Kiểm soát đường, đồ ăn chế biến nhanh để thế hệ trẻ không béo phì sớm

Đưa việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng vào mọi chính sách

Đại biểu Trần Thị Nhị Hà (đoàn Hà Nội) cho biết, theo Tổ chức Y tế Thế giới, sức khỏe của con người chịu tác động của 4 nhóm yếu tố cơ bản: xã hội, môi trường, kinh tế và hành vi. Vì vậy, phòng bệnh không chỉ đơn thuần dựa vào các vấn đề y học lâm sàng và dịch tễ học, mà cần phải giải quyết các nguyên nhân gốc rễ như: điều kiện sống, môi trường làm việc, chất lượng không khí, nước sạch, thực phẩm, tiếp cận dịch vụ y tế.

ĐBQH Trần Thị Nhị Hà cho biết còn thiếu vắng cơ chế kiểm soát toàn diện đối với những nhóm sản phẩm làm gia tăng các bệnh không lây nhiễm như các sản phẩm có chứa nhiều đường, nhiều muối, đồ ăn nhanh, sản phẩm siêu chế biến… Ảnh Quốc hội

Vì vậy, việc mở rộng phạm vi điều chỉnh tại Điều 1 trong dự thảo luật là hết sức cần thiết, tạo cơ sở pháp lý rõ ràng cho việc xây dựng các chương trình nâng cao sức khỏe cộng đồng, đồng thời xác định cụ thể trách nhiệm của từng bộ, ngành và chính quyền các cấp trong quản lý, kiểm soát các yếu tố nguy cơ để bảo vệ sức khỏe nhân dân, không chỉ bằng thuốc và bệnh viện, mà bằng môi trường sống lành mạnh, chính sách kinh tế xã hội công bằng và hành vi sống tích cực.

Theo đại biểu, pháp luật của chúng ta đã có những quy định về phòng, chống tác hại của thuốc lá, rượu, bia - những sản phẩm có nguy cơ ảnh hưởng trực tiếp đối với sức khỏe người tiêu dùng. Tuy nhiên, vẫn thiếu vắng một cơ chế kiểm soát toàn diện đối với những nhóm sản phẩm làm gia tăng các bệnh không lây nhiễm như các sản phẩm có chứa nhiều đường, nhiều muối, đồ ăn nhanh, sản phẩm siêu chế biến…

Cùng chung ý kiến, đại biểu Phạm Trọng Nhân (đoàn TP.HCM) cho rằng, chúng ta đang chứng kiến một thế hệ trẻ béo phì sớm và mắc bệnh sớm hơn một phần nguyên nhân đến từ thói quen tiêu dùng hằng ngày. Không khó để tìm thấy những thực phẩm chứa đường, muối, chất bảo quản, chất điều vị vượt ngưỡng, những sản phẩm chế biến sẵn tràn lan trong siêu thị. Việc sử dụng lâu dài các sản phẩm này dẫn đến hệ quả là béo phì, tiểu đường, tăng huyết áp, rối loạn chuyển hóa.

Những căn bệnh mãn tính đang gia tăng đáng báo động trong thanh thiếu niên. Chi phí điều trị bệnh không lây nhiễm chiếm tới 70% tổng gánh nặng y tế. Thời kỳ dân số vàng sắp kết thúc nhưng tương lai của thế hệ trẻ vẫn lơ lửng với những khoảng trống về thể chế chưa được hoàn thiện. Theo đại biểu, luật pháp cần định hướng tiêu dùng, bảo vệ môi trường sống an toàn và sức khỏe cộng đồng.

Chúng ta mới áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt với một số sản phẩm. Chúng ta có thể tham khảo quốc gia sau 18 tháng áp dụng chính sách tăng thuế và cấm quảng cáo sản phẩm dành cho trẻ em, lượng tiêu thụ đã giảm 25%.

Các nước phát triển từ lâu đã đưa việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng vào mọi chính sách. Mọi chiến lược kinh tế đều phải đánh giá tác động đến sức khỏe người dân trước khi triển khai.

Đại biểu Trần Khánh Thu (đoàn Hưng Yên) nhận xét, về dinh dưỡng phòng bệnh, dự thảo đã có quy định về dinh dưỡng cho trẻ em, người lao động và người cao tuổi, bảo đảm áp dụng nguyên tắc dinh dưỡng trong phòng bệnh. Tuy nhiên, quy định vẫn chưa thật sự đầy đủ. Đại biểu đề nghị quy định rõ: “Mọi người dân đều có quyền tiếp cận công bằng về dinh dưỡng và thực phẩm để đạt được tình trạng dinh dưỡng tối ưu, góp phần nâng cao sức khỏe, thực hiện dinh dưỡng hợp lý phù hợp với từng đối tượng, địa phương, vùng miền, dân tộc; góp phần giảm thiểu gánh nặng bệnh tật, nâng cao tầm vóc, thể lực và trí tuệ người Việt Nam”.

