Kiềm chế Covid-19 không cần phong tỏa diện rộng, Hàn Quốc là 'gương sáng' cho châu Âu?

Vào giai đoạn cao điểm, các nhân viên y tế đã xác định được 909 trường hợp mới trong một ngày (29/2) và đất nước 50 triệu dân trên bờ vực bị dịch bệnh áp đảo. Nhưng chưa đầy một tuần sau, số trường hợp nhiễm mới giảm 50% và trong vòng 4 ngày tiếp tục giảm còn một nửa.

Tới hôm 22/3, Hàn Quốc chỉ ghi nhận 64 trường hợp nhiễm mới, thấp nhất trong gần một tháng. Trong khi Italia đang ghi nhận hàng trăm ca tử vong vì Covid-19 mỗi ngày thì Hàn Quốc đã không có ca nào thiệt mạng quá con số 8/ngày.

Trong bối cảnh số người chết vì Covid-19 trên toàn cầu đã đạt mốc hơn15.000, các quan chức và chuyên gia trên toàn thế giới đang xem xét kỹ lưỡng mô hình ứng phó của Hàn Quốc.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Thụy Điển Stefan Löfven đều đã điện đàm cho Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in, để yêu cầu được thông tin chi tiết về các biện pháp ứng phó của Seoul, theo văn phòng TT Moon.

Người đứng đầu Tổ chức Y tế Thế giới, Tedros Adhanom Ghebreyesus, đã ca ngợi Hàn Quốc là “vượt qua hoạn nạn” và kêu gọi các nước nên áp dụng những bài học kinh nghiệm ở nước này. Điều này có thực sự khả thi? Trước tiên phải xem xét 4 bài học lớn rút ra từ quá trình dập dịch của người Hàn.

Xịt khử khuẩn tại một khu nhà của chính quyền tại TP Sejong, Hàn Quốc.

Bốn bài học lớn

Bài học 1: Can thiệp nhanh trước khi rơi vào khủng hoảng

Chỉ một tuần sau khi phát hiện trường hợp nhiễm Covid-19 đầu tiên vào tháng 1, giới chức Hàn Quốc đã ngay lập tức gặp gỡ đại diện một số công ty y tế và kêu gọi phát triển ngay bộ dụng cụ xét nghiệm để sản xuất hàng loạt, kèm lời hứa phê duyệt khẩn cấp.

Trong vòng hai tuần, mặc dù các trường hợp được xác nhận của Hàn Quốc vẫn ở mức hai con số, hàng ngàn bộ dụng cụ thử nghiệm đã ra đời. Nước này hiện sản xuất 100.000 bộ kit xét nghiệm mỗi ngày. Giới chức đang đàm phán với 17 chính phủ các nước về việc xuất khẩu.

Các quan chức cũng nhanh chóng áp dụng các biện pháp khẩn cấp ở Daegu, “tâm chấn” Covid-19 ở Hàn Quốc với 2,5 triệu dân – nơi bệnh dịch lây lan nhanh chóng qua buổi lễ ở một nhà thờ địa phương .

Hàn Quốc, khác với châu Âu hay Mỹ, đã có kinh nghiệm xử lý bệnh dịch ở tình trạng khẩn cấp quốc gia, sau dịch MERS năm 2015.

Đặc tính ủ bệnh trong thời gian 5 ngày, theo sau bởi một giai đoạn với các triệu chứng giống cảm cúm khiến căn bệnh khó để tự nhận diện. Mất tới 1-2 tuần trước khi căn bệnh trở nên rõ ràng, khiến lây lan nhanh, từ vài ca lên hàng trăm ca, hàng trăm lên hàng nghìn.

Ông Kim Gang-lip, Thứ trưởng y tế của Hàn Quốc cho biết, các đặc tính như vậy của virus Covid tạo ra phản ứng dây chuyền, do đó việc phong tỏa và cách ly sẽ không hoàn toàn hiệu quả.

Bài 2: Xét nghiệm sớm, thường xuyên và an toàn

Hàn Quốc triển khai xét nghiệm nhiều hơn so với bất kỳ quốc gia nào, giúp họ cách ly và điều trị ngay sau khi phát hiện bệnh nhân. Nước này đã thực hiện hơn 300.000 xét nghiệm, với tỷ lệ bình quân đầu người cao hơn 40 lần so với Mỹ.

Để các bệnh viện và phòng khám không bị quá tải, các quan chức đã mở 600 trung tâm xét nghiệm nhằm sàng lọc số lượng lớn và tốc độ nhanh, và giữ an toàn cho nhân viên y tế thông qua hạn chế tiếp xúc.

Tại 50 trạm lái xe, bệnh nhân được xét nghiệm mà không cần rời khỏi xe. Họ được đưa ra một bảng câu hỏi, quét thân nhiệt từ xa và kiểm tra cổ họng. Quá trình này mất khoảng 10 phút và cho kết quả trong vài giờ. Tại một số khu vực đi bộ, bệnh nhân vào một buồng giống như một buồng điện thoại trong suốt để xét nghiệm.

