Kinh nghiệm sử dụng ghế trẻ em trên xe ô tô ở Australia và châu Âu

Tại Châu Âu và Australia, quy định bắt buộc về ghế trẻ em trên xe ô tô được áp dụng từ những năm 1980. Qua nhiều năm, quy định này đã được điều chỉnh nhiều lần để phù hợp với sự thay đổi của công nghệ và sự phát triển của trẻ em.

Trẻ em được đặt trong ghế trẻ em trong xe ô tô tại Australia. Nguồn: Kid Safe

Quy định sử dụng ghế trẻ em tại châu Âu và Australia

Tại Châu Âu, việc sử dụng ghế trẻ em trên xe ô tô được đề cập trong Chỉ thị của EU. Theo đó, trẻ em dưới 12 tuổi hoặc cao chưa đến 135cm sẽ phải sử dụng ghế trẻ em. Tuy nhiên, đây chỉ là tiêu chuẩn tối thiểu, ở một số quốc gia, tiêu chuẩn đã được nâng cao hơn quy định này. Ví dụ, tại Đức hay Áo, trẻ em phải dùng ghế an toàn hoặc ghế nâng cho đến khi cao đủ 150cm hoặc tròn 12 tuổi. Tại Pháp, mốc này là đến 10 tuổi.

Còn tại Australia, quy định về ghế trẻ em được chia theo 4 nhóm lứa tuổi và chiều cao. Với các bé sơ sinh dưới 6 tháng tuổi thì bắt buộc phải sử dụng ghế trẻ em dành riêng cho lứa tuổi này và phải được lắp đặt ngược chiều xe (tức là quay mặt về phía đuôi xe) ở hàng ghế phía sau, giúp giảm rung lắc, bảo vệ đầu, cổ, cột sống khi xảy ra va chạm. Vị trí đặt tốt nhất là ở ghế giữa để giảm khả năng bị ảnh hưởng khi có va chạm từ hai bên cửa xe. Tuy vậy, cha mẹ thường lắp ghế này ở bên cạnh để tiện cho việc đưa trẻ lên ghế và xuống ghế.

Nhóm thứ hai là đối với trẻ em từ 6 tháng đến 4 tuổi cũng bắt buộc phải ngồi trên ghế trẻ em nhưng có thể lựa chọn ghế được lắp đặt ngược chiều xe (quay mặt về đuôi xe) hoặc lắp được cùng chiều với xe (hướng mặt lên phía đầu xe). Ghế trẻ em này có kèm theo dây an toàn gắn vào ghế.

Với các em từ 7 tuổi trở lên bắt buộc phải được ngồi trong ghế phù hợp với cân nặng và đặt theo chiều hướng mặt về phía đầu xe. Ghế trẻ em này cũng phải có dây an toàn gắn vào ghế. Với những em thấp hơn 145cm thì có thể dùng ghế nâng để tăng độ cao của em nhằm tránh dây an toàn vướng vào cổ. Với các em cao từ 145cm trở lên thì có thể dùng dây an toàn gắn ở trên xe như người lớn. Tuy vậy các quy định ghế trẻ em chỉ được áp dụng với các xe ô tô nhỏ. Nếu các em ngồi xe có từ 12 chỗ trở lên thì không áp dụng các quy định này.

Ghế trẻ em đối với xe taxi và xe công nghệ

Quy định sử dụng ghế trẻ em đối với xe taxi hay xe công cộng rất đa dạng ở châu Âu. Tại Anh (nhất là thành phố London), quy định đối với taxi truyền thống (Black Cabs) khá lỏng lẻo. Nếu không có ghế trẻ em, trẻ dưới 3 tuổi được phép ngồi hàng ghế sau không cần thắt dây, trẻ trên 3 tuổi dùng dây đai người lớn. Tuy nhiên, quy định này đang bị nhiều chuyên gia an toàn chỉ trích. Tại Đức, Pháp, Tây Ban Nha… taxi thường phải có ít nhất một ghế nâng cho trẻ lớn, còn trẻ nhỏ hoặc sơ sinh thì hãng xe phải cung cấp nếu khách đặt trước; hoặc tài xế có quyền từ chối chở nếu không có ghế phù hợp.

Tại Australia, 7/8 bang và vùng lãnh thổ yêu cầu xe taxi phải có ít nhất một ghế trẻ em. Trẻ em dưới 1 tuổi bắt buộc phải ngồi ở ghế sau và sử dụng ghế trẻ em. Nếu không có ghế trẻ em thì có thể ngồi lên đùi hành khách trên 16 tuổi. Với trẻ em từ 1 đến 7 tuổi bắt buộc phải ngồi ghế sau và nếu không có ghế trẻ em thì có thể sử dụng dây an toàn của người lớn đúng cách.

