Không để học sinh, sinh viên đơn độc trên mạng xã hội - Bài 5: Nhiều quốc gia siết chặt quản lý mạng xã hội với trẻ em

MXH giúp HS, sinh viên (SV) kết nối, học tập và giải trí, song việc sử dụng thiếu kiểm soát cũng kéo theo nhiều hệ lụy. Trong đó có giảm khả năng tập trung, ảnh hưởng giấc ngủ, sức khỏe tâm thần và làm tăng nguy cơ bắt nạt trực tuyến...

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 11% thanh thiếu niên có dấu hiệu lạm dụng MXH và gặp khó khăn trong việc kiểm soát thời gian sử dụng.

Một nghiên cứu đăng trên tạp chí JAMA cho thấy việc sử dụng MXH thường xuyên ở trẻ em từ 9 đến 13 tuổi có liên quan đến điểm số thấp hơn trong các bài kiểm tra về đọc hiểu, trí nhớ và vốn từ vựng.

Nhóm nghiên cứu phân tích dữ liệu của 6.554 trẻ trong khuôn khổ dự án Phát triển Nhận thức và Não bộ Thanh thiếu niên (ABCD) - một chương trình theo dõi dài hạn gồm 21 trung tâm nghiên cứu tại Mỹ, giám sát sự phát triển não, hành vi và khả năng tư duy của hơn 11.000 trẻ từ cuối tuổi thơ đến khi trưởng thành.

Kết quả cho thấy có ba nhóm hành vi sử dụng MXH rõ rệt: 57,6% gần như không sử dụng hoặc sử dụng rất ít; 36,6% dùng ở mức thấp nhưng tăng dần theo thời gian; 5,8% có mức sử dụng cao và tiếp tục tăng nhanh.

Trẻ thuộc nhóm dùng MXH nhiều nhất đạt điểm thấp nhất trong hầu hết các bài kiểm tra nhận thức, đặc biệt ở kỹ năng ngôn ngữ và trí nhớ. Ngược lại, nhóm ít hoặc không sử dụng có điểm số cao nhất.

Theo nhóm nghiên cứu, trẻ ở độ tuổi này trung bình dành khoảng 5,5 giờ mỗi ngày cho các hoạt động trên màn hình ngoài học tập, trong đó phần lớn là trên MXH - bao gồm đăng tải nội dung, xem bài đăng và tương tác trực tuyến.

Trước thực tế đó, nhiều nước đã đưa ra các biện pháp kiểm soát khác nhau, từ khuyến nghị, giám sát cho đến cấm hoàn toàn, với mục tiêu chung là bảo vệ sự phát triển toàn diện của thanh, thiếu niên.

Australia áp dụng lệnh cấm toàn diện với trẻ dưới 16 tuổi

Australia trở thành một quốc gia đầu tiên trên thế giới ban hành lệnh cấm người dưới 16 tuổi sử dụng MXH. Theo luật mới, có hiệu lực từ tháng 12/2025, các công ty công nghệ phải áp dụng biện pháp xác minh độ tuổi và ngăn chặn người dùng nhỏ tuổi truy cập. Nếu vi phạm có hệ thống, doanh nghiệp có thể bị phạt tới 49,5 triệu AUD (khoảng 817 tỷ đồng).

Tuy nhiên, dự luật không nêu chi tiết về cách thức hoạt động, chỉ nêu rằng các công ty sẽ phải thực hiện các bước hợp lý để đảm bảo người dùng trong độ tuổi từ 16 tuổi trở lên.

Cơ quan eSafety của Australia cho biết mục tiêu chính của luật mới là bảo vệ sức khỏe tinh thần và thể chất của trẻ em, giảm nguy cơ nghiện mạng, bắt nạt qua mạng và tiếp xúc với nội dung độc hại.

Một cuộc khảo sát của YouGov được công bố ngày 26/11/2024 cho thấy 77% người Australia ủng hộ lệnh cấm, tăng so với mức 61% trong cuộc khảo sát vào tháng 8/2024.

Bộ trưởng Truyền thông Australia Anika Wells khẳng định, lệnh cấm trẻ em dưới 16 tuổi sử dụng các nền tảng như TikTok, Instagram, Snapchat, X, Facebook và YouTube được ban hành nhằm thay đổi văn hóa sử dụng MXH trong giới trẻ, đồng thời giúp các em có thêm thời gian xây dựng kết nối thực tế với thế giới và tăng khả năng phục hồi trước những tác động tiêu cực từ không gian mạng.

Để chuẩn bị cho sự thay đổi này, giới chuyên gia khuyến nghị các bậc phụ huynh có con dưới 16 tuổi nên trao đổi với con về luật mới và hướng dẫn con cách sử dụng Internet an toàn. Trẻ vẫn có thể xem video hoặc nội dung công khai mà không cần đăng nhập tài khoản.

Phụ huynh cũng được khuyến khích truy cập trang eSafety.gov.au để tìm hiểu tài liệu hướng dẫn hoặc tham gia các buổi hội thảo trực tuyến miễn phí. Những buổi học này sẽ giúp gia đình hiểu rõ cách hỗ trợ con em mình trong thời điểm chuyển đổi, đồng thời cung cấp kỹ năng nhận diện rủi ro và cách báo cáo nội dung độc hại

Mục tiêu chung trong chính sách của các quốc gia là bảo vệ sự phát triển toàn diện của thanh, thiếu niên, hạn chế những tác động tiêu cực từ MXH. (Ảnh minh họa: Freepik)

Hàn Quốc nói không với điện thoại trong lớp học

Quốc hội Hàn Quốc đã thông qua luật cấm sử dụng điện thoại di động và các thiết bị thông minh trong giờ học tại tất cả các trường học. Luật chính thức có hiệu lực từ năm học mới bắt đầu từ tháng 3/2026.

