Khuyến nghị của UNESCO dành cho Việt Nam trong phát triển AI

Ông Johnathan Baker, Trưởng văn phòng đại diện UNESCO tại Việt Nam.

Trình bày Báo cáo Đánh giá mức độ sẵn sàng về đạo đức AI (RAM) - một phần trong khuyến nghị của UNESCO về đạo đức AI - ông Johnathan Baker cho biết, trong quá trình phát triển hệ sinh thái AI có trách nhiệm, Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kể.

Về mặt pháp lý, Việt Nam đã thiết lập định hướng chiến lược rõ ràng cho AI. Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị xác định AI và chuyển đổi kỹ thuật số là động lực chính cho tăng trưởng quốc gia. Quan trọng hơn, Luật Công nghiệp Công nghệ số năm 2025 đã giới thiệu chương pháp lý chuyên biệt đầu tiên về AI, được bổ sung bởi các luật về an ninh mạng, bảo vệ dữ liệu và điện toán đám mây, tạo thành một nền tảng rất vững chắc. Chiến lược AI quốc gia đang được sửa đổi sẽ phản ánh các yếu tố của khuyến nghị của UNESCO về đạo đức AI.

Về mặt giáo dục, Việt Nam đang tích hợp AI vào giáo dục để chuyển đổi việc giảng dạy, học tập và quản lý. Hơn 50 trường đại học đã triển khai các chương trình đào tạo liên quan đến AI, bao gồm 18 cơ sở cung cấp các chuyên ngành đầy đủ về trí tuệ nhân tạo hoặc khoa học dữ liệu. Việt Nam đã giới thiệu khung năng lực kỹ thuật số quốc gia cho người học, điều chỉnh từ khung năng lực AI toàn cầu của UNESCO, trong đó lồng ghép AI có đạo đức.

Về mặt kinh tế và cơ sở hạ tầng, tiến bộ của Việt Nam trong việc xây dựng một nền kinh tế kỹ thuật số mạnh mẽ là ấn tượng, với kinh tế số hiện đóng góp 18,3% vào GDP. Về hạ tầng kỹ thuật, Việt Nam xếp thứ 71 toàn cầu và thứ 5 ở Đông Nam Á trong chỉ số phát triển chính phủ điện tử của Liên hợp quốc. Tiếp cận internet phủ sóng 78% dân số và mạng di động đạt 99,8% dân số, đưa Việt Nam vào nhóm các quốc gia có chỉ số phát triển chính phủ điện tử ở mức "rất cao".

Mặc dù đạt được tiến bộ mạnh mẽ, theo đại diện UNESCO, Việt Nam cũng còn một số lỗ hổng quan trọng.

Về nguồn nhân lực, Việt Nam thiếu hụt nguồn cung cấp chuyên gia AI có tay nghề cao, đặc biệt trong học máy và xử lý ngôn ngữ tự nhiên. Khả năng tiếp cận các lĩnh vực STEM vẫn còn hạn chế đối với một số bộ phận dân số, bao gồm phụ nữ, dân tộc thiểu số và người khuyết tật.

Về dữ liệu, mặc dù có các khoản đầu tư vào trung tâm dữ liệu, vẫn cần tăng cường chia sẻ dữ liệu và khả năng tương tác giữa các ngành. Ngoài ra, cần tiếp tục tăng cường bảo vệ dữ liệu, an ninh mạng và hiệu quả năng lượng liên quan đến AI.

Với những điểm mạnh và thiếu sót trên, ông Baker đưa ra một số khuyến nghị cho Việt Nam.

Đầu tiên là tăng cường các luật liên quan đến AI để tích hợp tốt hơn các nguyên tắc đạo đức, thúc đẩy sự đa dạng và bình đẳng, đồng thời đảm bảo quản lý rủi ro hiệu quả.

“Cần thành lập một Ủy ban quốc gia về đạo đức AI, chuyên trách việc giám sát đạo đức và đảm bảo sự phối hợp” - ông Baker nhấn mạnh.

Ngoài ra, Việt Nam cần nâng cao nhận thức cộng đồng về đạo đức AI và cung cấp thêm đào tạo đạo đức AI cho công chức. Tiếp tục thu hút và phát triển nhân tài AI có cả năng lực đạo đức và kỹ thuật.

Ông Baker cũng kêu gọi Việt Nam thành lập các trung tâm xuất sắc (centers of excellence) và công nghệ chiến lược, đồng thời tiếp tục xây dựng và nâng cấp các trung tâm dữ liệu quy mô lớn, thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng vào AI và tăng cường sự đa dạng trong việc ra quyết định kinh tế xã hội. Ông cũng nhấn mạnh về tầm quan trọng của việc xây dựng một hệ sinh thái khởi nghiệp AI đổi mới và có đạo đức, thông qua việc thúc đẩy đầu tư tư nhân, hỗ trợ các startup, đặc biệt là những startup do phụ nữ và các nhóm thiểu số lãnh đạo.

“UNESCO và toàn bộ hệ thống Liên hợp quốc cam kết sẽ luôn đồng hành cùng Việt Nam trên hành trình phát triển một tương lai AI có đạo đức và bao trùm", ông Baker khẳng định.

Hiền Thảo