Kinh nghiệm Nigeria trong việc bảo hộ và thực thi pháp luật về quyền tác giả trong kỷ nguyên kỹ thuật số

Hiệu lực của luật mới về bản quyền

Trước cuối những năm 1990, ngay cả việc có được dịch vụ điện thoại ở Nigeria cũng rất khó khăn. Và các doanh nghiệp tư nhân làm phim rất tốn kém. Tuy nhiên, công nghệ số phát triển đã mở ra vô số cách thức để tiếp nhận thông tin và giải trí cho người dân ở quốc gia này.

Luật bản quyền mới đưa ra quy định về quyền kỹ thuật số của các nhà sáng tạo Nollywood. Ảnh: Cristina Aldehuela/AFP qua Getty Images.

Với sự xuất hiện của công nghệ kỹ thuật số, tất cả những gì một nhà làm phim cần chỉ đơn giản là một máy quay video và một nhóm các nhà sáng tạo tài năng. Từ đây, Nollywood hiện tại - ngành công nghiệp điện ảnh Nigeria - đã ra đời.

Nollywood tuyển dụng trực tiếp hoặc gián tiếp hơn một triệu người, khiến ngành này trở thành ngành sử dụng lao động lớn thứ hai ở Nigeria sau nông nghiệp. Năm 2022, đóng góp của Nollywood vào GDP của Nigeria ở mức 0,1%. Đây là ngành công nghiệp điện ảnh thành công nhất châu Phi và lớn thứ ba trên toàn cầu sau Hollywood và Bollywood về số lượng phim được sản xuất hàng năm.

Nhưng chế độ bản quyền của Nigeria tụt hậu so với sự phát triển kinh doanh và công nghệ của ngành. Vấn đề lớn nhất là vi phạm bản quyền, rất dễ sao chép và bán tác phẩm của người khác mà không có sự đồng ý của tác giả. Các tòa án nhận thấy cần phải tham gia để giải quyết những vấn đề mới về sở hữu trí tuệ và rõ ràng là cần phải có một chế độ bản quyền mới.

Các nhà nghiên cứu đã dành rất nhiều thời gian nghiên cứu luật bản quyền ở Châu Phi và mối liên hệ giữa bản quyền với tăng trưởng kinh tế của các ngành công nghiệp sáng tạo ở quốc gia này, bao gồm phim ảnh, thời trang, âm nhạc, văn học và những ngành khác.

Vì vậy, Nollywood cần cập nhật luật bản quyền mới nếu muốn phát triển mạnh. Luật bản quyền mới đã có hiệu lực trong việc phát triển các ngành công nghiệp sáng tạo của nước này. Nghiên cứu nhận thấy rằng Nigeria nên thận trọng đưa bản quyền kỹ thuật số vào luật của quốc gia và củng cố các thể chế giúp luật có hiệu lực.

Và luật bản quyền mới ở Nigeria đã lấp đầy những khoảng trống. Người dân Nigeria giờ đây sẽ có một chế độ pháp lý có thể bảo vệ sự sáng tạo của họ trong không gian công nghệ. Luật mới cũng hữu ích trong việc chống vi phạm bản quyền phim trực tuyến và mất doanh thu từ việc sử dụng bất hợp pháp các tác phẩm có bản quyền.

Luật bản quyền mới có khả năng tạo ra sự ổn định và khả năng dự đoán trong các ngành như Nollywood. Đây là một bước đi tích cực hướng tới một nền kinh tế quốc gia đa dạng hơn - và tăng trưởng kinh tế.

Tuy nhiên, điều quan trọng là phải cho phép tòa án tham gia. Ủy ban Bản quyền Nigeria có thể giải quyết tranh chấp nhưng có thể làm phức tạp và kéo dài vụ kiện tụng. Điều đó có thể ngăn cản đầu tư vào ngành công nghiệp sáng tạo.

Lợi ích chính của luật mới

Luật bản quyền mới của Nigeria công nhận và bảo vệ các tác phẩm sáng tạo dựa trên công nghệ sản xuất kỹ thuật số hiện tại, bao gồm phim, âm nhạc, biểu diễn, tác phẩm văn học và biểu diễn được kích hoạt bởi Internet và các thiết bị không dây thông qua kỹ thuật phát trực tuyến, tải lên, siêu liên kết và thả không khí.

