Không để trẻ em 'một mình' trong thế giới mạng

Chiêu trò ngày càng tinh vi

Cũng như nhiều phụ huynh khác, chị Phạm Thị Hiền (xã Hương Sơn) luôn băn khoăn khi cho con tiếp xúc với Internet. “Trẻ em bây giờ học và giải trí chủ yếu qua mạng, nhưng có quá nhiều nội dung nhảm nhí, phản cảm, thậm chí độc hại. Ở nhà thì còn kiểm soát được, nhưng lúc bố mẹ đi làm, rất khó biết con đang xem gì”, chị Hiền chia sẻ.

Chiến sĩ công an hướng dẫn các em học sinh kỹ năng bảo đảm an toàn thông tin cá nhân khi tham gia mạng xã hội.

Không chỉ phụ huynh, nhiều giáo viên cũng lo ngại. Cô Lưu Thị Pôn (giáo viên mầm non ở xã Cẩm Duệ) cho biết: Trẻ nhỏ rất dễ tin và dễ bắt chước, trong khi không ít clip trên mạng gắn mác “trò chơi vui”, “thử thách” nhưng lại ẩn chứa nguy cơ bạo lực hoặc xâm hại, ảnh hưởng xấu đến nhận thức và hành vi của trẻ.

Thực tế, tại Hà Tĩnh đã ghi nhận không ít vụ học sinh bị lừa đảo qua mạng xã hội. Đơn cử như, ngày 21/9 vừa qua, Công an xã Lộc Hà đã tiếp nhận tin báo của em N.T. (sinh năm 2009, học sinh lớp 10) bị lừa qua hình thức quay số trúng thưởng trên Facebook... Từ một buổi livestream của tài khoản “Duy Thiếu Gia 86”, vì tò mò và tin vào lời hứa trúng thưởng lớn, em làm theo hướng dẫn và bị chiếm đoạt tiền.

Theo thống kê của lực lượng công an, ngoài hình thức quay số trúng thưởng, các đối tượng còn dùng nhiều chiêu trò nhắm vào học sinh như dụ chơi game cá cược, đầu tư tiền ảo, vay tiền online, giả danh công an hoặc viện kiểm sát, dọa “liên quan vụ án” để yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng hoặc chuyển tiền “chứng minh vô tội”. Không ít em vì sợ hãi đã làm theo, dẫn đến thiệt hại tài sản và tổn thương tâm lý.

Cục Bà mẹ và Trẻ em tổ chức lớp tập huấn cho trẻ về kỹ năng tự bảo vệ và tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng. Ảnh: Khánh Duy

Không chỉ lừa đảo tài sản, tội phạm mạng còn lợi dụng các nền tảng nhắn tin, video call, game online để tiếp cận, làm quen với trẻ... Chúng tạo tài khoản giả, xưng “bạn cùng trang lứa”, dần lấy lòng tin rồi dụ dỗ gửi ảnh, video riêng tư, sau đó đe dọa phát tán nhằm tống tiền hoặc buộc nạn nhân làm theo yêu cầu lệch chuẩn.

Theo Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Công an tỉnh Hà Tĩnh), các thủ đoạn này không mới nhưng ngày càng tinh vi, kẻ xấu liên tục thay đổi tài khoản, xóa dấu vết, gây khó khăn cho điều tra... Đại diện đơn vị nhấn mạnh, cần phòng ngừa từ sớm, từ xa bằng cách trang bị kỹ năng an toàn số cho học sinh, giáo viên và phụ huynh, để trẻ không bị rơi vào thế “một mình” khi gặp sự cố trên mạng.

Kết nối gia đình, nhà trường và lực lượng chức năng

Trước thực trạng trên, Hà Tĩnh đã triển khai nhiều mô hình tuyên truyền, giáo dục về an toàn mạng cho thanh thiếu niên. Nổi bật là chương trình “Bắt cóc online - Không một mình, cùng nhau an toàn trực tuyến” do Đoàn UBND tỉnh phối hợp với Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao cùng Trường Cao đẳng Y tế Hà Tĩnh tổ chức, giúp học sinh nhận diện rủi ro và nâng cao kỹ năng tự bảo vệ trong không gian mạng.

