Khuyến học chú trọng giáo dục lối sống xanh cho thế hệ trẻ

Từ thực tiễn hoạt động khuyến học ở cơ sở, vai trò của cán bộ, hội viên (CBHV) hội khuyến học trong việc giáo dục con em mình có “Tư duy xanh”, “Lối sống xanh”, “Kỹ năng xanh” gắn với mô hình “Trường học xanh” cần được phát huy mạnh mẽ.

Dòng họ Nguyễn Ngọc, một trong những dòng họ tiêu biểu của tỉnh, duy trì đều đặn lễ tổng kết và vinh danh các thành viên có thành tích học tập, rèn luyện.

Gia đình – tế bào của xã hội, nơi mỗi CBHV đều hiện diện dưới các vai trò khác nhau như ông bà, cha mẹ, cô dì chú bác, người nuôi dưỡng hay anh chị em. Khi số hội viên khuyến học chiếm tới 30%–40% dân số ở nhiều địa phương, gia đình càng trở thành nền tảng đặc biệt trong việc giáo dục, hình thành nhân cách và định hướng cho thế hệ trẻ.

Nói đến sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội, một “tam giác” luôn cần cân bằng cả ba cạnh, cũng chính là nói đến sự khéo léo, tinh tế và hiệu quả của CBHV khuyến học ngay từ trong mỗi gia đình.

Nhân cách của mỗi cá nhân chịu tác động trực tiếp từ gia đình và nhà trường, sau đó được thử thách và hoàn thiện trong xã hội. Giáo dục văn hóa học đường chỉ có thể đạt hiệu quả khi được nối tiếp từ nền tảng gia đình.

Gia đình giáo dục nhân cách, văn hóa, đạo đức; bổ sung tri thức, kinh nghiệm và định hướng nghề nghiệp, từ đó tạo căn cứ quan trọng để nhà trường tiếp tục giáo dục văn hóa học đường, xây dựng tinh thần hiếu học và định hướng nghề nghiệp phù hợp cho học sinh.

Trong giai đoạn trưởng thành, con cái thường xem cha mẹ như những người thầy chia sẻ kinh nghiệm quan trọng. Giáo dục hướng nghiệp nhờ đó trở thành một phần thiết yếu của giáo dục gia đình, góp phần giúp thế hệ trẻ có tri thức nền tảng, lựa chọn nghề nghiệp phù hợp, từ đó cống hiến cho sự phát triển của đất nước.

Tuy nhiên, giáo dục gia đình chỉ thực sự hiệu quả khi gắn liền với tình yêu thương, thứ tình cảm gần như tuyệt đối và không vụ lợi. Sự chăm sóc của cha mẹ đóng vai trò không thể thay thế trong quá trình hình thành tâm hồn, tình cảm, nhân cách của trẻ. Thiếu nền móng gia đình, trẻ dễ có nguy cơ phát triển lệch lạc, kéo theo nhiều hệ lụy xã hội, tác động tiêu cực đến giáo dục văn hóa học đường.

Song song với đó, giáo dục nhà trường và các thiết chế xã hội khác đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng hành vi, kỹ năng và lối sống của học sinh. Bước vào thời kỳ mới, xã hội chịu tác động mạnh mẽ của mặt trái kinh tế thị trường và công nghệ số. Điều này đòi hỏi sự phối hợp giữa gia đình – nhà trường – xã hội theo cách toàn diện và chủ động hơn, không xem nhẹ vai trò của bất kỳ phía nào.

Lãnh đạo Hội Khuyến học tỉnh trao học bổng cho các em học sinh xã Phú Bình bị ảnh hưởng bởi thiên tai.

Mặt trái của cơ chế thị trường đã thúc đẩy một bộ phận học sinh, sinh viên lệch chuẩn, thiếu văn hóa, thực dụng. Quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế công nghiệp hiện đại tạo ra khoảng cách về chuẩn mực văn hóa, kéo theo vấn nạn tham nhũng, lãng phí, lợi ích nhóm.

Internet và mạng xã hội cũng phát tán nhiều thông tin không lành mạnh, khiến học sinh dễ bị ảnh hưởng. Hội chứng nghiện game online, facebook, twitter… gia tăng; bữa cơm gia đình thưa dần; các thành viên dù ngồi cạnh nhau nhưng lại bị cuốn vào điện thoại và mạng xã hội.

Thực tế cho thấy nhiều gia đình phó mặc việc giáo dục con cái cho nhà trường. Nhiều cha mẹ bận rộn, ít thời gian cho con, hoặc phải đi làm ăn xa, gửi con cho ông bà, khiến tình cảm gia đình phai nhạt. Trẻ thiếu kỹ năng sống, thiếu nhận thức chuẩn mực xã hội và dễ vi phạm đạo đức, pháp luật. Đây là những thách thức lớn đối với giáo dục văn hóa học đường.

Đặc biệt, sự bùng nổ của Chat GPT khiến xã hội chú ý nhiều hơn đến trí tuệ nhân tạo (AI). Dù AI mang lại nhiều ích lợi, nhưng nguy cơ và thách thức cũng rất lớn. Việc tuyên truyền và giáo dục về AI cần được tích hợp từ sớm vào chương trình nhà trường, giúp học sinh biết sử dụng AI an toàn và có trách nhiệm, đồng thời có sự giám sát chặt chẽ từ gia đình.

Trước những áp lực và biến động này, mối quan hệ gia đình – nhà trường – xã hội cần được củng cố trở lại, bắt đầu từ những điều giản dị nhất: giáo dục con người. Trường học ngày nay không còn “khép kín” như trước, mà đã mở ra trong không gian rộng lớn của công nghệ, mạng xã hội và đời sống cộng đồng. Ngành Giáo dục mong muốn phụ huynh đồng hành, chia sẻ đúng cách và quan tâm đúng mực tới trẻ trên tinh thần thượng tôn pháp luật.

Những ví dụ đời thường cũng cho thấy rõ tính cấp thiết của sự phối hợp này: chuyện học sinh chưa đủ tuổi sử dụng phương tiện giao thông nhưng gia đình buông lỏng quản lý; hay câu chuyện dạy thêm – học thêm, khi có giáo viên ép học sinh học thêm nhưng đồng thời cũng có phụ huynh bắt con học quá nhiều hoặc phó thác hoàn toàn việc học cho thầy cô.

Vì vậy, sự phối hợp cần chặt chẽ nhưng mềm mại, khéo léo, đặc biệt với học sinh cấp 3 và sinh viên. Thói quen và kỹ năng sống của các em không chỉ được hình thành ở trường mà còn phụ thuộc phần lớn vào sự quan tâm, chăm sóc và định hướng từ gia đình – nơi có sự hiện diện của các CBHV khuyến học.

Trong vai trò CBHV khuyến học, mỗi thành viên gia đình, dòng tộc, thôn xóm cần chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ nhau trong việc chăm sóc, dạy bảo con em; khuyến khích trẻ tự giác học tập, vươn lên trong phong trào khuyến học – khuyến tài; chủ động phối hợp với các ban ngành, đoàn thể ở khu dân cư; tích cực tham gia xây dựng gia đình học tập, cộng đồng học tập.

Song song với đó, cần làm tốt công tác thi đua, khen thưởng trong gia đình và cộng đồng để tạo động lực cho trẻ. Đây là những hành động thiết thực góp phần xây dựng các mô hình gia đình, dòng họ, cộng đồng, đơn vị và công dân học tập trong giai đoạn cách mạng mới.

Hà Phương