Kiểm toán viên cần nâng cao nhận thức, cảnh giác với các rủi ro gian lận

Vai trò chính của kiểm toán viên là đưa ra ý kiến về tính trung thực và hợp lý của các báo cáo tài chính. Với quyền truy cập vào những thông tin trong báo cáo tài chính và nhiều dữ liệu, hồ sơ, kiểm toán viên thường có lợi thế tốt nhất để sớm phát hiện những điểm sai khác và gian lận tiềm ẩn.

Kiểm toán viên cần nâng cao nhận thức, cảnh giác với các rủi ro. Ảnh: ST

Theo ISA 240 - Chuẩn mực kiểm toán quốc tế đề cập đến trách nhiệm của kiểm toán viên liên quan đến gian lận, trong quá trình kiểm toán báo cáo tài chính, kiểm toán viên phải đảm bảo rằng, các báo cáo tài chính không có sai sót trọng yếu, cho dù do gian lận hay nhầm lẫn. Trách nhiệm này mở rộng thành nghĩa vụ pháp lý là phải báo cáo nghi ngờ về gian lận cho cơ quan quản lý.

Trong trường hợp kiểm toán viên cho rằng có gian lận hoặc các hành vi vi phạm nghiêm trọng, kiểm toán viên có nghĩa vụ báo cáo những nghi ngờ này cho cơ quan có thẩm quyền. Đạo luật Dịch vụ tài chính và thị trường năm 2000 (FSMA) cung cấp khuôn khổ pháp lý, ISA 250B giải thích thêm về nghĩa vụ báo cáo của kiểm toán viên. Theo đó, khi kiểm toán viên nhận thấy có hành vi vi phạm hoặc nghi ngờ gian lận, kiểm toán viên phải thu thập bằng chứng để thực hiện trách nhiệm báo cáo; xác định lý do gây ra vi phạm; xem xét vi phạm có cấu thành tội phạm và cần được báo cáo cơ quan có thẩm quyền không.

Khi nghi ngờ có gian lận, kiểm toán viên cần báo cáo kịp thời nếu nhận thấy các tài liệu bị thiếu; có sự khác biệt trong hồ sơ tài chính; có giao dịch không hợp pháp; đơn vị được kiểm toán cản trở công tác kiểm toán; có những vấn đề chưa được giải quyết…

Trong những tình huống kiểm toán viên nghi ngờ gian lận hoặc vi phạm, kiểm toán viên thường tìm kiếm bằng chứng để tìm hiểu kỹ trước khi báo cáo cho cơ quan quản lý. Tuy nhiên, theo ISA 250B, trách nhiệm báo cáo không yêu cầu kiểm toán viên phải đánh giá đầy đủ tác động của vi phạm trước. Thay vào đó, kiểm toán viên cần đưa ra phán đoán chuyên môn để xác định lý do cho những vấn đề này.

Để đưa ra phán đoán, kiểm toán viên có thể tiến hành các cuộc điều tra phù hợp, bao gồm: xem xét bằng chứng kiểm toán; trao đổi với các nhân viên có liên quan và những người chịu trách nhiệm quản lý; xem xét văn bản, tài liệu, giao dịch hoặc sự kiện có liên quan.

Quyết định về việc có cần báo cáo không cũng được đề cập trong ISA 240. Khi xem xét vi phạm có cần báo cáo theo luật định cho cơ quan quản lý không, kiểm toán viên có thể cân nhắc các yếu tố như: vi phạm có liên quan đến vấn đề tuân thủ nghiêm trọng không; vi phạm đã được đơn vị khắc phục và báo cáo chưa; các vấn đề còn diễn ra không; có cần báo cáo ngay lập tức để bảo vệ các bên liên quan không…

FSMA và ISA 250B cũng nhấn mạnh đến nhu cầu báo cáo kịp thời. Khi nghi ngờ có gian lận, kiểm toán viên phải hành động nhanh chóng, việc trì hoãn báo cáo có thể khiến các hành vi gian lận tiếp tục, có thể gây thiệt hại tài chính nặng nề, gây ra hậu quả lớn hơn. Những năm gần đây, một số công ty kiểm toán đã phải nhận những hình phạt nghiêm khắc, đây là lời nhắc nhở, cảnh báo cho ngành kiểm toán về vai trò, nhiệm vụ quan trọng của họ./.

(Theo ICAEW)

Yến Nhi