ xây dựng nhà xưởng chế biến các sản phẩm từ khóm, bao gồm rượu khóm, mứt khóm, siro, nước màu, và dưa chua củ hũ khóm. Bên cạnh đó, địa phương cũng có dự án hỗ trợ đăng ký, hướng dẫn sử dụng mã số, mã vạch sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý cho HTX Nông nghiệp Thạnh Thắng. Sự đầu tư vào chế biến sâu này giúp HTX chủ động hơn về đầu ra, giảm áp lực thị trường khóm tươi, đồng thời nâng cao thương hiệu và giá trị kinh tế.

Ngoài các hoạt động trong lĩnh vực trồng, kinh doanh, chế biến các sản phẩm từ khóm, vùng trồng khóm nổi tiếng này đã đã hình thành nên Làng du lịch cộng đồng “Cánh đồng khóm Cầu Đúc” (Homestay). Mô hình này đã mở hướng phát triển mới cho nông nghiệp, thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước đến tham quan.

Mô hình sản xuất được nâng cao giá trị nhờ phát triển thêm mảng du lịch nông nghiệp.

Việc chuyển đổi mô hình HTX kiểu mới đã đem lại lợi ích rõ nét cho các thành viên. Ngoài việc được chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật tiên tiến trồng giống khóm sạch bệnh, thành viên còn được hỗ trợ từ nguồn quỹ tương trợ. Từ đó, các hộ trồng khóm mạnh dạn canh tác theo quy trình vì được học tập kỹ thuật và trao đổi kinh nghiệm, nhờ vậy mà chi phí sản xuất giảm, lợi nhuận được nâng cao.

Giá khóm mấy năm gần đây luôn ổn định ở mức cao nên lợi nhuận từ diện tích canh tác khóm của các thành viên trong HTX được nâng lên rõ nét. Bình quân người dân đạt lợi nhuận từ 80 - 100 triệu đồng/ha tùy theo độ tuổi của cây khóm, tăng từ 20 - 40 triệu đồng/ha so với canh tác truyền thống.

Hiện nay, HTX Nông nghiệp Thạnh Thắng đã khẳng định hiệu quả bước đầu từ khi chuyển đổi mô hình HTX kiểu mới. Lợi ích đem lại cho các thành viên là phát huy sức mạnh hợp tác trong sản xuất, trong tiêu thụ sản phẩm, hỗ trợ vốn và tiến bộ khoa học kỹ thuật. Việc đưa HTX phát triển hơn nữa để nâng cao thu nhập và đời sống của mỗi thành viên là mục tiêu mà HTX đang hướng đến.

Thúc đẩy liên kết nông nghiệp

Sự thành công của khóm Cầu Đúc phản ánh xu hướng chung của Đồng bằng sông Cửu Long, nơi mô hình liên kết (nhà nông –nhà khoa học – Nhà nước) đang được triển khai mạnh mẽ trong nông nghiệp, cụ thể trong phát triển cây khóm của địa phương.

Tại xã Phương Bình (Cần Thơ), nhờ được hỗ trợ từ cơ quan quản lý địa phương và các đơn vị khoa học công nghệ, người dân đã mạnh dạn chuyển đổi từ cây mía sang giống khóm MD2 (khóm Mỹ), loại cây có năng suất cao, chất lượng vượt trội, phù hợp đất phèn và được doanh nghiệp bao tiêu toàn bộ.

Nhờ liên kết, mô hình này đạt hiệu quả vượt trội khi năng suất đạt 70–90 tấn/ha, giá thu mua ổn định 5.700 đồng/kg, lợi nhuận ròng 160–250 triệu đồng/ha/năm, gấp 10 lần trồng mía. Hơn 40 hộ dân tham gia trồng 120 ha khóm MD2 đều được hỗ trợ kỹ thuật, phân bón, con giống trả chậm, và được doanh nghiệp chế biến bao tiêu sản phẩm, tạo việc làm cho hàng trăm lao động.

Thành công này cho thấy vai trò quyết định của sự kết nối tổng thể giữa chính quyền – HTX – doanh nghiệp – nhà khoa học. Qua đó, các chính sách hỗ trợ được triển khai đồng bộ. Trong đó, người dân, HTX được tham gia các lớp tập huấn, bồi dưỡng năng lực quản trị, giúp cán bộ HTX tiếp cận kỹ năng số, quản lý dữ liệu, và marketing trực tuyến.

Các nhà khoa học hỗ trợ người dân, HTX đăng ký mã số vùng trồng, chứng nhận VietGAP, GlobalGAP, đáp ứng yêu cầu xuất khẩu. Chính quyền địa phương, nhà quản lý kết nối về vấn đề tín dụng ưu đãi cho HTX đầu tư máy móc, kho lạnh, nhà xưởng chế biến, đồng thời hỗ trợ xúc tiến thương mại số, giúp sản phẩm OCOP, đặc sản địa phương tiếp cận sàn thương mại điện tử và hệ thống siêu thị lớn.

Đặc biệt, Cần Thơ đang triển khai mạnh mẽ chuyển đổi số nông thôn với mô hình "ấp thông minh", nơi có camera an ninh, wifi cộng đồng và tổ công nghệ số cộng đồng hướng dẫn người dân cài đặt ứng dụng, thanh toán điện tử, nộp hồ sơ trực tuyến và quảng bá nông sản. Nhờ đó, nông sản Cần Thơ nói chung, sản phẩm khóm nói riêng đã lên các sàn Postmart, Voso, Shopee, Lazada, được tiêu thụ khắp cả nước và xuất khẩu thử nghiệm ra thị trường quốc tế. Nhiều xã cũng tiên phong xây dựng cơ sở dữ liệu nông hộ, hướng dẫn người dân, thành viên HTX livestream bán hàng, tạo nên hình ảnh người nông dân "thông minh – số hóa – chủ động".

Tùng Lâm