Chiều 10/10/2025, Quốc hội thảo luận ở hội trường về: Dự án Luật Dân số và Dự án Luật Phòng bệnh. Ảnh Quốc hội

Thiết lập chính sách tổng thể, đồng bộ và bền vững

Đại biểu Tô Ái Vang (đoàn Cần Thơ) quan tâm đến kinh phí cho công tác phòng bệnh. Theo đại biểu, dự thảo luật cần quy định ngân sách nhà nước tăng chi cho y tế, dành ít nhất 30% ngân sách y tế cho y tế dự phòng.

Theo Nghị quyết số 72 của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân đã nêu rõ: Cần xác định đúng vị thế, vai trò của y tế dự phòng và y tế cơ sở.
Nghị quyết số 18 của Quốc hội khóa XII về đẩy mạnh thực hiện chính sách phúc lợi xã hội hóa để nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe nhân dân cũng quy định: “Tăng tỷ lệ chi ngân sách hằng năm cho sự nghiệp y tế, bảo đảm tốc độ tăng chi cho y tế cao hơn tốc độ tăng chi bình quân chung của ngân sách nhà nước, dành ít nhất 30% ngân sách y tế cho y tế dự phòng”.

ĐBQH Tô Ái Vang quan tâm đến kinh phí cho công tác phòng bệnh. Ảnh Quốc hội

“Công tác y tế dự phòng không chỉ tập trung vào phòng chống bệnh truyền nhiễm, mà còn bao gồm phòng bệnh không lây nhiễm, quản lý bệnh mạn tính, chăm sóc sức khỏe tâm thần, sức khỏe học đường, an toàn thực phẩm, nhằm nâng cao sức khỏe toàn diện cho người dân. Vì vậy, dự thảo luật cần quy định cụ thể về cơ chế chế tài tài chính mang tính bền vững để bảo đảm nguồn lực cho y tế dự phòng, trong đó có chương trình tiêm chủng mở rộng, đại biểu Tô Ái Vang kiến nghị.

Đại biểu Nguyễn Anh Trí (Hà Nội) thì đề nghị, Bảo hiểm y tế tham gia thanh toán có một số dịch vụ y tế dự phòng. Bên cạnh đó, Bảo hiểm xã hội cũng cần có kinh phí cho hoạt động phòng bệnh.

Về chuyển đổi số trong phòng bệnh, đại biểu Nguyễn Anh Trí cho biết, mặc dù dự thảo luật đã đề cập, nhưng cần cụ thể hơn về chính sách miễn phí và hỗ trợ người dân tiếp cận dịch vụ y tế số. Người dân khi đi tiêm chủng, khám sức khỏe hoặc theo dõi hồ sơ bệnh án điện tử phải biết rõ địa điểm, quy trình và quyền lợi của mình. Theo đại biểu, việc đưa nội dung chuyển đổi số vào luật rất quan trọng, nó giúp người dân dễ dàng tiếp cận dịch vụ phòng bệnh, tiêm chủng và theo dõi sức khỏe, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và minh bạch thông tin.

Đại biểu Trần Thị Nhị Hà cho rằng, để phòng bệnh hiệu quả, Việt Nam không chỉ là một số giải pháp về thuế như thời gian qua, mà điều quan trọng hơn là phải thiết lập một chính sách tổng thể, đồng bộ và bền vững - hướng tới thay đổi cấu trúc của ngành công nghiệp thực phẩm, đồng thời chuyển biến nhận thức xã hội về tiêu dùng lành mạnh.

“Chúng ta không thể tiếp tục “chữa cháy” bằng điều trị khi mà các tác nhân gây bệnh không lây nhiễm có thể dự phòng được vẫn chưa được kiểm soát tốt. Luật Phòng bệnh cần mạnh mẽ hơn, quyết liệt hơn, và đi trước một bước để bảo vệ sức khỏe nhân dân trên khía cạnh này”, đại biểu Trần Nhị Hà kiến nghị.

Đại biểu cho rằng, điều quan trọng nữa là cần thiết lập cơ chế tài chính bền vững cho hoạt động phòng bệnh, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản theo tinh thần Nghị quyết 72 của Bộ chính trị. Trên cơ sở đó, đại biểu kiến nghị bổ sung thêm 2 nội dung tại Điều 3: Bổ sung khoản 5a: “Nhà nước có chính sách khuyến khích sản xuất, tiêu dùng các sản phẩm lành mạnh, đồng thời kiểm soát và hạn chế các sản phẩm không có lợi cho sức khỏe theo quy định của pháp luật”. Bổ sung khoản 10a: “Nhà nước có chính sách tài chính bền vững cho hoạt động phòng bệnh, bao gồm ngân sách nhà nước, quỹ bảo hiểm y tế, chính sách thuế và các nguồn xã hội hóa” .

