Kiến trúc Việt Nam- 50 năm thống nhất đất nước

Các đại biểu tham dự hội thảo

Phát biểu khai mạc hội thảo, KTS Đặng Kim Khôi, Phó Chủ tịch Hội KTSVN nhấn mạnh, với sự nỗ lực không ngừng nghỉ của nhiều thế hệ KTS, sau 50 năm thống nhất, đất nước ta đã đạt được nhiều thành tựu và đổi thay vượt bậc trong lĩnh vực xây dựng, kiến thiết cả về chất và lượng trên khắp mọi miền đất nước.

Hội thảo Kiến trúc Việt Nam – 50 năm thống nhất đất nước có sự tham gia của nhiều tác giả ở các thế hệ khác nhau, trong các lĩnh vực thuộc ngành kiến trúc: Quy hoạch, sáng tác, nghiên cứu – lý luận – phê bình – phản biện, đào tạo, quản lý nhà nước…

Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội, KTS Dương Đức Tuấn khẳng định, nửa thế kỷ đã trôi qua kể từ ngày non sông liền một dải, kiến trúc Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ và toàn diện.

Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội, KTS Dương Đức Tuấn phát biểu tại Hội thảo

Trên khắp mọi miền đất nước, hàng vạn công trình đã mọc lên - từ những công trình biểu tượng mang tầm vóc quốc gia đến hệ thống hạ tầng kỹ thuật, nhà ở, cơ sở giáo dục – y tế, không gian công cộng..., kiến trúc đã hiện diện sâu sắc trong từng chuyển động phát triển của đất nước.

Đặc biệt, các xu hướng kiến trúc xanh, tiết kiệm năng lượng, thích ứng biến đổi khí hậu và tôn vinh bản sắc truyền thống đang ngày càng được chú trọng và lan tỏa rộng rãi trong cộng đồng kiến trúc sư và xã hội; khẳng định năng lực sáng tạo không ngừng của đội ngũ kiến trúc sư nước nhà.

Theo ông Dương Đức Tuấn, kiến trúc Việt Nam ngày nay đã phát triển theo hướng hiện đại, hội nhập, không chỉ dừng lại ở việc tạo lập không gian sống mà đã thể hiện vai trò sâu sắc trong gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc, cải thiện chất lượng đời sống, thúc đẩy phát triển đô thị và nông thôn bền vững. Nhiều công trình đã đạt giải thưởng trong nước và quốc tế, ghi dấu sự trưởng thành vượt bậc của giới kiến trúc sư Việt Nam.

Theo TS.KTS Phan Đăng Sơn, Chủ tịch Hội KTSVN khẳng định những đóng góp của giới nghề trong quá trình phát triển đất nước: “Nhìn lại chặng đường 50 năm để giới KTS tự hào và cùng suy nghĩ về những khoảng trống mà lĩnh vực quy hoạch - kiến trúc còn thiếu vắng, để từ đó có một tư duy mới, tầm nhìn mới, sáng tạo mới phấn đấu đưa nền kiến trúc nước nhà phát triển bền vững, hiện đại văn minh và bản sắc, lấy con người làm trung tâm, trong kỷ nguyên phát triển mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước".

GS.TS. KTS Nguyễn Quốc Thông, Chủ tịch Hội đồng Kiến trúc, Hội KTSVN dẫn luận về Kiến trúc Việt Nam- 50 năm Đất nước thống nhất

Dẫn luận về Kiến trúc Việt Nam- 50 năm Đất nước thống nhất, GS.TS. KTS Nguyễn Quốc Thông, Chủ tịch Hội đồng Kiến trúc, Hội KTSVN nhận định, sau 50 năm với gần 40 năm mở cửa, hội nhập quốc tế, bộ mặt kiến trúc đô thị và nông thôn ở nước ta thay đổi nhanh với nhiều thành công, nhưng vẫn còn những hạn chế. Vì thế, đây là dịp cần thiết để tổng kết, đánh giá toàn diện, khách quan và khoa học quá trình phát triển của kiến trúc nước nhà.

Nhìn nhận về câu chuyện bảo tồn và phát huy giá trị di sản kiến trúc, đô thị trong nửa thập kỷ qua, KTS Nguyễn Quốc Thông cho rằng, lĩnh vực này đã có được nhiều dấu ấn. Hệ thống di sản kiến trúc, đô thị trên cả nước đã được đầu tư bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị có hiệu quả trong phát triển kinh tế xã hội.

Nhiều di tích sau khi được tu bổ, tôn tạo đã trở thành những sản phẩm du lịch - văn hóa có giá trị, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế- xã hội của địa phương như Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long, Di sản Thiên nhiên- Văn hóa thế giới Tràng An, Ninh Bình, Cố đô Huế, Khu phố cổ Hội An, Thánh địa Mỹ Sơn,...

KTS Nguyễn Quốc Thông cho rằng, vai trò của KTS trong công tác bảo tồn di sản kiến trúc, đô thị đã từng bước khẳng định vai trò quyết định đến chất lượng của các dự án bảo tồn và phát huy giá trị di sản kiến trúc, đô thị. Nhưng bên đó, năng lực của các chuyên gia và KTS hoạt động trong lĩnh vực bảo tồn di sản còn khá hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế, dẫn đến chất lượng khoa học của hoạt động bảo tồn còn thấp.

