Kỳ 1: Những thách thức trong phân loại và quy trình thu gom

Nâng cao nhận thức cộng đồng về phân loại rác tại nguồn:

Một điểm rác thải tự phát trên phố Tôn Đức Thắng, nơi có nhiều khách quốc tế đi lại. Ảnh Mộc Miên

Vẫn còn điểm rác tự phát

17h ngày 11/11/2025, tại điểm gần khu vực Hồ Văn thuộc Khu di tích lịch sử Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội), một điểm rác thải tự phát vẫn hiện hữu ngay mặt đường do người dân và các hộ gia đình đổ bỏ. Dù đã có khung giờ đổ rác được thông báo công khai, rác thải vẫn bị bỏ tùy tiện, lẫn lộn mọi loại, gây hình ảnh phản cảm tại khu vực đón nhiều khách du lịch.

Thực trạng này là điều mà bà Hoàng Thị Thu (SN 1960, trú phường Văn Miếu - Quốc Tử Giám, TP Hà Nội) nhiều lần trăn trở. Bà Hoàng Thị Thu chia sẻ: “Đây là khu du lịch, nhưng tình trạng người dân đổ rác bừa bãi diễn ra thường xuyên. Chính quyền và lực lượng cơ sở tuyên truyền nhiều lần nhưng người dân vẫn tiện đâu bỏ đó. Tôi mong có biện pháp xử lý nghiêm để đảm bảo hình ảnh văn minh đô thị”.

Ghi nhận tại điểm tập kết rác số 9 phố Hòa Mã (Hà Nội), tình trạng người dân đổ rác không phân loại vẫn diễn ra phổ biến. Các túi rác thực phẩm từ hàng quán kinh doanh để lẫn cùng rác thải sinh hoạt, không được tách riêng theo quy định. Trước đó, khu vực từng là điểm thu gom rác cồng kềnh và là nơi các cán bộ cơ sở trực tiếp tuyên truyền, vận động người dân thực hiện phân loại rác tại nguồn, song hiệu quả chưa rõ rệt.

Một hộ dân cho biết: mục đích của thùng rác công nghệ là phục vụ nhu cầu bỏ rác nhỏ của người đi đường và du khách, không phải thu gom rác sinh hoạt gia đình. Với dung tích khoảng 240 lít, thùng được thiết kế cho lượng rác nhỏ. Tuy nhiên, do khu dân cư thiếu thùng rác sinh hoạt chuyên biệt, nhiều người vẫn mang rác gia đình ra đổ vào thùng công nghệ, khiến thùng nhanh đầy, rác tràn ra ngoài, vừa gây mất mỹ quan vừa gia tăng khối lượng công việc cho nhân viên môi trường.

Theo Điều 75 Luật Bảo vệ môi trường 2020 có hiệu lực từ 1/1/2025, đã quy định rất rõ ràng và bắt buộc tổ chức, hộ gia đình, cá nhân phát sinh chất thải rắn sinh hoạt có trách nhiệm phân loại rác tại nguồn. Từ những ghi nhận và phản ánh trên có thể thấy thực trạng phân loại rác tại nguồn ở nhiều khu vực của Hà Nội vẫn còn nhiều hạn chế, khi thói quen của người dân chưa thay đổi, trong khi hạ tầng và chế tài hỗ trợ vẫn chưa thực sự đồng bộ.

Quy trình thu gom 4 nhóm rác vẫn chưa được thực hiện đồng bộ trên địa bàn TP Hà Nội. Ảnh Mộc Miên

“Điểm nghẽn” hạ tầng và quy trình thu gom

Trước thực trạng quản lý rác thải sinh hoạt còn nhiều bất cập như hiện nay, ông Đặng Thành Vinh – Phó Trưởng phòng Quản lý chất thải rắn, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cho biết, Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã quy định rất rõ trách nhiệm phân loại rác từ 1/1/2025, nhưng việc triển khai còn nhiều vướng mắc.

“Hà Nội từng thí điểm phân loại rác ở năm quận (cũ): Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Đống Đa, Ba Đình, Nam Từ Liêm. Sau 6 tháng triển khai từ tháng 6/2024, đã thu được 280 tấn rác tái chế và hơn 60 tấn rác cồng kềnh. Những hiệu quả bước đầu cho thấy để đi vào đời sống thì phải có lộ trình và có thời gian, nhất là sau vận hành chính quyền địa phương hai cấp.

Nhiều hộ dân phản ánh họ phân loại tại nhà nhưng khi xe thu gom đến, rác lại bị trộn lẫn làm giảm niềm tin vào hệ thống thu gom. Trao đổi về quy trình thu gom rác thải, ông Bùi Ngọc Tú - Trưởng phòng Kỹ thuật Công nghệ, Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị Hà Nội (URENCO) cho biết, ngay từ khi Hà Nội thí điểm phân loại tại 5 quận trung tâm (Ba Đình, Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Đống Đa, Nam Từ Liêm), URENCO đã xây dựng mô hình phân loại chi tiết theo 4 nhóm rác: tái chế, rác còn lại, rác cồng kềnh và rác nguy hại.

Người dân vứt rác không đúng thời gian thu gom trên phố Kim Đồng, Hà Nội. Ảnh Mộc Miên

Đơn vị đã chủ động chuẩn bị các loại xe và thiết bị phù hợp cho từng nhóm rác. Chẳng hạn, rác tái chế được bố trí túi đựng riêng gắn trên xe đẩy tay kín; xe cuốn ép được thiết kế thêm khoang dành riêng cho rác tái chế; rác cồng kềnh được thu gom bằng xe tải chuyên dụng. Những thay đổi này giúp bảo đảm rác sau phân loại không bị trộn lẫn trong suốt quá trình thu gom, vận chuyển.

Sau khi Quyết định 50/2020/QĐ-UBND của UBND TP Hà Nội (quy định quy trình kỹ thuật và định mức kinh tế - kỹ thuật mới) có hiệu lực từ ngày 20/8/2025, URENCO tiếp tục chuẩn hóa đội ngũ, tập huấn đào tạo cho công nhân và lái xe để nắm chắc quy trình tác nghiệp, đảm bảo tác phong chuyên nghiệp tại hiện trường. Bên cạnh đó, URENCO cũng thử nghiệm một số hạng mục kỹ thuật mới như duy trì vệ sinh đường hè bằng xe điện; ứng dụng xe quét - rửa đường chuyên dụng để đánh giá hiệu quả làm sạch và tối ưu vận hành.

Tuy nhiên, quá trình triển khai phân loại rác tại nguồn vẫn đối mặt nhiều vướng mắc khi hạ tầng tiếp nhận - xử lý chưa đồng bộ, nhận thức và thói quen của người dân còn hạn chế, đơn giá thu gom - vận chuyển chưa tương thích với mô hình mới nên việc phân loại rác tại nguồn chưa đạt hiệu quả cao.

Từ thời điểm Quyết định 50/2020/QĐ-UBND có hiệu lực, Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị Hà Nội đã tập trung đầu tư hệ thống phương tiện đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật mới theo hướng ưu tiên công nghệ thân thiện với môi trường và phù hợp điều kiện thu gom, vận chuyển rác hiện nay của Hà Nội. Đến nay, đơn vị đã đưa vào vận hành hơn 40 phương tiện hiện đại và tiếp tục nâng cấp để bảo đảm đồng bộ toàn hệ thống.

Ông Bùi Ngọc Tú - Trưởng phòng Kỹ thuật Công nghệ, Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị Hà Nội

(Còn nữa)

Mộc Miên