Kiến tạo nền tảng vững chắc cho y tế cơ sở để hàng triệu người dân được hưởng lợi về chăm sóc sức khỏe

PGS.TS Phan Lê Thu Hằng - Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch - Tài chính, Bộ Y tế chia sẻ những thông tin trên trong tham luận về những nỗ lực củng cố, phát triển mạng lưới y tế cơ sở thời gian qua của ngành y tế tại Đại hội thi đua yêu nước ngành y tế lần thứ VIII.

Đại hội không chỉ là dịp tôn vinh các tấm gương thi đua mà còn khẳng định vai trò then chốt của ngành Y tế trong việc thực hiện các chỉ đạo chiến lược của Đảng và Nhà nước về công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân.

Một trong những chỉ đạo đó là Chỉ thị số 25-CT/TW ngày 25/10/2023 của Ban Bí thư về tiếp tục củng cố, hoàn thiện, nâng cao chất lượng hoạt động của y tế cơ sở trong tình hình mới.

Chỉ thị nhấn mạnh nhiệm vụ cấp thiết của ngành Y tế trong việc xây dựng nền tảng y tế cơ sở vững mạnh, đảm bảo chăm sóc sức khỏe ban đầu, dự phòng và nâng cao sức khỏe cộng đồng, góp phần thực hiện thành công các Mục tiêu Phát triển Bền vững.

PGS.TS Phan Lê Thu Hằng - Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch - Tài chính, Bộ Y tế tham luận.

Đầu tư nâng cấp mạng lưới y tế cơ sở là nhiệm vụ cấp bách và ưu tiên dài hạn

PGS.TS Phan Lê Thu Hằng cũng cho hay, việc này không chỉ góp phần cải thiện năng lực và hiệu quả hoạt động của mạng lưới y tế cơ sở, mà còn là minh chứng cho tinh thần trách nhiệm và sự sáng tạo của cán bộ y tế ở cả TW và địa phương trong vượt qua những khó khăn, thách thức nhằm thực hiện tốt hơn công tác chăm sóc, bảo vệ và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới.

Theo PGS Hằng, hiện nay, xu hướng chú trọng chăm sóc sức khỏe ban đầu, dự phòng chủ động và nâng cao sức khỏe được xem là vai trò then chốt trong đổi mới trong công tác y tế toàn cầu.

Tại Việt Nam với những thách thức trong công tác chăm sóc sức khỏe như mô hình bệnh tật kép (bệnh lây nhiễm và không lây nhiễm), hệ thống cung ứng dịch vụ y tế phân mảnh, phụ thuộc bệnh viện, và nguồn lực tài chính khiêm tốn.

Chính vì vậy, y tế cơ sở và y tế dự phòng luôn được Đảng, Nhà nước và ngành Y tế quan tâm đặc biệt, coi là nền tảng giúp hệ thống y tế Việt Nam vận hành hiệu quả trong môi trường thách thức và biến động.

Đầu tư nâng cấp mạng lưới y tế cơ sở là nhiệm vụ cấp bách và ưu tiên dài hạn, là thành tố trung tâm trong đổi mới hệ thống y tế quốc gia.

PGS Hằng cho biết thời gian qua, Bộ Y tế đã ưu tiên cao nhất cho việc thiết kế và triển khai chương trình đổi mới và phát triển mạng lưới y tế cơ sở toàn diện, thực hiện hiệu quả trên 4 trụ cột chính: tạo cửa mở chính sách quan trọng, bao gồm định hướng chiến lược trung và dài hạn; cải thiện phối hợp liên ngành trong chăm sóc sức khỏe và đổi mới y tế cơ sở; hoàn thiện hệ thống hướng dẫn chuyên môn; huy động nguồn lực tài chính và kỹ thuật hỗ trợ địa phương, đặc biệt địa phương khó khăn. Cụ thể:

Đối với công tác xây dựng chiến lược phát triển mạng lưới y tế cơ sở: Nhiều định hướng chiến lược trung và dài hạn nhằm đổi mới và phát triển mạng lưới y tế cơ sở, tăng cường năng lực, hiệu quả, bền vững, chống chịu và thích ứng trước thách thức đã được Bộ Y tế xây dựng và trình ban hành (Chỉ thị số 25-CT/TW; Chiến lược quốc gia bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân đến năm 2030, tầm nhìn 2045).

Đặc biệt, Chỉ thị 25-CT/TW xác định nhiều định hướng ưu tiên mới, trong đó nêu rõ chăm sóc sức khỏe ban đầu/y tế cơ sở là ưu tiên hàng đầu, dài hạn và bức thiết.

Theo đó phương thức chăm sóc chuyển từ giải quyết bệnh tật sang chăm sóc toàn diện, lồng ghép, liên tục suốt vòng đời, chú trọng nguy cơ kinh tế - xã hội - môi trường.

Về đầu tư, chuyển từ quan niệm đầu tư rẻ tiền sang đầu tư tương xứng nhưng hiệu quả cao nhất cho sức khỏe dân. Tiếp cận hệ thống: Không chỉ nội tại y tế cơ sở mà cân bằng tổng thể hệ thống y tế và tương tác với các ngành, cộng đồng.

Đối với công tác phối hợp liên ngành hỗ trợ chăm sóc sức khỏe, Phó Vụ trưởng Phan Lê Thu Hằng cho hay, Bộ Y tế chủ động triển khai hoạt động phối hợp liên ngành đa dạng hỗ trợ chăm sóc sức khỏe, đặc biệt là y tế cơ sở.