KTS Hoàng Thúc Hào

KTS Hoàng Thúc Hào từ góc nhìn về kiến trúc Việt Nam trong toàn cầu hóa, nhìn nhận, bước sang thiên niên kỷ mới, Việt Nam bước vào thời kỳ phát triển mạnh mẽ về kinh tế, đô thị hóa và hội nhập quốc tế. Những năm gần đây, đầu tư quốc tế và sự xuất hiện của các KTS nước ngoài, thậm chí là siêu sao KTS thế giới ở Việt Nam ngày càng nhiều.

Từ năm 2000 trở đi, các công trình mang tính biểu tượng quốc gia, có vốn đầu tư lớn và tính đại diện cao, thường được giao cho các đơn vị kiến trúc quốc tế, bởi danh tiếng và uy tín toàn cầu của họ, đáp ứng chuẩn mực quốc tế.

“Tuy nhiên, chính những ưu thế ấy cũng đặt ra một vấn đề đáng suy ngẫm về vị trí, vai trò của KTS Việt ngay trên chính mảnh đất quê hương mình. Liệu chúng ta có đang bị lép vế trước sức mạnh tổ chức, công nghệ và mạng lưới toàn cầu của các đồng nghiệp bên ngoài?

Và nếu vậy, đâu là hướng đi để KTS Việt có thể khẳng định bản sắc và năng lực? Đây không chỉ thách thức mà là kêu gọi một sự chuyển mình trong tư duy của giới hành nghề Việt”, KTS Hoàng Thúc Hào nhấn mạnh.

Trong bối cảnh này, trước làn sóng hội nhập mạnh mẽ, các KTS Việt Nam đã chọn một con đường khác biệt: địa phương hóa và nhân văn hóa thiết kế. Khuynh hướng địa phương hóa thông qua phát triển kiến trúc sinh thái, kiến tạo từ vật liệu truyền thống như tre, đất, đá, với những tên tuổi tiêu biểu cho khuynh hướng này như KTS Võ Trọng Nghĩa, Văn phòng 1+ 1>2 và KTS Hoàng Thúc Hào, KTS Đoàn Thanh Hà, KTS Nguyễn Xuân Minh…

Các chuyên gia, KTS thảo luận tại hội thảo

Điểm chung là họ không chạy theo xu hướng biểu tượng, không hoành tráng diễn ngôn mà chú trọng “chạm” vào đời sống, khơi gợi cảm xúc, dấu ấn nhân văn sâu đậm. Quan điểm kiến trúc nhân văn, sinh thái được xã hội, cộng đồng quốc tế ghi nhận qua các giải thưởng kiến trúc danh giá.

GS.TS. KTS Nguyễn Quốc Thông nhấn mạnh, năm 2025, cuộc cách mạng về thể chế và tinh gọn bộ máy mở ra kỷ nguyên phát triển mới của Đất nước, đồng thời đặt ra yêu cầu và trách nhiệm mới đối với các ngành, trong đó có kiến trúc.

"Nhìn lại hành trình nửa thế kỷ kiến trúc Việt Nam là cần thiết, nhằm phát huy những xu hướng tích cực, đồng thời đáp ứng nhu cầu phát triển mới theo hướng xây dựng một nền kiến trúc Việt Nam hiện đại, bản sắc...", GS Nguyễn Quốc Thông chia sẻ.

Phát biểu kết luận, TS.KTS Phan Đăng Sơn khẳng định, tuy vẫn còn những hạn chế nhưng Hội thảo Kiến trúc Việt Nam - 50 năm đất nước thống nhất (1975-2025) rất giá trị đối với giới nghề và cộng đồng; góp phần tạo động lực, nền tảng cơ sở cho tương lai Kiến trúc phát triển trong dòng chảy vươn mình vào kỷ nguyên mới của dân tộc.

Công trình kiến trúc Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam

Theo KTS Phan Đăng Sơn, Hội KTSVN, các tổ chức tham gia phát triển kiến trúc, bản thân người KTS cần chủ động khẳng định vai trò chân chính và cần thiết của kiến trúc và KTS trong xây dựng và phát triển đất nước. Bên cạnh đó, nghiên cứu đề xuất chỉnh sửa, bổ sung những chế tài pháp lý phù hợp để tạo điều kiện cho kiến trúc phát triển.

“Việc tiếp cận bản sắc truyền thống cần có cách nhìn biện chứng, chọn lọc hơn, gắn với tinh thần hồn cốt thay cho mô phỏng hình thức; mỗi địa phương, vùng miền cần phát huy thế mạnh nội tại để chủ động tạo dựng bản sắc riêng trong mối liên kết hữu cơ với tổng thể, không nên dựa dẫm và e ngại sóng lan tỏa từ đô thị lớn…”, Chủ tịch Hội KTS VN Phan Đăng Sơn gợi mở.

Nhân dịp này, Hội KTSVN tổ chức Lễ trao giải Giải thưởng Kiến trúc Quốc gia lần thứ 16 (2024-2025) vào tối cùng ngày 20.5.2025 tại Nhà hát Lớn Hà Nội, tôn vinh các Tác giả - Tác phẩm xuất sắc trong lĩnh vực Kiến trúc – Quy hoạch – Xây dựng nước nhà. Đây là giải thưởng cấp quốc gia cao quý nhất được trao trong lĩnh vực kiến trúc, do Thủ tướng Chính phủ giao cho Hội KTSVN, Bộ Xây dựng và Bộ VHTTDL phối hợp tổ chức.

PHƯƠNG ANH