Kinh tế sẽ bứt phá nhờ đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số

Năm 2020, Bộ Thông tin và Truyền thông đã ra mắt Cẩm nang chuyển đổi số.

Không chỉ năm 2020 mà nhìn lại cả nhiệm kỳ vừa qua, cùng với những giải pháp củng cố nền tảng vĩ mô và tiềm lực của nền kinh tế, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cũng hết sức chú ý tới các giải pháp, nhiệm vụ hướng tới mục tiêu thúc đẩy đổi mới sáng tạo để tạo sức bật, sự bứt phá cho nền kinh tế trong tương lai xa hơn.

“Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu của Việt Nam những năm gần đây được cải thiện liên tục, tăng 10 bậc từ năm 2015, đứng thứ 42/131 quốc gia, vùng lãnh thổ; đứng đầu nhóm 29 quốc gia, nền kinh tế cùng mức thu nhập. Đây là nền tảng quan trọng, là bệ phóng cho sắp tới”, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh tại lễ khởi công Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia và khai trương Triển lãm quốc tế đổi mới sáng tạo Việt Nam 2021 hồi cuối tuần trước.

Thủ tướng nhấn mạnh, trong 20 năm trở lại đây, thực tế đã chứng minh đổi mới sáng tạo có vai trò động lực quan trọng đối với tăng năng suất, hiệu quả, tăng trưởng và năng lực cạnh tranh quốc gia trong dài hạn. Vì lẽ này, đổi mới sáng tạo đã trở thành “chìa khóa thành công” và một trong những yếu tố quan trọng nhất trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội của hầu hết các quốc gia và vùng lãnh thổ.

Dự thảo Báo cáo Chính trị trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đặt ra mục tiêu phát triển của Việt Nam là: “Đến năm 2030, kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng: Là nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; Đến năm 2045, kỷ niệm 100 năm thành lập Nước: Trở thành nước phát triển, thu nhập cao”.

Thủ tướng chia sẻ, đây là khát vọng, là tầm nhìn chung cho cả dân tộc vươn lên và để thực hiện mục tiêu, khát vọng trên chúng ta phải dựa vào tri thức, khoa học công nghệ, và nhất là đổi mới sáng tạo, đây là yếu tố nội sinh quan trọng của tăng trưởng. Chính công nghệ mới cùng với nguồn nhân lực phù hợp (có khả năng sử dụng, kiểm soát và sáng tạo công nghệ mới) là yếu tố quyết định cho tăng trưởng trong dài hạn, là chìa khóa để chúng ta đột phá trong phát triển, thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình.

Với tinh thần này, Nghị quyết 01 và 02 năm 2021 của Chính phủ đã nhấn rất mạnh vai trò của đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số. Với nhiều giải pháp cụ thể, Chính phủ yêu cầu phát triển mạnh mẽ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số để tạo bứt phá về năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế; thúc đẩy ứng dụng, chuyển giao công nghệ; làm chủ một số công nghệ mới, công nghệ có tính chiến lược. Các Nghị quyết cũng yêu cầu thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện, phát triển mạnh, đồng bộ hạ tầng số, tạo nền tảng phát triển kinh tế số, xã hội số, đẩy nhanh tiến độ xây dựng Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số, nền kinh tế số và xã hội số…

Thực tế, sau một nhiệm kỳ “tích lũy”, cùng với những thành tựu trong suốt 35 năm đổi mới, có thể nói nền kinh tế Việt Nam đã thực sự bước sang một giai đoạn phát triển mới. Nếu cộng đồng quốc tế nhắc tới những sự kiện như quy mô GDP của Việt Nam vươn lên đứng thứ 4 trong ASEAN, cùng với những bước tiến của Việt Nam trên hàng loạt bảng xếp hạng uy tín toàn cầu, thì ở trong nước, các chuyên gia cũng nhắc tới những chuyển biến mạnh mẽ như quy mô và cơ cấu xuất khẩu, sự phát triển của các tập đoàn kinh tế tư nhân lớn, xu hướng phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp sạch, hữu cơ, công nghiệp chuyển biến theo chiều sâu…