Luật hiện cung cấp các thiết bị chống gian lận. Việc phá hoại bất hợp pháp một chương trình máy tính, phần mềm hoặc biện pháp bảo vệ kỹ thuật được tạo ra nhằm bảo vệ tác phẩm có bản quyền hiện là hành vi vi phạm bản quyền. Vi phạm bản quyền phim vừa là tội hình sự vừa là sai trái dân sự, với hình phạt và hậu quả nghiêm trọng. Điều này hiện cũng áp dụng cho các hình thức vi phạm bản quyền phim trực tuyến mới.

Luật bản quyền mới cũng bao gồm điều khoản "bến đỗ an toàn" nhằm bảo vệ các doanh nhân Nollywood khỏi những vụ kiện pháp lý không cần thiết. Chẳng hạn như kinh doanh cung cấp dịch vụ trực tuyến là một công nghệ mới nổi đòi hỏi đầu tư lớn và dễ bị tổn thương trước các hành động bất hợp pháp.

Người dùng tải nội dung trái phép trên nền tảng trực tuyến có thể dẫn đến các vụ kiện ảnh hưởng đến các nhà đầu tư trong lĩnh vực này. "Bến đỗ an toàn" đi kèm với trách nhiệm của nhà cung cấp dịch vụ trực tuyến, đòi hỏi họ phải nhanh chóng xóa nội dung trái phép và không được hưởng lợi tài chính từ nội dung đó.

Luật mới cung cấp cho chủ sở hữu bản quyền các cách giải quyết tranh chấp về quyền sở hữu nội dung trực tuyến mà không nhất thiết phải ra tòa.

5 khía cạnh khác

Luật mới có thêm 5 khía cạnh khác giúp duy trì nền kinh tế sáng tạo và thúc đẩy khả năng tiếp cận kiến thức và giáo dục, cụ thể là:

Hệ thống giải quyết tranh chấp thay thế: Cơ chế này có thể được sử dụng để giải quyết các vấn đề xung quanh quyền sáng tạo trong các nền tảng kỹ thuật số hiện đại. Quá trình này sẽ được tổ chức bởi Ủy ban Bản quyền Nigeria là cơ quan quản lý.

Sổ đăng ký tác phẩm: Người sáng tạo được yêu cầu đăng ký các tác phẩm do họ tạo ra. Mặc dù những người tạo ra các tác phẩm như phim Nollywood tự động sở hữu bản quyền của họ, việc đăng ký - nếu được thực hiện tốt - có thể giúp quản lý quyền và là nguồn lực cho các nhà đầu tư tiềm năng trong ngành.

Nội dung do người dùng tạo: Khi bạn chụp ảnh và tải lên các nền tảng như Facebook, YouTube, Instagram hay TikTok, cụ thể là tải nội dung lên một nhà cung cấp dịch vụ trực tuyến. Chủ sở hữu có thể có bản quyền đối với nội dung đó. Luật bản quyền mới xác định rõ ràng các quyền của chủ sở hữu và quy định đối với việc vi phạm các quyền đó.

Ngoại lệ về bản quyền: Đôi khi tác phẩm có bản quyền có thể được sử dụng mà không có sự cho phép của chủ sở hữu bản quyền. Luật mới áp dụng cách tiếp cận quyền sử dụng tác phẩm có bản quyền nếu tốt cho xã hội. Chẳng hạn như bất kỳ ai cũng có thể sử dụng tác phẩm có bản quyền cho mục đích giáo dục – để dạy trong lớp, để đưa tin. Người dùng cũng có thể sử dụng ý tưởng cơ bản trong tác phẩm có bản quyền (các ý tưởng không được bản quyền bảo vệ) để tạo ra tác phẩm "phái sinh" mới.

Tổ chức quản lý bản quyền: Một khía cạnh mới khác là các cơ quan quản lý có thể chỉ định nhiều tổ chức quản lý bản quyền để phục vụ một loại tác phẩm sáng tạo cụ thể. Điều này sẽ có khả năng tự do hóa và dân chủ hóa hơn nữa sự sáng tạo./.

Hồng Nhung