Kỳ cuối: Những triển vọng cho quan hệ Việt Nam-Hàn Quốc

Trung tâm của mối quan hệ Hàn Quốc-ASEAN

Quan hệ Việt Nam-Hàn Quốc đã được thiết lập từ tháng 12/1992 và phát triển một cách nhanh chóng. Sau đúng 30 năm, vào tháng 12/2022, mối quan hệ đã được nâng lên mức Đối tác chiến lược toàn diện. Quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện là mức quan hệ cao nhất mà Việt Nam định danh và mới chỉ thiết lập trước đó với 3 nước là Trung Quốc (2008), Nga (2012), Ấn Độ (2016) và mới nhất là Hoa Kỳ (9/2023).

Việc Hàn Quốc là nước Đối tác chiến lược toàn diện thứ tư cho thấy sự coi trọng rất lớn của Việt Nam dành cho đối tác này. Hàn Quốc cũng đã khẳng định Việt Nam là trọng tâm của Chính sách hướng Nam (NSP) trước đây và Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương hiện nay. Cựu Tổng thống Moon Jae In từng nói: “Mối quan hệ của Hàn Quốc với ASEAN là không thể thiếu cho sự thịnh vượng và hòa bình của chúng ta và Việt Nam là trung tâm của mối quan hệ đó”[1]. Còn Tổng thống Yoon Suk Yeol thì nhấn mạnh “Việt Nam là quốc gia đối tác cốt lõi trong chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Hàn Quốc và Sáng kiến Đoàn kết Hàn Quốc-ASEAN”[2].

Thủ tướng Phạm Minh Chính và Tổng thống Yoon Suk Yeol tham dự Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam-Hàn Quốc, ngày 23/6. (Nguồn: TTXVN)

Tầm quan trọng của mối quan hệ Việt Nam-Hàn Quốc được thể hiện rõ rệt qua lĩnh vực kinh tế. Hiện nay, Hàn Quốc là nhà đầu tư trực tiếp lớn nhất vào Việt Nam, đứng thứ hai về hỗ trợ phát triển (sau Nhật Bản) và đứng thứ ba về thương mại (sau Trung Quốc và Mỹ). Các chaebol hàng đầu của Hàn Quốc như Samsung, LG, SK, Lotte và Hyundai đều hiện diện và đang mở rộng hoạt động tại thị trường Việt Nam. Việt Nam đã trở thành lựa chọn hàng đầu của nhiều công ty Hàn Quốc muốn xâm nhập khu vực này. Trong chuyến thăm của Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol đến Việt Nam vào tháng 6/2023, phái đoàn có đến hơn 200 doanh nghiệp Hàn Quốc tháp tùng để tìm kiếm cơ hội làm ăn tại Việt Nam.

Thuận lợi đáng kể cho quan hệ kinh tế song phương là hai bên đã ký kết Hiệp định thương mại tự do Việt Nam-Hàn Quốc (VKFTA) năm 2015 và cùng tham gia vào nhiều hiệp định thương mại đa phương khác như Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN-Hàn Quốc (AKTIGA), Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) và Khuôn khổ kinh tế Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (IPEF).

Nhiều kết quả ấn tượng

Trong các lĩnh vực khác, mối quan hệ song phương cũng ghi nhận những kết quả ấn tượng. Về hợp tác an ninh-quốc phòng, hai phía có cơ chế trao đổi là đối thoại quốc phòng thường niên và đã có những thỏa thuận hợp tác trong an ninh hàng hải, công nghiệp quốc phòng, hậu cần quân sự cũng như hoạt động động hỗ trợ nhân đạo, cứu trợ thiên tai và tìm kiếm cứu nạn. Hàn Quốc đã hỗ trợ tăng cường năng lực hàng hải cho Việt Nam thông qua việc chuyển giao hai tàu hộ tống lớp Pohang đã qua sử dụng cho Hải quân Nhân dân Việt Nam. Đặc biệt, Hàn Quốc đứng thứ 3 trong 5 nhà cung cấp vũ khí lớn cho Việt Nam (sau Nga và Israel) và hai nước đã cam kết sẽ tăng cường hợp tác trong ngành công nghiệp vũ khí.

