Kiểm toán lĩnh vực nông nghiệp: Những kiến nghị tác động tới nhiều địa phương

Qua kiểm toán, KTNN khu vực V còn đưa ra kiến nghị hoàn thiện cơ chế, chính sách chung. Ảnh: TL

Những phát hiện nổi bật

Xác định nông nghiệp là một trong những trụ cột phát triển kinh tế - xã hội của vùng Đồng bằng sông Cửu Long, đặc biệt là các tỉnh miền Tây Nam Bộ, Kiểm toán trưởng KTNN khu vực V đã chỉ đạo Đoàn kiểm toán tập trung nghiên cứu, đánh giá các vấn đề liên quan đến việc thực hiện các chính sách về phát triển nông nghiệp trên địa bàn kiểm toán.

Qua kiểm toán, KTNN khu vực V đã có nhiều phát hiện, kiến nghị nổi bật. Điển hình như tại cuộc kiểm toán ngân sách địa phương (NSĐP) tỉnh Bạc Liêu thực hiện năm 2022, KTNN đã chỉ ra Ban Quản lý (BQL) Khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao (CNC) phát triển tôm tỉnh Bạc Liêu thực hiện không đúng chức năng, thẩm quyền như: ban hành quyết định miễn giảm tiền thuê đất cho 7 doanh nghiệp trong Khu nông nghiệp chưa đúng quy định; cho thuê đất, ký hợp đồng thuê đất trước thời gian ký quỹ chưa đúng quy định Luật Đầu tư… Đến thời điểm kiểm toán, BQL Khu nông nghiệp đã ban hành quyết định cho thuê đất dù vẫn chưa có cơ sở xác định giá cho thuê. “BQL trực tiếp cho thuê đất theo đơn giá đất nuôi trồng thủy sản chưa bao gồm giá thu tiền cơ sở hạ tầng trong khi dự án đầu tư bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước (NSNN), dẫn đến không thu hồi tiền NSNN đã đầu tư” - Báo cáo kiểm toán đánh giá.

Một vấn đề đáng chú ý khác được KTNN khu vực V chỉ ra, đó là tình trạng cơ quan chức năng ban hành văn bản hướng dẫn, quản lý chưa căn cứ vào văn bản quy pháp pháp luật, dẫn đến những sai sót hoặc vướng mắc trong quá trình áp dụng. Điển hình như năm 2022, qua kiểm toán NSĐP tỉnh Cà Mau, Đoàn kiểm toán chỉ rõ: Cục Thuế tỉnh Cà Mau ban hành Công văn trả lời về thuế giá trị gia tăng (GTGT) đối với Công ty Cổ phần Camimex không căn cứ vào văn bản quy phạm pháp luật mà căn cứ Công văn số 5423/TCT-CS ngày 28/12/2018 của Tổng cục Thuế trả lời liên quan đến thuế suất thuế GTGT đối với mặt hàng tôm luộc cho một doanh nghiệp khác tại TP. Hồ Chí Minh. Trong đó, Cục Thuế tỉnh Cà Mau xác định quy trình sản xuất tôm luộc đông lạnh là hoạt động sơ chế thông thường nên tôm luộc đông lạnh thuộc đối tượng không chịu thuế GTGT.

Trên cơ sở đối chiếu với quy định pháp luật, Đoàn kiểm toán cho rằng, việc hấp chín thủy sản không được quy định cụ thể là sản phẩm mới qua sơ chế thông thường tại khoản 1 Điều 1 Thông tư số 26/2015/TT-BTC ngày 27/02/2015 của Bộ Tài chính và không rõ có thuộc hình thức bảo quản thông thường khác hay không? Do đó, chưa có cơ sở xác định mặt hàng tôm hấp đông lạnh của Công ty Cổ phần Camimex là sản phẩm mới qua sơ chế thông thường để được miễn thuế GTGT. “Trường hợp xác định sản phẩm tôm hấp chín không phải là sản phẩm mới qua sơ chế thông thường, cơ quan chức năng cần chỉ đạo truy thu thuế GTGT đối với các trường hợp đã áp dụng các văn bản của cơ quan thuế và xem xét xử lý trách nhiệm tập thể, cá nhân có liên quan” - Đoàn kiểm toán kiến nghị.

