Kích hoạt nhanh chính sách bảo hiểm xã hội trong khu vực hợp tác xã

Sau khi chuyển sang hoạt động theo Luật Hợp tác xã (HTX) năm 2012, ông Trương Cảm, Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc hợp tác xã nông nghiệp Ái Nghĩa, tỉnh Quảng Nam, cho biết HTX đã có nhiều chuyển biến rõ nét, củng cố bộ máy quản trị, điều hành HTX, gồm: Hội đồng quản trị 5 thành viên; Ban kiểm soát 3 thành viên. Tổng số cán bộ nhân viên HTX là 16 người.

Thu hút, giữ chân người lao động bằng chế độ bảo hiểm

Đến nay, thu nhập của các thành viên HTX Ái Nghĩa tăng 20-25%, doanh thu tăng từ 23,7 tỷ đồng (năm 2019) lên 29,56 tỷ đồng (năm 2021); HTX bao tiêu 100% sản phẩm cho thành viên, thường xuyên tổ chức tập huấn quy trình sản xuất, chuyển giao công nghệ, đào tạo cán bộ quản lý, thu hút cán bộ trẻ về tham gia HTX. Hằng năm trích hàng trăm triệu đồng để duy trì hoạt động phúc lợi cho thành viên.

Đáng chú ý, HTX Ái Nghĩa đã xây dựng 100% các chế độ bảo hiểm nhằm khuyến khích động viên người lao động tăng cường trách nhiệm đối với công việc, gắn bó lâu dài, cống hiến vì sự phát triển của HTX. Đây cũng là một trong những chính sách hiệu quả để thu hút lao động trẻ vào làm việc tại HTX.

Chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH) với lao động và cán bộ quản lý tại HTX được thực hiện từ năm 2003. Cụ thể, Nghị định số 01/2003/NĐ-CP ngày 09/01/2003 về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Điều lệ BHXH ban hành kèm theo Nghị định số 12/CP ngày 26/1/1995 của Chính phủ đã quy định bổ sung nhóm đối tượng tham gia BHXH bắt buộc là: người lao động, thành viên làm việc và hưởng tiền công theo hợp đồng lao động từ đủ 3 tháng trở lên trong các HTX thành lập, hoạt động theo Luật HTX.

Từ năm 2016 đến nay, theo quy định tại Luật BHXH 2014, đã bổ sung đối tượng tham gia BHXH là người lao động, cán bộ quản lý trong HTX theo hướng toàn diện hơn. Theo đó, đã sửa đổi hoàn thiện quy định về đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với người quản lý, điều hành HTX có hưởng tiền lương. Từ ngày 1/1/ 2018 trở đi, mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với người lao động làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 1 tháng trở lên trong các HTX.

Bên cạnh đó, Luật BHXH cũng đã quy định chính sách hỗ trợ tiền đóng cho người tham gia BHXH tự nguyện, trong đó thành viên, người lao động thuộc HTX không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc thì thuộc đối tượng tham gia BHXH tự nguyện và được hưởng chính sách hỗ trợ này.

Nghiên cứu thêm cơ chế tăng tính hấp dẫn

Có thể thấy, chính sách BHXH có vai trò đặc biệt trong các HTX, nhất các HTX nông nghiệp. Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Thanh Nam, nhấn mạnh thời gian tới, các HTX nông nghiệp cũng cần phát triển BHXH tự nguyện, bảo hiểm y tế (BHYT) cho người lao động, thành viên HTX. Điều này sẽ đảm bảo quyền và lợi ích cho người lao động, thành viên trong khu vực HTX nông nghiệp.

Việc đẩy mạnh thực hiện chính sách BHXH sẽ giúp người lao động, thành viên gắn bó chặt hơn với các HTX.

Thống kê của Bộ NN&PTNT cho thấy, năm 2021, cả nước thành lập mới 1.250 HTX nông nghiệp, nâng tổng số lên 78 Liên hiệp HTX nông nghiệp, 19.100 HTX Nông nghiệp. Các HTX nông nghiệp đang thu hút hàng triệu thành viên tham gia.

Bộ LĐ-TB&XH đánh giá, trong giai đoạn vừa qua, chính sách BHXH đối với người làm việc trong các HTX được ban hành kịp thời, phù hợp với quá trình phát triển của kinh tế hợp tác và điều kiện, nhu cầu của người lao động, góp phần mở rộng diện bao phủ BHXH, bảo vệ người lao động và thân nhân của họ trước các rủi ro trong quá trình sản xuất, tạo điều kiện cho người làm việc trong HTX có lương hưu khi hết tuổi lao động.

Với việc triển khai đồng bộ nhiều giải pháp thành lập mới, tái cơ cấu các HTX đang hoạt động, tổ chức sản xuất theo mô hình HTX kiểu mới... góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của các HTX, nâng cao thu nhập cho người lao động, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc thực hiện chính sách BHXH đối với người lao động làm việc trong các HTX.

Tuy vậy, việc phát triển BHXH trong khu vực HTX vẫn còn nhiều khó khăn, kết quả chưa đạt được như kỳ vọng. Theo số liệu thống kê của BHXH Việt Nam, số người tham gia BHXH bắt buộc thuộc các HTX còn có xu hướng không ổn định, tăng, giảm theo từng năm.

Trước ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, số đơn vị, số người lao động, cán bộ quản lý trong HTX đóng BHXH đang có xu hướng giảm. Ở thời điểm tháng 10/2021, số người tham gia BHXH thuộc HTX là 37.646 người (giảm 9,4% so với cuối năm 2020), số HTX tham gia BHXH là 5.688 đơn vị (giảm 23,66% so với cuối năm 2020).

Mặc dù trong giai đoạn 2016-2020 vừa qua, Nhà nước đã ban hành, sửa đổi nhiều chính sách BHXH nhằm mở rộng đối tượng tham gia BHXH trong HTX, nhưng số người thuộc khu vực HTX tham gia BHXH vẫn còn khiêm tốn so với số thành viên, số lao động làm việc thường xuyên tại các đơn vị này.

Để khắc phục những hạn chế nói trên, bên cạnh việc tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến quy định của pháp luật BHXH với HTX, người lao động, thành viên HTX, Bộ LĐ-TB&XH cũng đề nghị tiếp tục rà soát, hoàn thiện hệ thống pháp luật BHXH phù hợp với nhóm đối tượng tại các đơn vị này.

Đồng thời, nghiên cứu, điều chỉnh chính sách phù hợp, tăng tính hấp dẫn để thu hút sự tham gia của người lao động trong khu vực HTX gắn với đặc thù của khu vực này là nhiều việc làm không chính thức, thu nhập không ổn định.

Thy Lê