Các tin nhắn cộng đồng không ngừng thúc giục người Hàn Quốc đi xét nghiệm nếu họ hoặc ai đó họ biết có các các triệu chứng nhiễm bệnh. Du khách từ nước ngoài được yêu cầu tải một ứng dụng điện thoại thông minh hướng dẫn tự kiểm tra các triệu chứng.

Người dân Hàn Quốc xếp hàng mua khẩu trang.

Bài học 3: Truy tìm dấu vết, cách ly và giám sát

Một khi có trường hợp nhiễm Covid-19, các nhân viên y tế sẽ ghi lại lịch trình hoạt động gần đây của bệnh nhân để tìm, kiểm tra - và, nếu cần, cô lập - bất kỳ ai mà người đó có thể đã tiếp xúc.

Hàn Quốc đã phát triển các công cụ thực tiễn để truy tìm nguồn gốc và liên lạc của các bệnh nhân, từ đợt dịch MERS xuất hiện. Theo đó, các quan chức y tế sẽ truy xuất các chuyển động của bệnh nhân bằng cách sử dụng cảnh quay camera an ninh, hồ sơ thẻ tín dụng, thậm chí dữ liệu GPS từ ô tô và điện thoại di động.

Điện thoại di động của người Hàn Quốc rung lên với các cảnh báo khẩn cấp mỗi khi phát hiện ra trường hợp mới ở các quận của họ. Các trang web và ứng dụng điện thoại thông minh chi tiết từng giờ, đôi khi từng phút, các mốc thời gian của những người nhiễm bệnh - những chuyến bus họ đi, khi nào và ở đâu họ đi và về, ngay cả khi họ đeo khẩu trang.

Người Hàn Quốc chấp nhận việc mất quyền riêng tư như một sự đánh đổi cần thiết.

Những người trong diện tự cách ly phải tải xuống một ứng dụng khác để theo dõi. Tiền phạt cho các trường hợp vi phạm quy định cách ly có thể lên tới 2.500 USD

Bằng cách xác định và điều trị nhiễm trùng sớm và tách biệt các trường hợp nhẹ đến các trung tâm đặc biệt, Hàn Quốc đã giúp bệnh viện rõ ràng cho những bệnh nhân nghiêm trọng nhất. Tỷ lệ tử vong trường hợp của nó chỉ hơn một phần trăm, trong số thấp nhất trên thế giới.

Bài học 4: Tranh thủ sự giúp đỡ của công chúng

Vào giai đoạn bùng phát dịch Covid-19, rất khó để có đủ nhân viên y tế hoặc máy quét thân nhiệt cùng các cơ sở vật tư khác. Kinh nghiệm của Hàn Quốc là “mọi người đều phải vào cuộc”.

Các nhà lãnh đạo kết luận rằng việc dập dịch đòi hỏi công dân được thông tin đầy đủ và yêu cầu sự hợp tác của họ, theo thứ trưởng bộ y tế Hàn Quốc. Các phương tiện ruyền hình, thông báo trên trạm tàu điện ngầm và cảnh báo điện thoại thông minh liên tục nhắc nhở người dân khẩu trang, nhấn mạnh tự “tạo khoảng cách xã hội” và cập nhật thông tin hàng ngày.

Các cuộc thăm dò cho thấy đa số người dân hài lòng với những nỗ lực của chính phủ, với sự tự tin cao, tâm lý hoảng loạn và tích trữ rất thấp.

Mô hình của Hàn Quốc có thể nhân rộng?

Đối với sự thành công của Hàn Quốc, các phương pháp và công cụ ngăn chặn của nó không quá phức tạp hoặc tốn kém. Một số công nghệ mà Hàn Quốc đã sử dụng đơn giản như găng tay cao su chuyên dụng và tăm bông.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng đưa ra ba rào cản lớn để các nước có dịch lớn hiện nay có thể theo đuổi mô hình dập Covid-19 của Hàn Quốc.

Thứ nhất là ý chí chính trị. Nhiều chính phủ đã do dự trong việc áp dụng các biện pháp khó khăn trong trường hợp sự bùng nổ của Covid-19 chưa đạt đến cấp độ khủng hoảng.

Thứ hai là ý chí công cộng. Niềm tin xã hội ở Hàn Quốc cao hơn ở nhiều quốc gia khác, đặc biệt là các nền dân chủ phương Tây với sự phân cực và phản ứng dân túy hiện hữu.

Tuy nhiên, yếu tố thứ 3 là “thời điểm” đặt ra thách thức lớn nhất. Hiện có thể các nước châu Âu hay Mỹ đang trong tâm dịch đã qua mất thời điểm vàng để tiến hành kiểm soát dịch bệnh nhanh chóng hoặc hiệu quả như Hàn Quốc.

“Các phương pháp của Hàn Quốc có thể giúp Mỹ, mặc dù có lẽ chúng ta đã mất cơ hội có kết quả như Hàn Quốc” theo ông Mr. Gottlieb, cựu ủy viên của FDA chia sẻ trên Twitter. “Chúng ta phải làm mọi cách để tránh khỏi sự đau khổ bi thảm tương tự như Italia”.

Tú Anh