Khẳng định tính đúng đắn từ các kết luận, kiến nghị kiểm toán

Để có được những kết quả nêu trên, lãnh đạo KTNN khu vực V cho biết, các đánh giá, kiến nghị trước khi ban hành đều đã được Đoàn kiểm toán xem xét kỹ lưỡng, trên cơ sở đối chiếu quy định pháp luật, tuân thủ đúng quy trình, chuẩn mực của Ngành, đặc biệt là đảm bảo bằng chứng hợp pháp, xác đáng. Đơn cử, theo ông Lại Xuân Nghị - Phó Kiểm toán trưởng KTNN khu vực V, Trưởng Đoàn kiểm toán, đối với cuộc kiểm toán NSĐP tỉnh Bạc Liêu, hồ sơ cho thuê đất, tính tiền thuê đất và quyết định miễn giảm tiền thuê đất do BQL Khu nông nghiệp ứng dụng CNC phát triển tôm tỉnh Bạc Liêu trực tiếp ký (không qua Sở Tài Nguyên và Môi trường, Cục Thuế) là không đúng chức năng, quyền hạn, nhiệm vụ được giao (theo Quyết định số 694/QĐ-TTg). Bởi, BQL Khu nông nghiệp ứng dụng CNC phát triển tôm tỉnh Bạc Liêu được xác định là khu CNC tập trung, nhưng nhiệm vụ thì không được giao như khu CNC để được áp dụng theo Nghị định số 35/2017/NĐ-CP quy định về thu tiền sử dụng đất, thu tiền thuê đất, thuê mặt nước trong Khu kinh tế, Khu CNC. Những đánh giá của Đoàn kiểm toán là hoàn toàn có cơ sở, khi trong Văn bản gửi Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về trường hợp của tỉnh Bạc Liêu, Bộ Tài nguyên và Môi trường khẳng định: “BQL Khu nông nghiệp ứng dụng CNC phát triển tôm tỉnh Bạc Liêu không phải là Khu CNC. Việc giao đất nông nghiệp để ứng dụng CNC phát triển tôm phải tuân thủ đúng pháp luật về đất đai”.

Những vấn đề phát sinh từ Khu nông nghiệp ứng dụng CNC của tỉnh Bạc Liêu cũng là thực trạng chung mà mô hình BQL Khu nông nghiệp ứng dụng CNC đang gặp phải. Đơn cử, tỉnh Hậu Giang chưa có cơ sở để giao đất một lần cho BQL Khu nông nghiệp ứng dụng CNC Hậu Giang và “BQL không phải là đơn vị tổ chức phát triển quỹ đất; đơn vị có được giao nhiệm vụ thu tiền sử dụng đất, tiền thuê đất nên việc thực hiện nhiệm vụ thu tiền sử dụng đất, cho thuê đất… là chưa phù hợp với quy định pháp luật”. Từ đó, năm 2021, Hậu Giang và nhiều địa phương như: Phú Yên, Thái Nguyên… đã có văn bản gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề nghị lãm rõ, xem xét tháo gỡ cho mô hình khu nông nghiệp ứng dụng CNC.

Đối với trường hợp Cục Thuế tỉnh Cà Mau cho rằng sản phẩm tôm hấp của Công ty Cổ phần Camimex không chịu thuế GTGT, KTNN khu vực V kiến nghị Bộ Tài chính làm rõ sản phẩm tôm hấp chín có thuộc sản phẩm mới qua sơ chế thông thường, không chịu thuế GTGT, hay là dạng đã chế biến thành sản phẩm khác, phải chịu thuế GTGT để có hướng dẫn cụ thể, đồng bộ, thống nhất về chính sách thuế đối với việc kinh doanh, chế biến thủy sản. Bởi, theo ông Lại Xuân Nghị, “đây không phải là trường hợp cá biệt của một địa phương cụ thể mà liên quan đến chính sách chung, ảnh hưởng đến nhiều địa phương nên rất cần phải được làm rõ”.

Những ghi nhận từ cơ quan chức năng và sự tương đồng trong đánh giá, nhận định vấn đề của KTNN một lần nữa khẳng định: Các đánh giá, kết luận kiểm toán có cơ sở pháp lý vững chắc. Các vấn đề được KTNN chỉ ra không chỉ mang lại giá trị trong phạm vi một địa phương mà còn tác động lớn đối với cả nước./.

NGUYỄN LỘC