Kí hiệu chữ 'Z' được sùng bái ở Nga và bị tẩy chay ở phương Tây

Các xe quân sự Nga khi vào Ukraine được sơn kí hiệu chữ "Z" (Ảnh: Sohu).

Theo mạng tin tức The Local của Đức, ngày 26/3 giờ địa phương, hai bang của Đức đã thông báo rằng việc hiển thị kí hiệu chữ “Z” ở nơi công cộng sẽ bị coi là bất hợp pháp với lý do biểu tượng này tượng trưng cho việc ủng hộ hành động quân sự của Nga ở Ukraine.

Cụ thể, các bang Lower Saxony và Bavaria của Đức đã quyết định rằng bất cứ ai hiển thị chữ “Z” tại các cuộc biểu tình, hoặc trên mặt ngoài của các tòa nhà và phương tiện giao thông, đều có thể phải đối mặt với ba năm tù giam hoặc phạt tiền. Hiện không rõ liệu các bang khác của Đức có làm theo hai bang này hay không.

Theo báo chí, Bộ trưởng Nội vụ bang Lower Saxony nói rằng trong bang này đã có một cuộc phô bày công khai biểu tượng chữ "Z". Ông cũng nói rằng bản thân ông không thể hiểu rằng biểu tượng này được sử dụng ở đất nước của chúng ta để "dung túng cho hành vi tội ác (của Nga)."

Hai bang ở Đức ra quy định cấm sử dụng kí hiệu hay biểu tượng mang chữ "Z" vì bị coi là ủng hộ hành động quân sự của Nga (Ảnh: AFP).

Bộ trưởng Tư pháp bang Bavaria Georg Eisenreich cũng cho rằng quyền tự do ngôn luận là một "tài sản quý giá", nhưng nó không thể cao hơn luật hình sự. Ông cũng nói: "Những người đồng tình sử dụng biểu tượng chữ 'Z' của quân đội Nga ở Bavaria phải biết rằng họ có thể bị truy tố vì có hành vi ủng hộ tội phạm."

Theo bản tin trước đó của Reuters, ngày 27/3, Công ty bảo hiểm Zurich nổi tiếng của Thụy Sĩ đã thông báo rằng họ sẽ tạm thời xóa logo chữ "Z" của công ty khỏi mạng xã hội để tránh bị hiểu nhầm là ủng hộ Nga.

Công ty bảo hiểm Zurich có trụ sở tại thành phố Zurich là một trong những hãng bảo hiểm lớn nhất ở châu Âu, đang hoạt động kinh doanh ở 210 quốc gia và vùng lãnh thổ trên khắp thế giới. Logo của công ty này là chữ "Z" màu trắng trên nền xanh lam, nhưng kể từ khi nổ ra xung đột Nga-Ukraine, chữ "Z" đã được coi là biểu tượng có ý nghĩa thân Nga.

Công ty bảo hiểm Zurich Thụy Sĩ từ bỏ logo có chữ "Z" (Ảnh: Huanqiu).

Sau khi Nga công bố tiến hành “chiến dịch quân sự đặc biệt” chống lại Ukraine, hàng nghìn xe tăng, xe thiết giáp, xe vận tải quân sự, ... đã vượt qua biên giới Nga vào Ukraine, và hình chữ "Z" được vẽ trên các phương tiện quân sự đã gây nên sự chú ý. Logo này sau đó đã trở nên phổ biến ở Nga. Vào ngày 22/3, Bộ Quốc phòng Nga đã phóng một tên lửa mang "Soyuz-2.1a" với ký hiệu chữ "Z" được vẽ lên đầu tên lửa để thể hiện sự ủng hộ đối với “chiến dịch quân sự đặc biệt” của Nga ở Ukraine.

