Kiến tạo tương lai bền vững từ nguồn lực văn hóa và sáng tạo

Không gian hội thảo "Tương lai bền vững từ nguồn lực văn hóa và sáng tạo".

Sự kiện quy tụ các chuyên gia, nhà nghiên cứu và đại diện nhiều quốc gia nhằm chia sẻ mô hình phát triển đô thị sáng tạo, thảo luận vai trò của văn hóa, di sản và thiết kế trong kiến tạo địa điểm, cũng như mở rộng hợp tác khu vực hướng tới tương lai bền vững cho châu Á.

Trong thế kỷ 21, công nghệ phát triển với tốc độ chưa từng có, kéo theo sự thay đổi sâu sắc trong cách con người sinh sống, giao tiếp và tổ chức xã hội-văn hóa và sáng tạo nổi lên như những nguồn lực cốt lõi định hình tương lai bền vững.

Tại châu Á, nơi đang chứng kiến sự trỗi dậy mạnh mẽ của các đô thị trẻ, thị trường năng động và tầng lớp sáng tạo giàu tiềm năng, câu chuyện phát triển không chỉ dừng lại ở tăng trưởng kinh tế mà còn đặt ra những yêu cầu mới: bảo tồn bản sắc, thu hẹp khoảng cách phát triển, ứng phó biến đổi khí hậu và hướng tới một mô hình phát triển hài hòa với cộng đồng và tự nhiên.

Trong báo cáo đề dẫn, Ban tổ chức nhận định, châu Á hiện là "phòng thí nghiệm" lớn của các mô hình phát triển dựa trên văn hóa và sáng tạo. Quá trình đô thị hóa nhanh, sự phân hóa xã hội hay khủng hoảng bản sắc trong toàn cầu hóa đặt ra những câu hỏi lớn: Làm thế nào để phát triển không đánh mất cội nguồn? Làm thế nào để sáng tạo trở thành động lực của sự công bằng và bền vững?

Tiến sĩ Nguyễn Phương Hòa, Cục trưởng Hợp tác quốc tế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phát biểu khai mạc.

Kinh nghiệm cho thấy không một quốc gia nào có thể giải quyết những vấn đề này một mình. Tương lai bền vững đòi hỏi tri thức chung, sự chia sẻ mô hình, sự học hỏi xuyên biên giới, từ những đô thị lớn đang đổi mới mạnh mẽ, đến các làng nghề, vùng sinh thái hay các không gian văn hóa cộng đồng đang nỗ lực gìn giữ bản sắc trong dòng chảy phát triển.

Mạng lưới các Thành phố Sáng tạo UNESCO đã chứng minh hiệu quả khi di sản và tri thức bản địa được kết nối với sáng tạo đương đại, những địa điểm, dù là thành phố, thị trấn hay không gian văn hóa chuyên biệt đều có thể chuyển mình, tạo nên sức hút phát triển mới.

Tiến sĩ Nguyễn Phương Hòa, Cục trưởng Hợp tác quốc tế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trong phát biểu khai mạc nhấn mạnh mong muốn tìm được câu trả lời hoặc gợi mở từ các cuộc thảo luận sôi nổi của các chuyên gia trong việc luận giải các vấn đề chính.

Thứ nhất, để phát triển công nghiệp văn hóa, khai thác tài nguyên văn hóa-sáng tạo cần xây dựng hệ sinh thái sáng tạo toàn diện, đồng bộ, với thể chế tiên tiến, minh bạch, dành ưu đãi cho sáng tạo, bảo đảm tự do sáng tạo; gắn với đổi mới giáo dục, khoa học công nghệ và chuyển đổi số.

Thứ hai, phát triển các điểm đến sáng tạo tại địa phương không phải là sự du nhập, sao chép mà phải xuất phát từ chính việc nhận diện ra những giá trị riêng có của cộng đồng, bảo tồn và phát huy những giá trị đó trong bối cảnh đương đại bằng cách biểu đạt mới. Không đánh đổi di sản để tăng trưởng ngắn hạn, mà lựa chọn tăng trưởng từ bản sắc, để mỗi địa phương trở thành một điểm đến độc đáo, không thể thay thế, trở thành lợi thế cạnh tranh cho phát triển du lịch.

Thứ ba, châu Á chỉ mạnh khi cùng nắm tay, kết nối năng lực sáng tạo, chia sẻ kinh nghiệm, mở ra những mô hình hợp tác mới. Việt Nam mong muốn mở ra diễn đàn này sẽ trở thành một nền tảng thường niên để quy tụ các diễn giả uy tín hàng đầu của khu vực và quốc tế, để cùng nhau trao đổi kinh nghiệm, khơi mở tầm nhìn mới, khuyến nghị chính sách và truyền cảm hứng cho những hành động mới.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam trình bày tham luận tại hội thảo.