Đối với xe công nghệ như Uber, Bolt…quy định về ghế trẻ em nghiêm ngặt hơn tại châu Âu. Xe công nghệ phải tuân thủ luật như xe cá nhân, không được hưởng các ngoại lệ như taxi. Hãng xe công nghệ Uber yêu cầu phụ huynh tự mang theo ghế an toàn, hoặc đặt dịch vụ chuyên biệt có sẵn ghế; tài xế được quyền hủy chuyến nếu khách không tuân thủ. Vì vậy, phụ huynh ở thành phố thường trang bị ghế an toàn di động, có thể gấp gọn để tiện di chuyển bằng taxi hoặc xe công nghệ.

Tại Australia, quy định về ghế an toàn cho trẻ em khi đi xe công nghệ được chia làm 2 xu hướng. 6/8 bang và vùng lãnh thổ quy định, xe công nghệ phải áp dụng quy định về ghế trẻ em như xe cá nhân. Ở hai bang còn lại, quy định về ghế trẻ em đối với xe công nghệ giống như với xe taxi.

Tiêu chuẩn an toàn của ghế trẻ em và tầm quan trọng của dây an toàn

Ngoài quy định về việc sử dụng ghế trẻ em tương ứng với độ tuổi, cân nặng và chiều cao, các nước cũng rất quan tâm tới chất lượng của ghế an toàn.

Châu Âu đang lưu hành song song 2 tiêu chuẩn đối với ghế trẻ em đó là tiêu chuẩn R44 (tiêu chuẩn cũ) và tiêu chuẩn R129 (tiêu chuẩn mới). Trong đó, tiêu chuẩn cũ R44 phân loại ghế dựa trên cân nặng của trẻ (Nhóm 0, 1, 2, 3) còn tiêu chuẩn mới R129 (hay còn gọi là i-Size) là tiêu chuẩn hiện đại và an toàn hơn, đang dần thay thế tiêu chuẩn cũ. Tiêu chuẩn này phân loại ghế dựa trên chiều cao của trẻ, giúp phụ huynh dễ dàng chọn ghế phù hợp hơn.

Vị trí đặt ghế trẻ em tốt nhất là ở ghế giữa để giảm khả năng bị ảnh hưởng khi có va chạm từ hai bên cửa xe. Ảnh: Safety1st

Điểm tiến bộ vượt bậc của tiêu chuẩn mới i-Size tại Châu Âu là yêu cầu bắt buộc trẻ phải ngồi ghế hướng về phía sau cho đến khi ít nhất 15 tháng tuổi, thay vì chỉ khoảng 9kg như tiêu chuẩn cũ. Quy định này được đưa ra khi các nghiên cứu chỉ ra rằng ngồi hướng về sau an toàn hơn gấp 5 lần cho trẻ nhỏ. Các ghế chuẩn i-Size cũng bắt buộc phải vượt qua bài kiểm tra va chạm từ bên hông (side-impact test), điều mà tiêu chuẩn cũ chưa bắt buộc.

Tại Australia, ghế trẻ em bắt buộc phải đáp ứng tiêu chuẩn AS/NZ 1754. Tiêu chuẩn này quy định rõ các ghế trẻ em bắt buộc phải có nhãn mác rõ ràng, phải phù hợp với cân nặng và độ tuổi của các bé, phải được gắn vào xe theo đúng hướng dẫn của nhà sản xuất, phải được điều chỉnh phù hợp với từng trẻ và ghế này phải có tuổi thọ dưới 10 năm và vẫn đảm bảo đầy đủ các tính năng.

Bên cạnh việc mua ghế đúng tiêu chuẩn, lắp ghế đúng quy cách thì Australia cũng yêu cầu dây an toàn cũng phải được cài đúng như hướng dẫn để ghế trẻ em có thể phát huy công dụng khi xảy ra tai nạn.

Nếu vi phạm các quy định về việc sử dụng ghế trẻ em thì sẽ bị phạt rất nặng. Mức phạt của Tây Ban Nha là 200 euro và trừ điểm bằng lái, của Anh có thể lên đến 500 bảng nếu bị đưa ra tòa và của Australia là 550 AUD. Sở dĩ mức phạt cao như vậy là bởi nếu cho trẻ em ngồi trên ghế trẻ em mà ghế này không được lắp đặt theo đúng quy định và dây an toàn cũng không được cài theo đúng hướng dẫn thì khi xảy ra tai nạn, các em nhỏ vẫn gặp phải rủi ro rất lớn. Việc lắp đặt ghế trẻ em và thắt dây an toàn đúng quy định cũng quan trọng có yếu tố quyết định và chỉ khi 2 việc này được thực hiện đúng thì ghế trẻ em mới phát huy tác dụng.

Việc tuân thủ quy định sử dụng ghế trẻ em

Tại cả châu Âu và Australia, hầu hết trẻ em trong độ tuổi quy định luôn được đặt trên ghế trẻ em khi đi ô tô. Tại châu Âu, thói quen này đã ăn sâu vào ý thức cộng đồng, đến mức phụ huynh không còn coi đó là “quy định phải tuân thủ để tránh bị phạt”, mà là “việc đương nhiên cần làm để bảo vệ con mình”, trở thành một chuẩn mực xã hội.

Trước khi đạt được đến mức độ này, châu Âu cũng đã trải qua một quá trình vận động, thuyết phục người dân thực hiện quy định về ghế an toàn.

