Kỳ án '2 trong 1' và bản cáo trạng 'có 1 không 2'(!)

HÌNH SỰ "CHỒNG" DÂN SỰ

Theo hồ sơ vụ án, Công ty CP thủy sản Minh Hiếu Bạc Liêu (Công ty Minh Hiếu) trụ sở tại P.1, TX.Giá Rai, tỉnh Bạc Liêu do vợ chồng ông Ngô Chí Dũng (SN 1960, ngụ xã Bình Hưng, H. Bình Chánh, TPHCM) thành lập năm 2007. Quá trình làm ăn, Công ty Minh Hiếu cùng Ngân hàng BIDV chi nhánh Bạc Liêu (BIDV Bạc Liêu) ký nhiều hợp đồng tín dụng (HĐTD). Cụ thể, từ giữa năm 2010 đến 5-2013, Công ty Minh Hiếu cùng BIDV Bạc Liêu ký 116 HĐTD, đã giải ngân 83,42 tỷ đồng và hơn 7,53 triệu USD. Công ty đã tất toán 92 HĐTD với 66 tỷ đồng và 6,3 triệu USD.

Cuối năm 2012 đầu 2013, Minh Hiếu bán một số tài sản đảm bảo nhưng chưa thông báo ngân hàng nên BIDV Bạc Liêu đã gửi đơn đến Công an tỉnh đề nghị hỗ trợ, giám sát. Ngày 20-8-2013, BIDV Bạc Liêu khởi kiện, yêu cầu Minh Hiếu trả nợ được TAND TX.Giá Rai thụ lý và quyết định công nhận sự thỏa thuận giữa các đương sự ngày 31-10-2013. Tuy nhiên, quyết định này đã bị Viện Kiểm sát nhân dân (VKSND) tỉnh Bạc Liêu kháng nghị và TAND tỉnh Bạc Liêu tuyên hủy.

Trong khi vụ án dân sự đang được TAND TX.Giá Rai thụ lý, giải quyết lại thì Cơ quan tiến hành tố tụng tỉnh Bạc Liêu đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự "lừa đảo chiếm đoạt tài sản" vào ngày 21-3-2016. Vụ án dân sự được đình chỉ ngày 6-4-2016.

Có 3 người của Công ty Minh Hiếu bị khởi tố, gồm chủ tịch HĐQT kiêm tổng giám đốc (GĐ) Nguyễn Thị Út (SN 1983, ngụ P. Láng Tròn, TX.Giá Rai); phó GĐ Ngô Chí Dũng và kế toán trưởng Huỳnh Thanh Đoàn (SN 1975, ngụ xã Tân Thạnh, TX.Giá Rai). Cả 3 người này bị cáo buộc chiếm đoạt hơn 19 tỷ đồng của BIDV Bạc Liêu bằng thủ đoạn lập 6 hóa đơn giá trị gia tăng (GTGT) khống, 2 hóa đơn GTGT chênh lệch và sử dụng khoản vay sai mục đích...

Xét xử sơ thẩm và tuyên bản án số 19/2018/HS-ST ngày 30-5-2018, TAND tỉnh Bạc Liêu quy kết phó GĐ Dũng đóng vai trò chủ mưu, xử phạt bị cáo 20 năm tù, hai bị cáo Út và Đoàn mỗi người 14 năm tù cùng về tội "lừa đảo chiếm đoạt tài sản". Cả 3 bị cáo đồng loạt kháng cáo kêu oan.

CẢ VIỆN VÀ TÒA CÙNG "TUÝT CÒI" (!)

TAND cấp cao tại TPHCM mở phiên tòa phúc thẩm ngày 27-2-2019, tuyên bản án phúc thẩm số 69/2019/HS-PT, hủy toàn bộ bản án sơ thẩm TAND tỉnh Bạc Liêu. Đại diện VKSND cấp cao tại TPHCM nêu quan điểm: Cấp sơ thẩm quy kết các bị cáo lừa đảo là chưa đảm bảo tính trung thực, khách quan, công bằng.

Hành vi các bị cáo chưa thỏa mãn dấu hiệu của tội lừa đảo, vì các bị cáo không có hành vi gian dối, không có thiệt hại xảy ra cho ngân hàng, toàn bộ tài sản thế chấp lớn hơn dư nợ rất nhiều. Quá trình điều tra, truy tố, xét xử có nhiều vi phạm tố tụng nghiêm trọng...

Các bị cáo tại phiên tòa sơ thẩm

Đồng quan điểm với VKSND, HĐXX phúc thẩm nhận định: BIDV Bạc Liêu đã khởi kiện dân sự Công ty Minh Hiếu. Sau thời gian vụ án được khởi tố thì vụ án dân sự mới tạm đình chỉ. Như vậy, trong cùng một thời gian, cùng một nội dung vụ việc nhưng hai cơ quan tố tụng tiến hành thụ lý giải quyết vụ án dân sự và vụ án hình sự là trái pháp luật. Cơ quan tiến hành tố tụng đã hình sự hóa quan hệ dân sự giữa ngân hàng và Công ty Minh Hiếu.