Cũng theo Thủ tướng, tuy còn những khó khăn, thách thức, song chúng ta nhìn thấy cơ hội mang lại từ làn sóng cách mạng công nghiệp lần thứ tư, chuyển đổi số là rất lớn, giúp mở ra không gian mới cho sự phát triển. Việt Nam chưa thể đứng ở nhóm đầu các quốc gia về thu nhập, nhưng hoàn toàn có thể đi đầu trong một số ngành và lĩnh vực mới khai phá. Nghị quyết 52NQ/TW của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư cho thấy Đảng ta đã sớm nhận ra cơ hội này và đã chủ động đề ra chủ trương và chính sách lớn.

‘Chất xúc tác’ cho chuyển đổi số

Từ cuối năm 2019, Chính phủ và Bộ Thông tin và Truyền thông đã xác định năm 2020 là năm chuyển đổi số quốc gia. Nhưng với sự tác động mạnh mẽ và bất ngờ từ COVID-19, tiến trình chuyển đổi số có cơ hội được đẩy mạnh hơn và năm 2020 đã được Thủ tướng Chính phủ nhiều lần khẳng định mạnh mẽ là năm khởi động tiến trình hướng tới một "Việt Nam số”.

Giữa năm ngoái, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt “Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”. Trước đó, ngay đầu nhiệm kỳ, Thủ tướng cũng phê duyệt Đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025”.

Bước sáng năm 2021, Thủ tướng Chính phủ vừa ban hành Kế hoạch tổng thể nâng cao năng suất dựa trên nền tảng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo giai đoạn 2021 – 2030. Dự kiến trong năm nay, sẽ có thêm nhiều nội dung được Chính phủ, Thủ tướng phê duyệt, như Chương trình phát triển công nghiệp công nghệ thông tin, điện tử - viễn thông đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030, chủ động tham gia Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư; Đề án phát triển kinh tế số Việt Nam đến năm 2025, định hướng đến năm 2030; Chương trình hỗ trợ chuyển đổi số cho doanh nghiệp Việt Nam…

Về mặt thể chế, chính sách, Chính phủ cũng đang có kế hoạch sửa đổi Nghị định 52/2013/NĐ-CP về thương mại điện tử, Nghị định 72/2013/NĐ-CP về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ internet và thông tin trên mạng, Nghị định 06/2016/NĐ-CP về quản lý, cung cấp và sử dụng dịch vụ phát thanh, truyền hình và chuẩn bị ban hành mới Nghị định về bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới (WB), mặc dù có người cho rằng Việt Nam vẫn đi sau các quốc gia phát triển về công nghệ số, nhưng khủng hoảng COVID-19 đã tạo ra xúc tác, tiến trình phát triển số được đẩy nhanh. Trên một nửa số doanh nghiệp trong nước cho biết đã sử dụng các công cụ và nền tảng số nhiều hơn trong những tháng vừa qua của năm 2020.

WB cũng nhận định, Chính phủ Việt Nam đã đẩy nhanh những nỗ lực của mình trong giai đoạn từ tháng 3 đến tháng 11/2020, qua việc tăng 11 lần số lượng các dịch vụ công trực tuyến được tích hợp vào Cổng Dịch vụ Quốc gia. Nhắc tới “quyết tâm đổi mới sáng tạo thông qua áp dụng các công nghệ số hiện đại” của Chính phủ Việt Nam, WB cho rằng một lý do khiến Việt Nam chống dịch COVID-19 đạt thành tích gần như “độc nhất vô nhị” là hệ thống báo cáo trực tuyến mới hoạt động hiệu quả.

WB đánh giá, những động thái nêu trên, hướng tới hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế thế giới và số hóa, hoàn toàn phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn tới (2021–2030).

(còn tiếp)

Hà Chính