Kon Tum: Bảo tồn, phát huy nhạc cụ truyền thống của người Xơ Đăng
Với đồng bào người Xơ Đăng ở tỉnh Kon Tum, tiếng chiêng, tiếng trống, tiếng đàn T'rưng là một nét văn hóa không thể thiếu trong đời sống sinh hoạt cộng đồng.
Vào một ngày cuối tuần của tháng Tám, trong cơn mưa phùn lất phất, chúng tôi tìm đến nhà nghệ nhân A Tủi, ở khối phố 5, thị trấn Đăk Tô, huyện Đăk Tô, tỉnh Kon Tum.
Nghệ nhân A Tủi là người dành trọn vẹn cả thanh xuân để theo đuổi, giữ gìn phát huy nhạc cục truyền thống của dân tộc mình.
Phảng phất trong gió, tiếng đàn T’rưng lúc trầm lúc bổng. Trong khoảng sân nhỏ của gia đình, ông A Tủi đang say sưa nghiêng mình theo nhip đàn, miệng cất vang lời ca tiếng hát.
Thấy chúng tôi đến, ông A Tủi dừng đàn và vui vẻ giới thiệu những nhạc cụ truyền thống của dân tộc mà bản thân ông đã tự chế tác được với lòng tự hào.
Vừa cho chúng tôi xem, ông vừa kể, từ thuở nhỏ, ông đã đam mê tiếng đàn, các nhạc cụ cổ truyền của đồng bào Xơ Đăng.
Tâm hồn trẻ thơ của ông luôn bay bổng theo giai điệu thánh thót của những tiếng đàn trong mùa lễ hội.
Với niềm đam mê mãnh liệt, yêu nghệ thuật, ông may mắn được những nghệ nhân trong làng tận tình chỉ dạy. Nhờ khả năng thiên bẩm nên mới 15 tuổi, ông đã thành thạo các loại nhạc cụ và tự tay chế tác đàn Ting Ning và đàn T’rưng.
Để góp phần bảo tồn và phát huy nhạc cụ truyền thống, người Xơ Đăng ở thị trấn Đăk Tô cho đến nay, ông A Tủi luôn tích cực nghiên cứu chế tác và lưu giữ nhạc cụ dân tộc.
Cùng ở khối phố 3, thị trấn Đăk Tô, anh A Huyền có tiếng là người trẻ chơi nhạc cụ giỏi và chế tác nhiều loại nhạc cụ dân tộc độc đáo.
Những ngày thơ ấu, anh Huyền được nghe người lớn tuổi hòa tấu nhạc cụ dân tộc, rồi đam mê lúc nào không hay. Giai điệu cồng chiêng hay đàn T’rưng, đàn K’lông pút trong những lễ hội làm anh mê say.
Từ đam mê đó, anh Huyền đã theo học chuyên ngành Đàn T’rưng tại Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội (Hà Nội).
Sau khi tốt nghiệp đại học, anh Huyền chọn về địa phương để theo đuổi đam mê chơi và chế tác nhạc cụ, với mong muốn lưu giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống.
Các nghệ nhân người Xê Đăng mong muốn lưu giữ, phát huy nhạc cụ truyền thồng của dân tộc mình.
“Năm 2014, tôi đã tìm tòi và chế tác thành công đàn T’rưng của dân tộc. Thời điểm đó làm rất khó khăn, tôi phải mất nhiều tháng tìm nguyên liệu, rồi chỉnh âm sao cho đúng nhất. Bên cạnh đó, tôi còn tìm đến các nghệ nhân chế tác nhạc cụ ở huyện để học hỏi, từ đó tích lũy kinh nghiệm để hoàn thiện đàn T’rưng của mình trong vòng hơn 2 tháng”, anh A Huyền cho hay.
Hiện nay, anh A Huyền chế tác thành công một số loại nhạc cụ như đàn T’rưng, đàn đá, đàn K’lông pút. Mỗi năm, anh làm ra hàng chục loại nhạc cụ để bán cho những người đam mê chơi, các bảo tàng và sự kiện cần nhạc cụ truyền thống.
Từ đầu năm đến nay, anh đã chế tác hơn 10 chiếc đàn T’rưng (đàn T’rưng dân gian và T’rưng hiện đại). Bên cạnh đó, anh còn mang những nhạc cụ chính tay mình làm ra để biểu diễn ở các chương trình, hội thi trên cả nước.
Để nhạc cụ truyền thống được lưu truyền, không bị mai một theo thời gian, anh A Huyền cùng ông A Tủi đã tích cực truyền dạy cho con cháu của mình.
Những tiết học về nhạc cụ dân tộc có thể diễn ra ngay trong căn bếp chật hẹp, ở ngoài hành lang hoặc bên hiên nhà, thế nhưng, đây lại là nơi gieo tình yêu nhạc cụ dân tộc vào mỗi đứa trẻ, với hy vọng văn hóa truyền thống sẽ tiếp tục được bảo tồn và phát huy.
Em Đinh Nhật Nam, ngụ khối phố 3, thị trấn Đăk Tô, tự hào nói: “Nhờ ông A Tủi và anh A Huyền hướng dẫn, bản thân em đã biết một số kỹ năng cơ bản của đàn t’rưng, đàn đá. Thời gian đầu tiếp cận với nhạc cụ này quả thực rất khó khi sử dụng, thế nhưng nếu có đam mê, tình yêu, em nghĩ rằng mình có thể làm được. Từ đó, góp phần gìn giữ nét văn hóa đẹp của đồng bào Xơ Đăng”.