Việc khởi tố vụ án là vi phạm Điều 100 Bộ luật Tố tụng hình sự vì BIDV chỉ yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp để tránh Minh Hiếu tẩu tán tài sản, chứ không phải tố cáo công ty lừa đảo.

Cấp sơ thẩm đã vi phạm nghiêm trọng khi xác định BIDV Bạc Liêu lúc là bị hại, lúc thì nguyên đơn dân sự. BIDV Bạc Liêu không phải là pháp nhân nên không có tư cách tố tụng. Chỉ có BIDV Việt Nam mới là pháp nhân, có đầy đủ quyền và nghĩa vụ được pháp luật quy định khi tham gia tố tụng...

Về nội dung: Tòa cấp sơ thẩm quy kết các bị cáo lừa đảo là thiếu căn cứ, chưa thỏa mãn dấu hiệu gian dối và chiếm đoạt tài sản. Theo kết luận của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh Bạc Liêu, BIDV Bạc Liêu cho Công ty Minh Hiếu vay là đúng đối tượng. Quá trình thực hiện các HĐTD, Minh Hiếu đã trả nợ rất tốt cho ngân hàng.

Tính đến ngày 21-3-2017, tổng dư nợ vay của Minh Hiếu tại BIDV Bạc Liêu hơn 66,3 tỷ đồng (gốc 44,2 tỷ, lãi 22,1 tỷ). Trong khi đó, tài sản thế chấp để đảm bảo cho các khoản vay lớn hơn dư nợ, điều này có nghĩa là quan hệ dân sự trong các HĐTD nêu trên đang tồn tại và bản chất của nó là quan hệ dân sự, BIDV không bị thiệt hại.

Từ nhận định trên, HĐXX phúc thẩm tuyên hủy toàn bộ bản án sơ thẩm, chuyển hồ sơ cho VKSND tỉnh Bạc Liêu giải quyết lại theo đúng quy định pháp luật.

ĐẾN TAND TỐI CÁO "TUÝT CÒI"...

Quá nhiều vi phạm của cấp sơ thẩm đã được cả VKSND cấp cao và TAND cấp cao tại TPHCM chỉ rõ. Thay vì khắc phục thì TAND tỉnh Bạc Liêu và VKSND tỉnh cùng có văn bản kiến nghị Chánh án TAND tối cao xem xét kháng nghị đối với bản án phúc thẩm số 69/2019/HS-PT.

Ngày 31-12-2019, TAND tối cao có văn bản, nêu rõ: Để xác định các bị cáo có hành vi chiếm đoạt tiền vay của BIDV không thì cần xem xét giá trị toàn bộ tài sản thế chấp còn lại so với số nợ gốc và lãi của ngân hàng có đảm bảo nghĩa vụ trả nợ hay không? Do việc điều tra ở cấp sơ thẩm không đầy đủ mà cấp phúc phẩm không thể bổ sung được, nên Tòa án cấp phúc thẩm hủy bản án sơ thẩm để điều tra lại là cần thiết.

Sau gần 17 tháng bị cấp phúc thẩm "tuýt còi", ngày 16-7-2020, Phó viện trưởng VKSND tỉnh Bạc Liêu Tiêu Dân Trí ký bản cáo trạng số 20/CT-VKS-P1, giữ nguyên quan điểm truy tố các bị cáo tội "lừa đảo chiếm đoạt tài sản" với số tiền 13,93 tỷ đồng, giảm hơn 5 tỷ so với quy kết trước đây (?!). Trong khi đó, những vấn đề mấu chốt đã được cấp phúc thẩm chỉ rõ thì cáo trạng "quên" đề cập. Không chỉ các bị can tiếp tục kêu oan mà gia đình của họ cũng bức xúc, kêu cứu khắp nơi.

Theo dõi vụ án, luật sư Trần Hải Đức (Đoàn luật sư TPHCM) nêu quan điểm: BIDV Bạc Liêu không hề tố cáo Công ty Minh Hiếu gian dối để chiếm đoạt vốn vay nên không có căn cứ để khởi tố vụ án, khởi tố các bị can về hành vi lừa đảo. Quá trình điều tra lại, cơ quan tiến hành tố tụng không có tài liệu, chứng cứ mới nhưng lại tiếp tục truy tố các bị can.

Nghiêm trọng hơn, để ra bản cáo trạng mới, Phó viện trưởng Tiêu Dân Trí căn cứ vào Kết luận điều tra (KLĐT) số 17/KLĐT-CSĐT-CSKT ngày 28-8-2019 của Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Bạc Liêu. Đây là KLĐT của một vụ án hình sự khác, không liên quan gì đến 3 bị cáo. Việc ban hành cáo trạng kiểu "râu ông cắm cằm bà” có một không hai, càng thể hiện sự tắc trách, dẫn đến kêu cứu của các bị can và gia đình là có căn cứ. Do đó, các cơ quan tố tụng tỉnh Bạc Liêu phải hết sức thận trọng nhằm tránh oan sai...

Huy Cương