Kiểm soát chặt tiến độ và chi phí dự án hạ tầng

Hàn Quốc: quản lý dự án theo chuỗi, kiểm soát chặt từ khâu chuẩn bị

Hàn Quốc là một trong những quốc gia xây dựng được phương pháp quản lý dự án hạ tầng hiệu quả, đặc biệt với các công trình giao thông và đô thị quy mô lớn như đường cao tốc, đường sắt, metro hay các dự án tái thiết đô thị. Điểm nổi bật trong cách làm của nước này là quản lý dự án theo một chuỗi xuyên suốt, từ khâu chuẩn bị đến triển khai, thay vì chỉ tập trung vào giai đoạn thi công.

Ngay từ trước khi dự án được triển khai, Hàn Quốc quản lý rất chặt thông qua cơ chế nghiên cứu tiền khả thi (Preliminary Feasibility Study - PFS). Đây là bước đánh giá bắt buộc đối với các dự án đầu tư công quy mô lớn, nhằm xác định dự án có thực sự cần thiết hay không, nhu cầu xã hội có đủ lớn hay không và hiệu quả kinh tế - xã hội có tương xứng với chi phí bỏ ra hay không.

Trên thực tế, nghiên cứu tiền khả thi được xem như một “cửa kiểm soát kỹ thuật”, giúp sớm loại bỏ các dự án tiềm ẩn rủi ro cao, qua đó giảm áp lực điều chỉnh trong quá trình triển khai sau này.

Điểm nổi bật trong cách làm của Hàn Quốc là quản lý dự án theo một chuỗi xuyên suốt, từ khâu chuẩn bị đến triển khai, thay vì chỉ tập trung vào giai đoạn thi công. Ảnh: Business Destinations

Khi dự án bước vào giai đoạn thực hiện, Hàn Quốc áp dụng phương pháp quản lý tổng mức đầu tư (Total Project Cost Management - TPCM). Thay vì chỉ phê duyệt một con số ban đầu rồi để dự án vận hành theo thực tế, cơ quan quản lý theo dõi và kiểm soát tổng chi phí trong suốt vòng đời dự án. Mọi thay đổi về thiết kế, quy mô hay tiến độ đều phải được đánh giá tác động đến tổng mức đầu tư và báo cáo theo quy trình rõ ràng. Cách làm này giúp kiểm soát chặt chi phí, hạn chế tình trạng đội vốn kéo dài - một vấn đề thường gặp ở các dự án hạ tầng phức tạp.

Một nội dung quan trọng khác là minh bạch hóa quá trình thực hiện dự án thông qua đấu thầu điện tử. Hàn Quốc vận hành Hệ thống đấu thầu điện tử quốc gia (Korea ON-line E-Procurement System - KONEPS), cho phép quản lý toàn bộ quy trình từ mời thầu, lựa chọn nhà thầu, ký kết hợp đồng đến nghiệm thu và thanh toán. Việc số hóa này không chỉ rút ngắn thủ tục hành chính mà còn giúp các cơ quan quản lý dễ dàng theo dõi tiến độ, chi phí và trách nhiệm của từng bên liên quan.

Bên cạnh đó, Hàn Quốc đặc biệt coi trọng công tác giám sát và đánh giá lại trong quá trình triển khai dự án. Khi dự án có dấu hiệu lệch khỏi các giả định ban đầu, cơ quan chức năng có thể kịp thời tổ chức đánh giá lại để điều chỉnh, tạm dừng hoặc chấm dứt dự án nếu cần thiết. Cách làm này giúp tránh việc tiếp tục đầu tư chỉ vì đã chi nhiều tiền trước đó, hay còn gọi là bẫy chi phí chìm.

Singapore: số hóa quy trình nhằm bảo đảm tiến độ và chi phí

Singapore tập trung quản lý giai đoạn triển khai các dự án hạ tầng thông qua việc chuẩn hóa quy trình, đẩy mạnh số hóa và tăng cường phối hợp liên ngành, nhằm bảo đảm dự án được thực hiện đúng tiến độ và hạn chế tối đa các điều chỉnh, phát sinh trong quá trình thi công.

Trước hết, việc triển khai dự án được quản lý thông qua cổng nộp hồ sơ số một cửa (Common Submission System - CORENET X). Thay vì để chủ đầu tư phải làm việc riêng rẽ với từng cơ quan quản lý, CORENET X cho phép toàn bộ quá trình xin chấp thuận, điều chỉnh và hoàn công được thực hiện trên một nền tảng thống nhất. Cách làm này giúp giảm ách tắc thủ tục khi dự án đang triển khai, đồng thời tạo cơ sở để các cơ quan cùng theo dõi tiến độ và kịp thời xử lý các vấn đề phát sinh.