Dự thảo Luật Phòng bệnh phải là bộ luật “quốc phòng về y tế”

Theo đại biểu Phạm Trọng Nhân, một quốc gia hiện đại không chỉ phòng thủ bằng vũ khí mà còn phòng thủ bằng sức khỏe. Dự thảo Luật phòng bệnh không chỉ là đạo luật y tế mà thể hiện năng lực quốc gia trong việc bảo vệ sự sống và giống nòi.

Từ dòng chữ cảnh báo trên bao thuốc lá đến Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia đã minh chứng rằng, mỗi bước tiến về sức khỏe cộng đồng đều phải đối mặt với xung đột lợi ích kinh tế. Lần này cũng vậy, dự thảo luật đang đứng trước 2 lựa chọn: Hoặc chỉ là bộ khung giữ lại bộ luật xưa cũ hoặc là “tấm lá chắn thể chế” bảo vệ sức khỏe nhân dân.

ĐBQH Phạm Trọng Nhân cho rằng, một quốc gia hiện đại không chỉ phòng thủ bằng vũ khí mà còn phòng thủ bằng sức khỏe.

Để Luật Phòng bệnh không thể chỉ là một chuyên ngành của Bộ Y tế tham mưu cho Chính phủ trình Quốc hội, mà là đạo luật khung cho toàn bộ chính sách phát triển quốc gia, đại biểu Phạm Trọng Nhân kiến nghị Quốc hội bổ sung 3 nhóm nội dung cốt lõi sau:

Thứ nhất: Quy định rõ Chính phủ có trách nhiệm ban hành và cập nhật danh mục các sản phẩm có yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe, đồng thời quy định các biện pháp quản lý bao gồm: dán nhãn cảnh báo, hạn chế quảng cáo, kiểm soát bán trong cơ sở giáo dục và chính sách thuế sức khỏe phù hợp. Trong thời hạn nhất định, Chính phủ, Bộ Y tế và các bộ liên quan phải hoàn thiện các văn bản quy định chi tiết, áp dụng tạm thời theo tiêu chí do Bộ Y tế công bố.

Thứ hai: Cấm tiếp thị nhắm đến trẻ em dưới 16 tuổi trên mọi nền tảng, quy định rõ an toàn dinh dưỡng học đường, cấm bán hoặc dán nhãn cảnh báo trong phạm vi nhà trường theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và phù hợp với thực tiễn Việt Nam.

Thứ ba: Cần khuyến khích doanh nghiệp sản xuất thực phẩm, đồ uống lành mạnh; đồng thời, giảm thuế cho các sản phẩm tự nhiên, thân thiện sức khỏe.

Với ngành y tế, Dự thảo Luật Phòng bệnh chính là hiến pháp đảm bảo quyền được sống khỏe, phòng bệnh chủ động, bảo vệ giống nòi.

“Dự thảo Luật Phòng bệnh phải là bộ luật “quốc phòng về y tế”. Một quốc gia có quốc phòng bảo vệ lãnh thổ thì phải có quốc phòng bảo vệ sự sống. Đã đến lúc mở rộng quan điểm thể chế không chỉ mở đường cho phát triển kinh tế mà còn phải dẫn dắt về sức khỏe thể chất và chất lượng của giống nòi”, đại biểu Phạm Trọng Nhân nhận định.

Tiếp thu và giải trình tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, cách tiếp cận xây dựng Luật Phòng bệnh theo hướng “luật khung - luật gốc”. Bộ Y tế đã rà soát các luật có liên quan, từ Luật Khám bệnh, chữa bệnh, Luật An toàn thực phẩm, Luật Bảo vệ môi trường đến Luật Giáo dục, để bảo đảm tính tương thích, tránh chồng chéo, trùng lặp. “Luật Phòng bệnh sẽ xác định nguyên tắc, phạm vi và trách nhiệm chung, còn các quy định kỹ thuật, chuyên môn sẽ được cụ thể hóa trong văn bản dưới luật. Cách làm này giúp luật vừa bao quát, vừa linh hoạt, dễ cập nhật theo thực tiễn.

Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết, Bộ Y tế sẽ tiếp thu đầy đủ các ý kiến của đại biểu Quốc hội, đặc biệt về tổ chức hệ thống y tế dự phòng, cơ chế tài chính, chuyển đổi số, sức khỏe tâm thần và dinh dưỡng cộng đồng. Luật phải đủ tầm, đủ độ mở và đủ sức sống để khi ban hành có thể triển khai hiệu quả, lâu dài và không cần sửa đổi trong ngắn hạn.

Nguyễn Vân /VOV.VN