Các em học sinh được trực tiếp trao đổi, chia sẻ về những kiến thức, kỹ năng khi tham gia môi trường mạng. Ảnh: Khánh Duy

Hưởng ứng chiến dịch này, Trường Hội nhập quốc tế iSchool Hà Tĩnh là một trong những đơn vị tiên phong đưa nội dung an toàn số vào hoạt động ngoại khóa. Theo đó, gần 750 học sinh của trường đã được cán bộ Phòng An ninh mạng phổ biến kiến thức về bảo mật thông tin, nhận diện thủ đoạn lừa đảo, buôn người qua mạng, đồng thời rèn luyện kỹ năng ứng xử an toàn trên môi trường số... Tại chương trình, chuyên gia tâm lý Trần Thị Thu Hoài cũng cảnh báo các chiêu trò “bắt cóc online” bằng công nghệ deepfake và hướng dẫn học sinh cách tự bảo vệ, làm chủ hành vi khi sử dụng mạng xã hội.

Học sinh lập nhóm trao đổi về chủ đề bảo vệ trẻ em. Ảnh: Khánh Duy

Thiếu tá Đặng Thế Long, Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Công an tỉnh Hà Tĩnh) cho biết: Đến nay, lực lượng công an đã tổ chức 49 buổi tuyên truyền trực tiếp tại các trường học với gần 18.000 cán bộ, giáo viên, học sinh tham dự; đồng thời đăng tải hơn 160 tin, bài, video, infographic về phòng, chống tội phạm mạng trên các nền tảng số, thu hút hàng nghìn lượt xem và chia sẻ. Các chương trình được thiết kế sinh động dưới dạng tọa đàm, tiểu phẩm, trò chơi tương tác, giúp học sinh dễ tiếp thu và chủ động trao đổi.

Cần trang bị kiến thức, kỹ năng sử dụng mạng xã hội an toàn đối với trẻ em.

Theo Thiếu tá Long, để bảo vệ trẻ trên không gian mạng cần có sự phối hợp của ba mắt xích: gia đình – nhà trường – cơ quan chức năng. Cụ thể, gia đình cần đặt quy tắc sử dụng thiết bị số, thường xuyên trò chuyện, lắng nghe con, hướng dẫn chọn lọc nội dung, không chia sẻ thông tin cá nhân hay hình ảnh riêng tư. Nhà trường đưa nội dung an toàn mạng vào giáo dục kỹ năng sống, tổ chức sinh hoạt chuyên đề, phối hợp với công an, chuyên gia tâm lý để tư vấn cho học sinh... Còn các cơ quan chức năng phải duy trì kênh tiếp nhận tố giác thân thiện, bảo mật, kịp thời hỗ trợ, can thiệp và xử lý nghiêm hành vi xâm hại, lừa đảo.

Công an tỉnh Hà Tĩnh khuyến cáo: Học sinh không tham gia các trò chơi, chương trình có yếu tố cá cược hoặc hứa hẹn lợi nhuận cao, không cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản hay mã OTP cho bất kỳ ai; cảnh giác với các cuộc gọi tự xưng là công an, viện kiểm sát yêu cầu “chuyển tiền điều tra”. Khi gặp dấu hiệu bất thường, các em cần báo ngay cho phụ huynh, thầy cô hoặc cơ quan công an gần nhất.

Buổi tuyên truyền cho học sinh về Luật An ninh mạng.

Với phụ huynh, bên cạnh việc trao đổi thường xuyên với con, có thể tận dụng các công cụ kiểm soát thiết bị như giới hạn độ tuổi, bộ lọc tìm kiếm an toàn, thiết lập thời gian sử dụng. Tuy nhiên, điều quan trọng là giúp trẻ hiểu lý do phải tự bảo vệ mình, biết từ chối và tìm đến người lớn khi gặp tình huống nguy hiểm.

Các chuyên gia nhận định, cùng với việc hoàn thiện Dự án Luật An ninh mạng và các quy định pháp luật về bảo vệ trẻ em, việc hình thành kỹ năng số cho trẻ, gia đình và nhà trường chính là nền tảng bền vững để phòng ngừa tội phạm mạng. Khi cả hệ thống chính trị và toàn xã hội cùng chung tay, tội phạm dù tinh vi đến đâu, cũng khó có thể lợi dụng, xâm hại trẻ em trong thế giới số.

Phan Diệp