Đại diện Samsung Việt Nam, UBND tỉnh Bình Phước, đại diện Sở Ngoại vụ tỉnh Bình Phước và Tổ chức Korea Food for the Hungry International (KFHI) Hàn Quốc ký kết Biên bản ghi nhớ triển khai dự án Ngôi trường Hy vọng Samsung – Samsung Hope School tại thành phố Đồng Xoài, Bình Phước, ngày 26/9. (Nguồn: TTXVN)

Liên quan đến lĩnh vực khoa học công nghệ, Hàn Quốc đã đồng ý giúp Việt Nam thúc đẩy các ngành công nghệ lõi, công nghệ nguồn của Việt Nam thông qua hợp tác chuyển giao công nghệ. Hàn Quốc đã hợp tác cùng Việt Nam trong lĩnh vực chuỗi cung ứng khoáng sản cốt lõi, trong đó phải kể đến việc đầu tư khai thác nguồn đất hiếm tại Việt Nam.

Hợp tác song phương hướng đến giải quyết những thách thức an ninh phi truyền thống hiện nay như môi trường, chống biến đổi khí hậu, y tế dự phòng, an ninh mạng, an ninh năng lượng… Hợp tác về lao động và du lịch cũng rất đáng chú ý, Hàn Quốc là thị trường tiếp nhận lao động lớn thứ hai của Việt Nam, sau Đài Loan (Trung Quốc) và thị trường khách du lịch lớn thứ hai của Việt Nam.

Về giao lưu nhân dân, cộng đồng đông đảo khoảng 250 ngàn người Việt Nam sống tại Hàn Quốc và khoảng 200 ngàn người Hàn Quốc sinh sống tại Việt Nam góp phần vào sự giao lưu văn hóa và hiểu biết giữa hai quốc gia. Văn hóa đại chúng Hàn Quốc đang được phổ biến và đón nhận rộng rãi bởi giới trẻ Việt Nam thông qua phim ảnh, âm nhạc, ẩm thực, thời trang... Tiếng Hàn là ngôn ngữ ngày càng được lựa chọn để học và chính phủ hai nước đã thỏa thuận để đưa tiếng Hàn vào giảng dạy tại trường học các cấp của Việt Nam.

Các bạn trẻ Việt Nam tham gia thử thách nhảy K-pop random dance ở Bảo tàng Dân tộc học, tháng 12/2022. (Ảnh: Vinh Hà)

Trong các khuôn khổ đa phương, hai nước có tiếng nói chung và sự phối hợp, ủng hộ nhau trong nhiều diễn đàn. Hai nước cũng chia sẻ các quan điểm về bảo vệ hòa bình và ổn định trong khu vực, thúc đẩy chủ nghĩa đa phương, duy trì trật tự quốc tế dựa trên luật lệ, ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN đối với các vấn đề của khu vực… Tổng thống Hàn Quốc Yoon đã nhấn mạnh rằng “hợp tác giữa hai nước và trong khuôn khổ ASEAN để nhằm mục tiêu dẫn dắt những phối hợp của cộng đồng quốc tế”. Điều này cho thấy Hàn Quốc rất đề cao vai trò, vị thế quốc tế của Việt Nam và muốn phối hợp với Việt Nam, phát huy vai trò đi đầu trong các diễn đàn đa phương.

Nhìn chung, quan hệ của Việt Nam-Hàn Quốc đã phát triển nhanh chóng, mạnh mẽ và tích cực trong hơn 30 năm qua. Thúc đẩy sự phát triển quan hệ với Việt Nam là định hướng xuyên suốt trong chính sách của các chính quyền ở Hàn Quốc. Chiến lược mới được công bố của Seoul đã thừa nhận tầm quan trọng của khu vực Đông Nam Á, của ASEAN cũng như các mối quan hệ đối tác tại đây, viễn cảnh tổng thể là Hàn Quốc sẽ thúc đẩy và mở rộng hơn nữa quan hệ với các quốc gia trong khu vực, trong đó có Việt Nam.