"Nhờ đó, đầu tư cho y tế cơ sở trong các Chương trình Mục tiêu Quốc gia (Xây dựng nông thôn mới, Giảm nghèo bền vững, Phát triển kinh tế - xã hội miền núi và dân tộc thiểu số) được chú trọng, bổ sung nguồn lực cho ngành Y tế địa phương khi Chương trình Mục tiêu Quốc gia Y tế - Dân số không còn tiếp tục"- PGS Hằng cho biết.

Đối với công tác xây dựng hướng dẫn kỹ thuật, Bộ Y tế liên tục cập nhật, hoàn thiện hệ thống hướng dẫn chuyên môn cho y tế cơ sở (quản lý bệnh không lây nhiễm, dịch vụ theo y học gia đình, chuyển đổi số chăm sóc ban đầu), giúp mạng lưới vận hành hiệu quả hơn trước nhu cầu thay đổi nhanh chóng.

Nỗ lực cao nhất phát triển mạng lưới y tế cơ sở theo tinh thần của Chỉ thị số 25 và Nghị quyết số 72

Đối với công tác huy động nguồn lực hỗ trợ địa phương, Bộ Y tế tích cực mở rộng hợp tác với đối tác để huy động nguồn lực đầu tư nâng cấp y tế cơ sở, bao gồm viện trợ không hoàn lại (WHO, UNICEF, UNFPA, song phương), vốn vay ưu đãi (WB, ADB), và nguồn từ đối tác thương mại qua sáng kiến hệ sinh thái chăm sóc ban đầu lần đầu tại Việt Nam.

Trong đó, Dự án Đầu tư xây dựng và phát triển hệ thống cung ứng dịch vụ y tế tuyến cơ sở sử dụng vốn WB (Dự án WB) và Chương trình "Đầu tư phát triển Mạng lưới Y tế cơ sở vùng khó khăn" sử dụng vốn ADB (Chương trình ADB) có tầm quan trọng đặc biệt nhờ quy mô vốn lớn và can thiệp kỹ thuật toàn diện nâng cao năng lực y tế cơ sở tại các tỉnh khó khăn.

Dự án WB và Chương trình ADB với thiết kế kỹ thuật tương đồng, với can thiệp đồng bộ nâng cấp đầu vào thiết yếu (cơ sở hạ tầng, thiết bị, nhân lực) và đổi mới mô hình cung ứng dịch vụ chăm sóc ban đầu.

Về quản trị, cả hai dự án ODA đã trao quyền tự chủ tối đa cho địa phương. Đồng thời với cơ chế tài chính khác biệt: Dự án WB áp dụng vay lại; Chương trình ADB giải ngân hòa đồng ngân sách trong Chương trình Mục tiêu Quốc gia Xây dựng nông thôn mới.

PGS.TS Phan Lê Thu Hằng hỏi thăm người dân đến thăm khám, theo dõi sức khỏe tại một trạm y tế ở Quảng Trị.

Trong triển khai, cả hai Dự án phải đối mặt thách thức lớn hơn đó là mô thức quản trị mới gây lúng túng ban đầu, đại dịch COVID-19 làm gián đoạn dài, thay đổi cơ chế quản lý vốn ODA ảnh hưởng tiến độ.

"Trong bối cảnh khó khăn này, Bộ Y tế, Ban Quản lý Dự án TW và địa phương, với tinh thần trách nhiệm cao và nỗ lực vượt bậc, đã đưa quyết định quản trị, sáng tạo trong chỉ đạo, điều hành. Nhờ vậy, cả hai Dự án được triển khai vượt kỳ vọng"- PGS.TS Phan Lê Thu Hằng nói và cho biết thành công vượt phạm vi hai dự án, góp phần hỗ trợ ngành Y tế thực hiện hiệu quả định hướng chiến lược (Nghị quyết 20 TW, Chỉ thị 25 Ban Bí thư, Nghị quyết 72 Bộ Chính trị), qua đó minh chứng tính đúng đắn của phân cấp, phân quyền cho địa phương.

Cũng theo PGS Hằng, kết quả vượt kỳ vọng trong thách thức cho thấy để vượt khó khăn tưởng bất khả thi, cần có ý thức trách nhiệm cao nhất là: nhận trách nhiệm, dũng cảm đối mặt, hành động sáng suốt tạo cơ hội và theo đuổi thành công.

Ngoài nỗ lực đơn thuần, cần tư duy linh hoạt, cách tiếp cận sáng tạo về quản trị và kỹ thuật để đẩy tiến độ, đảm bảo chất lượng.

Các mô hình như lượng hóa đo lường tiến độ tại Ban Quản lý TW, bảng kiểm chất lượng tại Trạm Y tế xã, quản lý bệnh không lây nhiễm đã tạo điểm sáng kỹ thuật, thúc đẩy y tế cơ sở Việt Nam hội nhập xu hướng toàn cầu; minh chứng cách tiếp cận sáng tạo mang hiệu quả ngoài mong đợi.

PGS.TS Phan Lê Thu Hằng cũng cho rằng, thời gian tới, cần nỗ lực cao nhất để nâng cấp, phát triển mạng lưới y tế cơ sở theo tinh thần của Chỉ thị số 25 và Nghị quyết số 72 của Bộ Chính trị, đặc biệt trong bối cảnh cả nước thực hiện mô hình quản lý 3 cấp (TƯ, tỉnh và xã).

Theo đó, cần ưu tiên hoàn thành sớm việc xây dựng, trình các cấp thẩm quyền phê duyệt Chương trình Mục tiêu Quốc gia về Chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035 để đưa Chương trình vào triển khai ngay trong năm 2026.

Thái Bình/Ảnh: Trần Minh