Đối với "biểu tượng bí ẩn" này, Bộ Quốc phòng Nga trước đó đã cho đăng tải bài viết trên mạng xã hội rằng chữ "Z" xuất phát từ cách phát âm ban đầu của tiếng Nga “за победу” (“za pobedu”, nghĩa là chiến thắng), với ý nghĩa giống với chữ "V" (Victory) trong tiếng Anh.

Bộ Quốc phòng Nga nói chữ "Z" là “za pobedu”, nghĩa là chiến thắng.

Biểu tượng chữ “Z” này có nghĩa là gì? Có một số giả thuyết về hàm nghĩa của ký hiệu “Z”. Điều đầu tiên thu hút sự chú ý trên mạng xã hội là ký tự “Z” vẽ trên các xe tăng Nga trên đường tiến vào Ukraine.

“Z” là một chữ cái Latinh thông thường (không phải chữ Cyrillic hay Kirin mà người Nga sử dụng). Thoạt đầu, mọi người cho rằng chữ “Z” là số “2” - tượng trưng cho ngày 22/2/2022. Ngày hôm đó, Nga đã phê chuẩn Hiệp ước hữu nghị, hợp tác và tương trợ kí giữa Nga với các nước cộng hòa ly khai tự xưng ở miền đông Ukraine là Donetsk và Luhansk.

Nga dùng tên lửa có sơn chữ "Z" phóng vệ tinh vào vũ trụ (Ảnh: QQ).

Cho đến nay, quân đội Nga vẫn chưa chính thức đưa ra ý nghĩa của ký hiệu này. Một số nhà phân tích cho rằng nó là viết tắt của “zapad” (phương Tây) của Nga; Bộ Quốc phòng Nga nói chữ “Z” là viết tắt của cụm từ “za pobedu” (chiến thắng), còn Bộ Tổng tham mưu Quân đội Ukraine cho biết nó có nghĩa là quân của Quân khu phía Đông của Nga, trong khi chữ “V” ám chỉ Lực lượng thủy quân lục chiến.

Một số người lại coi đó là cách để phân biệt quân đội Nga với quân đội Ukraine. Trên thực tế, quân đội Mỹ cũng đã từng sơn kí hiệu đánh dấu trên nhiều phương tiện khác nhau khi tới Trung Đông tham chiến. Thực chất đó chỉ là dấu hiệu chiến trường tạm thời, thuận tiện cho các binh sĩ nhận ra nhau chứ không có quá nhiều ý nghĩa đặc biệt.

Chữ "Z" được đánh dấu trên các xe quân sự Nga ở Ukraine (Ảnh: Huanqiu).

Giờ đây người ta tin rằng đó chỉ là một cách đơn giản để quân đội Nga nhận biết, xác định đó quân của mình do nhiều vũ khí, trang bị của Nga và Ukraine giống nhau. Tsargrad, một trang web của Chính thống giáo ủng hộ ông Putin, nói với độc giả rằng kí hiệu đơn giản này sẽ giúp các đơn vị quân Nga tránh được hỏa lực của quân mình và sẽ không bị nhầm lẫn với những thứ khác.

Cựu chiến binh lực lượng đặc biệt Nga Sergei nói với trang web tạp chí Nga Sinh hoạt rằng các kí hiệu khác nhau đại diện cho các đơn vị quân đội khác nhau, chẳng hạn như “Z” trong hình vuông, “Z” trong hình tròn, “Z” với dấu hoa thị và “Z” được sử dụng một mình. Sergey cho biết các dấu hiệu giúp đảm bảo cho các binh sĩ quân đội Nga dù không thể liên lạc với các đồng đội khác vẫn ở đúng nơi họ cần có mặt.

Trung tá Không quân Mỹ Wetzel, một chuyên viên cấp cao tại Viện nghiên cứu của Hội đồng Đại Tây Dương, nói với trang web quân sự Task and Purpose rằng các máy bay chiến đấu của Nga tốc độ bay quá nhanh để có thể nhìn thấy các biểu tượng màu trắng bị bẩn. Nhưng ông đồng ý rằng chữ “Z” là một biện pháp để ngăn chặn việc ngộ sát đồng đội - tức là đề phòng hỏa lực từ trực thăng tấn công hoặc pháo binh của Nga bắn nhầm.