Diễn đàn thể hiện mong muốn cùng nhau hình thành mạng lưới sáng tạo châu Á, với các đề xuất chính sách và các sáng kiến thử nghiệm tại địa phương, trước hết ở các thành phố sáng tạo, nơi văn hóa và sáng tạo là trung tâm của sự phát triển, để cùng nhau kiến tạo tương lai thịnh vượng bền vững.

Các chuyên gia nhận định, Việt Nam đang bước vào giai đoạn bùng nổ sáng tạo. Nhiều đô thị và vùng di sản đang chủ động xây dựng hệ sinh thái văn hóa-sáng tạo với tầm nhìn mới: phát triển dựa trên bản sắc.

Hiện cả nước có bốn thành phố tham gia Mạng lưới Thành phố Sáng tạo UNESCO, mỗi nơi mang một thế mạnh riêng, từ thiết kế, âm nhạc đến thủ công mỹ nghệ và truyền thông nghệ thuật. Dù phương thức triển khai khác nhau, các đô thị đều hướng tới một mục tiêu chung: xây dựng môi trường phát triển bền vững, khơi dậy nguồn lực văn hóa bản địa, nâng cao vị thế địa phương trên bản đồ sáng tạo khu vực.

Song song đó, các không gian sáng tạo độc lập, các đảo du lịch sinh thái, cộng đồng bản địa và làng nghề truyền thống cũng đang tham gia ngày càng tích cực, tạo nên "bản đồ sáng tạo Việt Nam" đa dạng, nhiều lớp và giàu sức sống.

Trước bối cảnh đó, Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam phối hợp Hội đồng Anh tại Việt Nam tổ chức Diễn đàn Sáng tạo châu Á năm 2025. Các diễn giả từ Anh, Pháp, Hàn Quốc, Trung Quốc, Nhật Bản, Malaysia, Philippines, Indonesia, Thái Lan và Việt Nam... đưa ra nhiều ý kiến và kinh nghiệm bổ ích, phản ánh nhu cầu cấp thiết về một không gian đối thoại đa bên giữa các quốc gia trong khu vực.

Phiên thứ nhất "Kiến tạo địa điểm từ nguồn lực văn hóa và sáng tạo" tập trung vào mô hình kiến tạo địa điểm, phát triển hệ sinh thái sáng tạo và vai trò của cộng đồng trong quá trình hình thành không gian sống mới. Nội dung chính gồm: Tích hợp văn hóa vào quy hoạch đô thị; chủ động cộng đồng trong kiến tạo không gian; phát huy giá trị văn hóa bản địa trong bối cảnh đô thị hóa nhanh.

Phiên thứ hai chủ đề "Hợp tác vì tương lai bền vững của khu vực châu Á" có nội dung nhấn mạnh các mô hình thành phố sáng tạo, vai trò của thiết kế-kiến trúc-di sản, cũng như cơ hội hợp tác mới giữa các đô thị châu Á.

Nội dung trọng tâm tập trung vào các nhóm vấn đề: Thiết kế đô thị và kiến trúc sáng tạo; kết hợp nghệ thuật, di sản và du lịch trong phát triển bền vững; các mô hình liên kết liên quốc gia trong văn hóa và sáng tạo.

Bên cạnh trao đổi học thuật, diễn đàn cũng giới thiệu video về các không gian và thành phố sáng tạo Việt Nam, chương trình nghệ thuật "Cánh đồng di sản" và múa rối truyền thống, mang đến cho đại biểu cái nhìn sinh động về sức sống văn hóa Việt Nam trong dòng chảy sáng tạo đương đại.

Sự kiện có sự tham dự của đông đảo đại biểu trung ương và địa phương; đại diện Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; các sở văn hóa, thể thao và du lịch; các tổ chức quốc tế; trường đại học; viện nghiên cứu; chuyên gia, doanh nghiệp sáng tạo; nhà đầu tư; các ban quản lý điểm đến du lịch sáng tạo; cùng đại diện các cơ quan báo chí, truyền thông. Mức độ quan tâm cho thấy nhu cầu hợp tác ngày càng lớn giữa các tầng lớp của hệ sinh thái sáng tạo, từ chính sách, nghiên cứu, giáo dục đến thực hành nghệ thuật và kinh tế sáng tạo.

Diễn đàn Sáng tạo châu Á năm 2025 là bước đi chiến lược trong nỗ lực đưa văn hóa và sáng tạo trở thành động lực phát triển mới của Việt Nam và khu vực. Trong bối cảnh châu Á thay đổi nhanh chóng, sự kết nối giữa tri thức quốc tế và giá trị bản địa càng trở nên quan trọng.

Khi các quốc gia cùng chia sẻ kinh nghiệm, cùng thử nghiệm mô hình mới và cùng hành động vì cộng đồng, văn hóa và sáng tạo chính là biểu hiện của bản sắc đồng thời trở thành nguồn lực cốt lõi để châu Á bước vào tương lai bền vững, công bằng và giàu tính nhân văn.

THỤY PHƯƠNG