Song song với đó, công tác quản lý thực hiện dự án được gắn chặt với mô hình thông tin công trình (Building Information Modelling - BIM). Việc sử dụng mô hình số không chỉ phục vụ khâu thiết kế, mà còn trở thành công cụ quản lý xuyên suốt trong quá trình thi công. Nhờ BIM, các xung đột giữa kết cấu, kỹ thuật và hệ thống hạ tầng được phát hiện sớm, hạn chế việc phải điều chỉnh khi công trình đã triển khai, qua đó giảm nguy cơ chậm tiến độ và phát sinh chi phí.

Ở khâu lựa chọn và quản lý nhà thầu trong giai đoạn thực hiện, Singapore áp dụng cơ chế đấu thầu điện tử minh bạch thông qua cổng đấu thầu quốc gia (Government Electronic Business - GeBIZ). Đối với nhiều dự án hạ tầng giao thông và đô thị, hồ sơ dự thầu không được xét đơn thuần theo giá chào thấp nhất, mà được đánh giá riêng rẽ về năng lực kỹ thuật và yếu tố giá. Nhờ đó, cơ quan quản lý có thể lựa chọn những nhà thầu đủ năng lực và kinh nghiệm để triển khai dự án, hạn chế rủi ro trong quá trình thi công và giảm tình trạng phát sinh, chậm tiến độ.

Một điểm đáng chú ý khác là cách Singapore kiểm soát việc điều chỉnh trong quá trình triển khai dự án. Khi phát sinh nhu cầu thay đổi thiết kế hoặc phương án thi công, các nội dung này được cập nhật ngay trên hệ thống quản lý số và đưa vào quy trình thẩm định lại. Nhờ đó, các cơ quan liên quan có thể nắm bắt kịp thời diễn biến của dự án và đưa ra quyết định sớm. Cách làm này giúp tránh tình trạng thi công khi hồ sơ chưa hoàn chỉnh, hạn chế việc “vừa làm vừa sửa” kéo dài, vốn thường dẫn tới chậm tiến độ và gia tăng chi phí.

Anh: giám sát độc lập và kỷ luật thực hiện trong suốt vòng đời dự án

Anh xây dựng quản lý dự án hạ tầng giao thông và đô thị trên 3 trụ cột: kỷ luật thực hiện chặt chẽ, giám sát độc lập và xử lý rủi ro sớm, nhằm bảo đảm dự án đi đúng hướng trong suốt quá trình triển khai, từ khi khởi công đến khi hoàn thành.

Trước khi bước vào giai đoạn thi công, các dự án hạ tầng công tại Anh đều phải được chuẩn bị bằng hồ sơ luận chứng dự án. Hồ sơ này không chỉ giải thích lý do đầu tư mà còn làm rõ mục tiêu, phạm vi công việc, phương án thực hiện, nguồn vốn và cách tổ chức quản lý. Việc chuẩn bị kỹ ngay từ đầu giúp các bên liên quan hiểu rõ “dự án sẽ đi đến đâu”, từ đó hạn chế tình trạng thay đổi tùy tiện khi công trình đã triển khai.

Khi dự án chính thức bước vào giai đoạn thực hiện, Anh áp dụng cơ chế rà soát độc lập theo các mốc quan trọng. Ở những thời điểm then chốt, như trước khi ký hợp đồng lớn, khi chuyển sang giai đoạn thi công chính hoặc khi xuất hiện dấu hiệu chậm tiến độ, các nhóm đánh giá độc lập sẽ tiến hành kiểm tra toàn diện. Nội dung rà soát tập trung vào tiến độ, chi phí, năng lực thực hiện và khả năng hoàn thành mục tiêu đề ra. Cách làm này giúp cơ quan quản lý phát hiện sớm vấn đề và đưa ra điều chỉnh kịp thời, thay vì để rủi ro tích tụ đến giai đoạn cuối.

Trong quản lý thi công, Anh đặc biệt coi trọng quản lý hợp đồng và trách nhiệm của các bên. Các hợp đồng xây dựng thường yêu cầu chủ đầu tư và nhà thầu chủ động cảnh báo sớm rủi ro. Khi xuất hiện nguy cơ phát sinh chi phí hoặc chậm tiến độ, các bên phải thông báo ngay và cùng bàn biện pháp xử lý, thay vì đổ lỗi sau khi sự việc đã xảy ra. Cách tiếp cận này giúp giảm tranh chấp và giữ dự án bám sát kế hoạch ban đầu.

Bên cạnh đó, Anh cũng chú trọng theo dõi tiến độ và chi phí trong suốt quá trình thực hiện, coi đây là một phần của quản lý thường xuyên chứ không phải hoạt động kiểm tra mang tính hình thức. Các thông tin về tiến độ, chi tiêu và thay đổi lớn được cập nhật định kỳ, tạo cơ sở cho lãnh đạo ra quyết định kịp thời nếu dự án có dấu hiệu đi chệch hướng.

Tùng Lâm