Chữ "Z" vẽ vội vàng trên xe tăng Nga, có thể là dấu hiệu phân biệt địch - ta.

Ở Nga, chữ “Z” hiện đang nhanh chóng trở thành biểu tượng của sự ủng hộ đối với cuộc chiến tranh chống Ukraine của ông Putin. Các chính trị gia mang nó và logo chữ “Z” có thể được nhìn thấy trên ô tô, xe tải và biển quảng cáo, cũng như trên các ki-ốt, bến xe buýt.

Người Serbia cũng sử dụng nó trong các cuộc biểu tình ủng hộ Nga ở Belgrade. Mọi người cũng chia sẻ rộng rãi các hình ảnh khác nhau của logo chữ “Z” trên mạng xã hội.

Snetkova, giảng viên chính trị quốc tế tại Trường Nghiên cứu Slavic và Đông Âu thuộc Đại học London (UCL), cho biết chữ “Z” đã trở thành một điểm nóng trên mạng xã hội. Bà cho rằng sự lan truyền của chữ “Z” ở Nga không chỉ là một hành động tự phát trên mạng xã hội, mà còn được chính quyền thúc đẩy.

Biểu tình ủng hộ Nga với kí hiệu chữ "Z" trên xe hơi (Ảnh: ITA-TASS).

Mặc dù chữ “Z” không có trong bảng chữ cái Cyrillic của Nga, nhưng hầu hết người Nga đều nhận ra nó trên bảng chữ cái Latinh. Chỉ mất chưa đầy hai tuần để “Z” lan truyền trong những người ủng hộ cuộc tấn công Ukraine của ông Putin. Có rất nhiều người phản đối chiến tranh trên mạng biến chữ “Z” thành chữ “Thập ngoặc” của Đức Quốc xã.

Tuy nhiên, ông Bạch Hải Quân (Bai Haijun), một nhà nghiên cứu Trung Quốc lại cho rằng, ông Putin rất giỏi trong việc tạo ra “sùng bái cá nhân”, tạo ra hình ảnh “một người mạnh mẽ”. Cho dù trong lúc chiến cuộc đang bất lợi, nhiều người Nga trong nước vẫn cho rằng cuộc chiến với Ukraine là đúng, đặc biệt là các nhóm dân tộc cực đoan. Họ thậm chí coi kí hiệu “Z” được quân đội Nga vẽ trên xe tăng và các phương tiện quân sự khác như một “totem” mới, khiến nó trở thành biểu tượng của sự tôn thờ ông Putin.

Áo phông mang chữ "Z" rao bán trên Amazon đã bị gỡ xuống (Ảnh: Sohu).

Áo phông và áo hoodie có logo chữ “Z” hiện đang được bán trên khắp nước Nga. Thậm chí một số nhóm dân tộc chủ nghĩa còn tổ chức các cuộc biểu tình theo chủ đề “Z” trên khắp đất nước. Có tin nói những người nổi tiếng ủng hộ ông Putin đã đeo huy hiệu chữ “Z” và các nhà hoạt động thanh niên đã đăng tải các video họ mặc áo phông có in chữ “Z” và hô hào: “Vì nước Nga! Vì Putin!”.

Không chỉ ở Nga, mà trên thế giới cũng đã xuất hiện tình trạng tương tự. Khi Amazon bán áo phông quân đội có in chữ “Z”, họ đã nhanh chóng nhận được phản ứng dữ dội với việc mọi người so sánh việc bán hàng như vậy giống như Marks & Spencer bán áo mang hình chữ Thập ngoặc vào mùa hè năm 1940 vậy. Ngay sau đó, Amazon đã phải loại bỏ các mặt hàng có mang hình chữ “Z”.

Thu Thủy