Kiệt tác tượng Phật nghìn mắt nghìn tay ở Bắc Ninh
Tượng Phật nghìn mắt nghìn tay tại di tích chùa Bút Tháp, thôn Bút Tháp, xã Đình Tổ, huyện Thuận Thành (tỉnh Bắc Ninh), được đánh giá là kiệt tác của nghệ thuật tạc tượng, tạo hình Việt Nam.
Chùa Bút Tháp là một trong những danh lam cổ tự đẹp ở vùng đồng bằng châu thổ Bắc Bộ, vẫn bảo tồn được tương đối nguyên vẹn cho đến ngày nay. Đáng nói hơn, chùa đang lưu giữ một bảo vật: tượng Phật nghìn mắt nghìn tay.
Trong chùa còn lưu giữ được rất nhiều cổ vật và tượng Phật như tượng các vị Bồ Tát, tượng Hộ Pháp, tượng các vị La Hán... Nổi bật và được xem là độc nhất vô nhị ở Việt Nam là pho tượng Phật Quan Âm nghìn tay nghìn mắt, đây là một kiệt tác hàng đầu về nghệ thuật tạc tượng làm nổi bật triết lý nhà Phật.
Tượng Phật nghìn mắt nghìn tay là một tác phẩm điêu khắc có nội dung về thế giới quan và nhân sinh quan theo quan điểm Phật giáo truyền thống, có hình thức nghệ thuật đạt được sự hoàn mỹ.
Tượng Phật nghìn mắt nghìn tay làm bằng chất liệu gỗ, phủ sơn. Chiều cao tượng (tính từ đài sen đến đỉnh đầu tượng) là 235 cm. Vành hào quang rộng 210 cm. Chiều cao tính cả bệ là 370 cm. Pho tượng do nhà điêu khắc tài hoa Trương Thọ Nam hoàn thành vào mùa Thu năm Bính Thân (1656) thời Lê Trung Hưng.
Tượng Phật đang ngồi hành đạo thư thái, ung dung, vạt áo cà sa rủ xuống bệ như phủ lên muôn loài, thuần phục Tràng Ba Long Vương dữ tợn, đội tòa sen đưa Phật bà qua biển, bên dưới là các hình trang trí sóng nước sống động.
Tượng Phật nghìn mắt nghìn tay chùa Bút Tháp là pho tượng độc đáo nhất trong số các tượng Quan Âm cổ hiện có ở Việt Nam. Pho tượng có 11 đầu chia thành 4 tầng, trên cùng là tượng Phật A-di-đà.
Bệ tượng cao 54 cm, trong đó đầu rồng đội tòa sen cao 30cm được chạm khắc công phu, tỉ mỉ từng đường nét
Pho tượng có 42 cánh tay lớn; trong đó, hai tay chắp trước ngực, hai tay để trên đùi với những ngón tay đan chéo biểu tượng cho dáng hành đạo và thiền định. Trên thân tượng ở lưng, sườn và vai tỏa ra 19 đôi tay ở các tư thế. Pho tượng này đã được vinh danh với giải đặc biệt khi tham gia triển lãm nghệ thuật Phật giáo Quốc tế tại Ấn Độ năm 1958.
Chiều ngang cánh tay xa nhất của pho tượng là 200 cm
Phía sau tượng có 958 cánh tay nhỏ, các cánh tay để trần và được xếp thành vòng tròn từ lớn đến nhỏ hướng vào tâm
Các cánh tay đều để trần, đeo vòng hạt minh châu đưa lên như đóa hoa sen nở
Trong mỗi lòng bàn tay có biểu tượng một con mắt biểu tượng cho hàng nghìn vì sao trong thiên hà.
Ngày 1/10/2012, Thủ tướng Chính phủ công nhận tượng Phật nghìn mắt nghìn tay là bảo vật quốc gia.
