Kiến tạo 'hạ tầng mềm' của kinh tế số

Liên minh Niềm tin số ra mắt tại Hội nghị KOL toàn quốc lần thứ nhất.

Vai trò song hành cùng trách nhiệm

Tại Hội nghị KOL toàn quốc lần thứ nhất với chủ đề “KOL với kỷ nguyên vươn mình của dân tộc” vừa diễn ra, Thiếu tướng Lê Xuân Minh, Cục trưởng Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05 - Bộ Công an) nhấn mạnh, trong kỷ nguyên số, những người có ảnh hưởng trên không gian mạng trở thành lực lượng đặc biệt góp phần định hình nhận thức xã hội, dẫn dắt xu hướng, thúc đẩy sáng tạo và quảng bá, lan tỏa bản sắc giá trị Việt Nam ra thế giới.

Theo ông Minh, KOL là nguồn lực đồng hành cùng Đảng, Nhà nước và nhân dân xây dựng nền kinh tế số, văn hóa số, xã hội số giàu bản sắc, bền vững. Các cơ quan quản lý nhà nước luôn dành sự quan tâm đặc biệt, ban hành nhiều chủ trương, chính sách tạo môi trường phát triển lành mạnh cho KOL. Do đó, mỗi KOL cần ý thức sâu sắc tác động của mình trong từng phát ngôn, trong mỗi hình ảnh và hành động.

Đánh giá về vai trò của KOL và KOC, ông Hoàng Ninh, Phó cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công thương) cho rằng, những đóng góp của KOL, KOC không hề nhỏ trong nền thương mại điện tử đang ngày càng phát triển. Tuy nhiên, gần đây, một số KOL lợi dụng uy tín cá nhân để bán sản phẩm là hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng. Một số KOL cung cấp thông tin không minh bạch gây ảnh hưởng doanh nghiệp, nhãn hàng và làm mất niềm tin với người dân.

Đại diện Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch) chia sẻ kinh nghiệm quản lý KOL từ Trung Quốc, Hàn Quốc. Theo đó, tại Trung Quốc, nghệ sĩ, người nổi tiếng có sức ảnh hưởng được coi như biểu tượng lối sống, văn hóa, vì vậy công tác quản lý rất nghiêm ngặt. Nếu vi phạm đạo đức, pháp luật hay dính bê bối cá nhân, họ sẽ bị xử phạt, thậm chí “phong sát”, đồng nghĩa với việc chấm dứt sự nghiệp. Cơ chế này được áp dụng từ năm 2014.

Hàn Quốc cũng coi KOL, nghệ sỹ là tấm gương cho giới trẻ. Từ năm 2004, cơ chế “phong sát” đã xuất hiện, đến năm 2011 trở thành quy định chặt chẽ. Tại đây, các cơ quan truyền thông lớn sẽ quyết định sự hạn chế hoạt động với nghệ sĩ lệch chuẩn dưới sự giám sát của các hiệp hội nghề nghiệp.

Theo bà Nguyễn Thị Thanh Huyền, Phó cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử, tại Việt Nam, hành lang pháp lý đang từng bước được hoàn thiện thông qua Luật Quảng cáo, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và các nghị định liên quan. Mục tiêu là minh bạch hóa hoạt động quảng cáo, kiểm soát thông tin sai sự thật và định hướng KOL biết rõ đâu là việc nên - không nên, được - không được làm.

Trong tương lai, cần xây dựng cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành để xử lý nghiêm trường hợp nghệ sĩ, KOL, người nổi tiếng sống lệch chuẩn, gây tác động tiêu cực đến xã hội. “Phải có chế tài quản lý và xử lý nghiêm sai phạm của các KOL. Cần có quy tắc về việc người nổi tiếng tự do sáng tạo nội dung thế nào, cái gì được phép, cái gì không được. Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch sẽ xây dựng quy chế về việc hạn chế sự xuất hiện của người vi phạm”, bà Huyền cho biết.

Xây dựng niềm tin số

Hội nghị KOL toàn quốc lần thứ nhất đã thành lập Liên minh Niềm tin số, tập hợp KOL, cơ quan quản lý, nền tảng, doanh nghiệp và báo chí, nhằm chống tin giả, quảng cáo kém minh bạch và lan tỏa giá trị tích cực trong cộng đồng. Đồng thời, Chương trình Tín nhiệm người có ảnh hưởng được công bố, thiết lập hệ thống đánh giá uy tín và trách nhiệm xã hội của các KOL và KOC.

