Kinh tế toàn cầu 2026: Những điểm đáng chú ý

Các chuyên gia IMF nhận định, bước sang năm 2026, kinh tế và tài chính toàn cầu có thể tiếp tục duy trì trạng thái tương đối ổn định bề mặt, nhưng rủi ro hệ thống vẫn ở mức cao, thậm chí có xu hướng tích tụ âm thầm. Họ nhấn mạnh một nghịch lý lớn: thị trường tài chính đang tỏ ra bình thản trong khi nền tảng vĩ mô - tài khóa - cấu trúc tài chính toàn cầu đang thay đổi theo hướng kém bền vững hơn.

IMF cho rằng, giai đoạn 2024 - 2025 cho thấy sức chống chịu đáng kể của kinh tế toàn cầu trước các cú sốc liên tiếp (lãi suất cao, xung đột địa chính trị, căng thẳng thương mại). Tuy nhiên, động lực tăng trưởng đang suy yếu dần khi bước sang năm 2026: Hiệu ứng “đẩy sớm” tiêu dùng và đầu tư (front-loading) sau các cú sốc chính sách đang phai nhạt; thuế quan cao hơn và phân mảnh thương mại kéo dài làm giảm hiệu quả phân bổ nguồn lực; nợ công cao hạn chế dư địa kích thích tài khóa.

Theo khung phân tích Growth-at-Risk của IMF, xác suất các kịch bản tăng trưởng rất thấp trong ngắn và trung hạn vẫn ở mức cao, phản ánh sự mong manh tiềm ẩn của hệ thống tài chính toàn cầu.

Tổ chức này đặc biệt cảnh báo về định giá tài sản rủi ro đang quay trở lại mức “căng”, dù triển vọng lợi nhuận doanh nghiệp và tăng trưởng kinh tế không còn mạnh như trước. Cụ thể, thị trường chứng khoán toàn cầu lập đỉnh mới, tập trung cao độ vào một nhóm nhỏ cổ phiếu công nghệ và AI; chênh lệch lợi suất trái phiếu doanh nghiệp duy trì ở mức thấp lịch sử; biến động thị trường (VIX, MOVE) giảm mạnh, trái ngược với mức độ bất định kinh tế - địa chính trị vẫn cao. IMF cho rằng, sự “tự mãn” của thị trường làm gia tăng nguy cơ điều chỉnh mạnh nếu xuất hiện cú sốc bất ngờ, đặc biệt trong bối cảnh mối tương quan truyền thống giữa cổ phiếu - trái phiếu - USD đang thay đổi.

Một trong những luận điểm cốt lõi của IMF cho triển vọng 2026 là: rủi ro tài chính đang dịch chuyển từ khu vực tư nhân sang khu vực công; thâm hụt ngân sách kéo dài khiến nguồn cung trái phiếu chính phủ tăng mạnh tại các nền kinh tế phát triển. Thị trường trái phiếu ngày càng phụ thuộc vào nhà đầu tư “nhạy cảm với giá”, làm lợi suất dài hạn và phần bù kỳ hạn tăng. Nhiều quốc gia chưa đưa ra được lộ trình tài khóa đáng tin cậy để ổn định quỹ đạo nợ.

IMF cảnh báo, nếu lợi suất trái phiếu chính phủ tăng đột ngột, tác động lan tỏa sẽ rất rộng, do trái phiếu là tài sản chuẩn, tài sản thế chấp và nền tảng định giá của toàn bộ hệ thống tài chính. Đặc biệt là mối quan hệ giữa ngân hàng và khu vực phi ngân hàng: liên thông sâu hơn, rủi ro phức tạp hơn. Báo cáo cho thấy, hệ thống ngân hàng nhìn chung đã cải thiện vốn, nhưng “điểm yếu” vẫn tồn tại, đặc biệt khi tính đến các cú sốc bổ sung từ khu vực phi ngân hàng, khi quỹ đầu tư, tín dụng tư nhân, công ty bảo hiểm ngày càng nắm giữ nhiều trái phiếu và tài sản rủi ro. Mối liên kết giữa ngân hàng và khu vực phi tài chính gia tăng làm rủi ro lan truyền nhanh hơn khi thị trường biến động

Nghiên cứu của IMF cho thấy, trong kịch bản bất lợi, tỷ trọng tài sản của các ngân hàng yếu có thể tăng đáng kể. IMF nhấn mạnh rằng, rủi ro không nằm ở một định chế riêng lẻ, mà ở tính liên thông và thiếu minh bạch của toàn hệ thống.

Triển vọng kinh tế năm 2026 của các thị trường mới nổi, theo đánh giá của IMF, sẽ phân hóa mạnh. Các quốc gia có nền tảng vĩ mô tốt, phát triển được thị trường trái phiếu nội tệ, giảm phụ thuộc vào vốn ngoại sẽ chống chịu tốt hơn trước cú sốc toàn cầu. Ngược lại, các nền kinh tế có lãi suất thực dài hạn cao hơn tăng trưởng, nợ cao và uy tín chính sách yếu sẽ đối mặt rủi ro tái cấp vốn lớn. IMF lưu ý rằng, dù đồng USD yếu hơn trong ngắn hạn giúp giảm áp lực tỷ giá lên các đồng tiền tại các thị trường mới nổi, song các cú sốc tâm lý hoặc biến động tỷ giá vẫn có thể nhanh chóng đảo chiều dòng vốn…

Hàm ý chính sách cho năm 2026, dưới góc nhìn của các chuyên gia IMF: kỷ luật là chìa khóa. IMF nhấn mạnh 3 trụ cột chính sách then chốt để giảm rủi ro trong 2026 bao gồm: Thứ nhất, kỷ luật tài khóa: ổn định nợ công, khôi phục niềm tin thị trường trái phiếu; thứ hai, độc lập và thận trọng tiền tệ: tránh nới lỏng quá sớm khi lạm phát chưa được neo vững; thứ ba, tăng cường giám sát tài chính, đặc biệt với khu vực phi ngân hàng và tài sản số

Theo IMF, 2026 chắc chắn không phải năm của khủng hoảng, nhưng là năm mà sai lầm chính sách, chủ quan thị trường hoặc cú sốc bất ngờ có thể nhanh chóng khuếch đại thành rủi ro hệ thống.

Lê Đạt