Khảo sát của Bộ Giáo dục Hàn Quốc năm 2023 cho thấy, 37% học sinh trung học thừa nhận MXH tác động trực tiếp đến đời sống hàng ngày, còn 22% cảm thấy lo lắng khi không thể truy cập tài khoản.

Theo Channel News Asia, thực trạng này được nghị sĩ Cho Jung-hun miêu tả một cách thẳng thắn: “Con em chúng ta, sáng nào cũng mắt đỏ ngầu vì lên Instagram đến 2, 3 giờ sáng”. Lời cảnh báo này cho thấy “cơn nghiện” công nghệ đang xói mòn sức khỏe và khả năng tập trung của một thế hệ.

Dù nhiều trường học ở Hàn Quốc áp dụng quy định hạn chế từ trước, nhưng việc thiếu đồng bộ khiến hiệu quả chưa cao. Do đó, lệnh cấm ở phạm vi toàn quốc lần này mang tính răn đe, hướng đến xây dựng môi trường học tập lành mạnh hơn.

Học sinh có thể sử dụng điện thoại trong các tình huống khẩn cấp hoặc phục vụ mục đích giáo dục, nhưng cần có sự cho phép từ giáo viên hoặc ban giám hiệu.

Tuy nhiên, một số nhóm bảo vệ quyền trẻ em phản đối, cho rằng lệnh cấm vi phạm nhân quyền của trẻ.

Pháp kêu gọi EU cấm trẻ dưới 15 tuổi dùng MXH

Tháng 9/2025, Chính phủ Pháp đề xuất cấm trẻ dưới 15 tuổi sử dụng MXH nhằm tăng cường an toàn học đường. Động thái này được đưa ra sau vụ việc một học sinh 14 tuổi dùng dao tấn công trợ giảng tại một trường trung học ở thị trấn Nogent, miền Đông nước Pháp.

Sự việc làm dấy lên làn sóng tranh luận về ảnh hưởng tiêu cực của MXH đối với hành vi của giới trẻ.

Trên MXH X, Tổng thống Emmanuel Macron khi đó nhận định MXH là một trong những nguyên nhân dẫn tới hành vi bạo lực ở giới trẻ. Ông kêu gọi Liên minh châu Âu (EU) ban hành lệnh cấm trẻ dưới 15 tuổi sử dụng MXH, đồng thời nhấn mạnh các công ty công nghệ cần xác minh độ tuổi người dùng. Nếu không đạt được đồng thuận, Pháp sẽ đơn phương thực hiện lệnh cấm.

Tuy nhiên, Người phát ngôn của EU cho biết việc đặt ra giới hạn độ tuổi sử dụng MXH thuộc thẩm quyền của từng quốc gia thành viên, EU không hướng tới lệnh cấm chung cho toàn khối.

Na Uy nâng độ tuổi sử dụng MXH lên 15

Chính phủ Na Uy đã đề xuất nâng độ tuổi mà trẻ em có thể đồng ý với các điều khoản bắt buộc để sử dụng MXH lên 15 tuổi thay vì 13 tuổi hiện nay, mặc dù cha mẹ vẫn được phép thay mặt con ký xác nhận nếu trẻ dưới giới hạn độ tuổi.

Chính phủ cũng cho biết họ đã bắt đầu xây dựng luật nhằm đặt ra giới hạn độ tuổi tối thiểu hợp pháp sử dụng MXH, nhưng vẫn chưa rõ khi nào luật bắt buộc điều này có thể đến được tới quốc hội.

Theo chính phủ, một nửa số trẻ em 9 tuổi ở Na Uy sử dụng một số hình thức truyền thông xã hội.

Hà Lan khuyến cáo trẻ dưới 15 tuổi không sử dụng MXH

Tháng 6/2025, Chính phủ Hà Lan công bố bộ khuyến nghị toàn diện về việc hạn chế trẻ em tiếp cận MXH, đánh dấu bước tiến mạnh mẽ trong cuộc chiến chống lại tác động tiêu cực của không gian số đối với trẻ vị thành niên.

Theo hướng dẫn do Bộ Y tế, Phúc lợi và Thể thao Hà Lan ban hành, trẻ em dưới 15 tuổi không sử dụng các nền tảng như TikTok, Instagram hay Snapchat, nhưng trẻ từ 12 tuổi trở lên có thể dùng các ứng dụng nhắn tin với sự giám sát của phụ huynh.

Bộ Y tế, Phúc lợi và Thể thao Hà Lan cũng ban hành hướng dẫn về thời gian cho trẻ sử dụng thiết bị điện tử.Theo đó, trẻ em dưới 2 tuổi không nên tiếp xúc với màn hình điện tử. Trẻ em dưới 12 tuổi không nên sử dụng điện thoại thông minh. Trong khi đó, trẻ trên 12 tuổi được khuyến cáo sử dụng màn hình máy tính và điện thoại không quá 3 giờ/ngày.

Bộ ghi nhận nhiều trường hợp trẻ em mắc chứng mất ngủ, hoảng loạn và rối loạn khả năng tập trung do sử dụng MXH quá mức. Một nghiên cứu được Dutch News dẫn lại cho thấy gần 13% thanh thiếu niên tại Hà Lan đang tiệm cận ngưỡng rối loạn liên quan đến nghiện MXH.

Dù mỗi quốc gia có cách tiếp cận khác nhau mục tiêu cuối cùng vẫn là bảo vệ sự phát triển lành mạnh về thể chất và tinh thần của học sinh trong thời đại số. (còn nữa)

Nhật Lê