Trong giai đoạn đầu áp dụng (thập niên 80-90), các quy định mới vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ phụ huynh ở châu Âu do chi phí mua ghế an toàn cao, sự bất tiện khi lắp đặt, đặc biệt với các gia đình đông con hoặc xe nhỏ. Nhiều người vẫn giữ quan niệm cũ rằng “bế con trong lòng là an toàn nhất”. Sau đó nhiều quốc gia đã triển khai các chiến dịch truyền thông mạnh mẽ. Không chỉ dừng ở việc phổ biến luật, các tổ chức còn trình chiếu rộng rãi các video thử nghiệm va chạm, cho thấy hậu quả nghiêm trọng nếu trẻ không được thắt dây an toàn. Những hình ảnh trực quan này đã tác động mạnh đến tâm lý cha mẹ, khiến nỗi sợ tai nạn vượt lên trên sự lo ngại về chi phí hay bất tiện.

Bên cạnh đó, các bệnh viện phụ sản tại nhiều nước châu Âu cũng quy định, khi đón trẻ sơ sinh xuất viện về nhà bằng ô tô, y tá sẽ kiểm tra xem cha mẹ có mang theo ghế trẻ em hay không. Nếu không có, bệnh viện có quyền từ chối cho xuất viện. Điều này buộc cha mẹ phải chuẩn bị ghế an toàn cho con ngay từ khi chào đời, hình thành thói quen bảo vệ trẻ từ ngày đầu tiên.

Các mức phạt cũng được đưa ra nhằm buộc các gia đình phải tuân thủ quy định về ghế trẻ em. Bên cạnh những quy định chặt chẽ về tiêu chuẩn và chế tài xử phạt, các quốc gia châu Âu còn rất chú trọng đến công tác tuyên truyền, giáo dục nhằm tạo sự đồng thuận trong xã hội. Nhiều chiến dịch nâng cao nhận thức đã được triển khai rộng rãi, từ trường học đến cộng đồng, giúp phụ huynh hiểu rõ tầm quan trọng của việc sử dụng ghế an toàn đúng cách cho trẻ.

Việc thực thi quy định ghế trẻ em tại Australia lại có phần lỏng lẻo hơn. Mặc dù nếu nhìn thoáng qua trên đường thì có thể thấy đa phần trẻ em đều được đặt ngồi trên các ghế trẻ em ở trong xe ô tô. Tuy vậy, có một thực tế là nhiều em chỉ được đặt ngồi trên các ghế trẻ em để đối phó với quy định này trong khi ghế có thể không được lắp đặt theo đúng quy định và số liệu thống kê cũng cho thấy hơn một nửa trẻ em không được thắt dây an toàn đúng quy cách. Vì thế khi xảy ra tai nạn thì cho dù đã được ngồi ghế trẻ em thì ghế này cũng không thể bảo vệ các em như chức năng của chúng.

Thực tế tại Australia cho thấy tai nạn đường bộ là nguyên nhân hàng đầu làm cho trẻ em từ 1 đến 14 tuổi thiệt mạng. Trong đó dây an toàn và ghế trẻ em được cho là hai biện pháp hiệu quả để giảm chấn thương và tử vong cho trẻ em trong các vụ tai nạn xe. Số liệu thống kê tại bang Queensland cho thấy, 2/3 số trẻ em thiệt mạng vì tai nạn giao thông tại bang này đã không được đặt trong ghế trẻ em theo đúng quy cách và không phù hợp với lứa tuổi.

Không chỉ vậy, theo Ủy ban An toàn giao thông quốc gia, quy định trẻ em trên 6 tháng tuổi có thể đặt ngồi hướng mặt lên phía trước xe là quá sớm so với hướng dẫn về an toàn. Ủy ban đề xuất độ tuổi cần thiết để làm điều này là ít nhất 1 tuổi và có thể kéo đến 3 tuổi, thậm chí là 4 tuổi với một số trường hợp.

Với quy định từ 7 tuổi trở lên có thể ngồi như người lớn-tức là dùng dây an toàn của xe cũng đang có ý kiến là quy định này cần phải thay đổi tính theo cân nặng và độ dài của chân vì dây an toàn nhiều khi chỉ thích hợp với các em từ 10 tuổi trở lên, thậm chí là 12 tuổi mới phù hợp để ngồi như người lớn ở trong xe.

Vào cuối tháng 10/2025, Australia bắt đầu lấy ý kiến đánh giá lại quy định về việc sử dụng ghế trẻ em nhằm chuẩn bị cho những thay đổi trong thời gian tới. Theo nhiều chuyên gia, một số quy định trong lĩnh vực này cần được cập nhật để gia tăng sự an toàn cho trẻ em khi ngồi trên ô tô vì thế Ủy ban Giao thông Quốc gia Australia đang muốn thu thập ý kiến của các bên nhằm xây dựng đề xuất sửa đổi phù hợp với tình hình và các khuyến nghị mới.

Việt Nga/VOV-Australia, Anh Tuấn/VOV-Paris