Ông Nguyễn Lâm Thanh, Tổng giám đốc TikTok Việt Nam cho biết, có hàng triệu tài khoản sử dụng TikTok ở Việt Nam, nhiều người có thu nhập và nộp thuế từ đó. Tuy nhiên, KOL chưa được coi là một nghề, nên chưa thể “chuyên nghiệp”. “Nhiều nhà sáng tạo nội dung bày tỏ mong muốn có một tổ chức để đại diện cho tiếng nói của mình. KOL cũng mong muốn được công nhận là một nghề chính thức, có khung pháp lý rõ ràng để bảo vệ quyền lợi và trách nhiệm. Liên minh Niềm tin số sẽ đáp ứng nhu cầu đó”, ông Thanh cho biết.

Theo ông Đỗ Quang Vinh, Phó chủ tịch HĐQT, kiêm Phó tổng giám đốc Ngân hàng SHB, sáng kiến Liên minh Niềm tin số và Chương trình Tín nhiệm người có ảnh hưởng là một phần “hạ tầng mềm” của nền kinh tế số, tạo ra kiến trúc niềm tin để vận hành. Niềm tin như hệ miễn dịch, hệ miễn dịch khỏe thì tin giả, thông tin cực đoan khó lan rộng, hệ miễn dịch yếu thì chỉ cần một tác động nhỏ, cũng có thể gây rối loạn.

“Vai trò của KOL không chỉ là kể câu chuyện thật, mà là gây dựng chuẩn mực đúng, văn minh và biết bất đồng trong tôn trọng. Lan tỏa chỉ có ý nghĩa khi dẫn đến một chuỗi chuyển động: biết - hiểu - tin - làm - kể tiếp. Khi một thông điệp đúng được bền bỉ gieo trồng và lan tỏa, có thể là khởi nghiệp tử tế, tiêu dùng có trách nhiệm, chuyển đổi xanh, hay an toàn số, thì những hạt giống ấy sẽ nảy mầm thành hành vi tốt”, ông Vinh chia sẻ.

TS. Nguyễn Hồng Quân, Giám đốc Trung tâm 2 (A05) cho rằng, cần phân định rõ người có ảnh hưởng (influencer) và người dẫn dắt dư luận (KOL). Sự khác biệt nằm ở niềm tin của cộng đồng, được xây dựng qua quá trình hoạt động. “Tín nhiệm được coi là cầu nối để người có ảnh hưởng bước qua ranh giới rất mỏng, vượt qua vai trò lan tỏa, trở thành người dẫn dắt dư luận”, ông Quân nhận xét.

Những người tham gia Chương trình Tín nhiệm người có ảnh hưởng gồm nhóm KOL, KOC, những người bán hàng trực tuyến, quản trị cộng đồng online và cả doanh nghiệp, tổ chức truyền thông. Chương trình bao gồm chiến dịch truyền thông nâng cao nhận thức, vinh danh KOL, KOC tiêu biểu và các khóa tập huấn, nâng cao năng lực, đặc biệt là năng lực về pháp lý, chuẩn mực đạo đức.

Một bộ tiêu chuẩn cộng đồng về chuẩn mực đạo đức, trách nhiệm chất lượng nội dung của cộng đồng KOL cũng sẽ được xây dựng dựa trên các nền tảng giá trị đạo đức, trách nhiệm xã hội và các yêu cầu pháp lý. Tiêu chuẩn này sẽ được tham chiếu nhiều tiêu chuẩn từ các nước trên thế giới như Pháp, Mỹ, Anh.

Khung tiêu chí đánh giá tín nhiệm gồm 5 trụ cột: minh bạch nội dung và hoạt động quảng cáo; chuẩn mực đạo đức và lịch sử hành vi truyền thông; mức độ tương tác thực và phản hồi cộng đồng; sự phù hợp với thương hiệu và giá trị xã hội; tuân thủ quy định về pháp luật. Sau khi hoàn thành chương trình, người có ảnh hưởng sẽ được cấp chứng nhận có hiệu lực trong 12 tháng. Kết quả đánh giá, thông tin chứng chỉ được công khai, minh bạch, có quy trình hậu kiểm và tái xác minh.

“Tín nhiệm không chỉ là quyền lợi cá nhân, mà là trách nhiệm xã hội. Việc xây dựng tín nhiệm là một quá trình liên tục”, ông Quân khẳng định.

Tú Ân