Hơn nữa, Tổng thống Yoon đã nhiều lần nhắc đến Việt Nam như một đối tác chủ chốt trong ASEAN, và chính quyền của ông đã chủ trương nâng cấp quan hệ với Việt Nam lên mức đối tác chiến lược toàn diện vào cuối năm 2022. Những chương trình hành động được đề ra trong Tuyên bố chung về nâng cấp quan hệ Việt-Hàn cũng như trong sáng kiến KASI cho thấy Hàn Quốc sẽ đẩy mạnh các cam kết với ASEAN và Việt Nam giữ một vai trò hàng đầu trong đó.

Trong bối cảnh chính sách thuận lợi hiện nay, vấn đề của Việt Nam là làm thế nào có thể tận dụng cơ hội để tăng cường hợp tác với Hàn Quốc trong những lĩnh vực còn hạn chế như trao đổi, hợp tác quốc phòng, công nghiệp vũ khí, an ninh mạng, hợp tác phát triển các công nghệ mới nổi và của tương lai.

Việt Nam cũng cần phải khai thác nhiều hơn sự hỗ trợ của Hàn Quốc trong các lĩnh vực then chốt như chuyển giao công nghệ, hỗ trợ an ninh hàng hải, viện trợ phát triển. Các mối quan hệ kinh tế song phương sẽ đặc biệt được hưởng lợi khi quan hệ chính trị thuận lợi hơn và các khung khổ hợp tác được phát triển sâu rộng. Việt Nam cần chuẩn bị sẵn sàng để đón những làn sóng đầu tư mới của Hàn Quốc đổ vào Việt Nam trong bối cảnh chính sách thuận như hiện nay.

Trong vấn đề chủ quyền của Việt Nam ở Biển Đông, chúng ta có thể khai thác chiến lược mới của Hàn Quốc để tìm kiến sự đồng thuận và ủng hộ cho Việt Nam… Quan hệ Việt Nam-Hàn Quốc đang đứng trước một giai đoạn phát triển mạnh mẽ với nhiều cơ hội mở ra và Việt Nam cần chuẩn bị cho điều này.

Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Hàn Quốc lần đầu tiên được công bố phản ánh sự quan tâm ngày càng tăng của Seoul dành cho khu vực này. (Nguồn: AFP)

Kết luận

Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Hàn Quốc lần đầu tiên được công bố phản ánh sự quan tâm ngày càng tăng của Seoul dành cho khu vực này. Quan điểm của chính quyền Tổng thống Yoon Suk Yeol cũng cho thấy một tầm nhìn mở rộng trong chính sách đối ngoại của Hàn Quốc, muốn vượt ra ngoài phạm vi truyền thống là bán đảo Triều Tiên, để đưa ảnh hưởng của Hàn Quốc ra tầm khu vực và toàn cầu. Bản chiến lược khẳng định các quan điểm rõ ràng của Hàn Quốc muốn bảo vệ các chuẩn mực quốc tế và các giá trị phổ quát cho thấy sự xích lại gần với đồng minh Mỹ và châu Âu.

Tuy nhiên, nó cũng không loại trừ sự hợp tác và thừa nhận vai trò của Trung Quốc trong các vấn đề toàn cầu. Đặc biệt, việc chỉ rõ những quan điểm, nguyên tắc, hướng hành động và các đối tác tại khu vực cho phép Hàn Quốc thu hút được sự quan tâm của nhiều quốc gia trong khu vực tiềm năng này. Việt Nam và Hàn Quốc có nền tảng vững chắc là mối quan hệ đã được xây dựng hơn 30 năm và vừa được nâng cấp lên mức đối tác chiến lược toàn diện năm ngoái (năm 2022).

Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Hàn Quốc đặt ASEAN và Việt Nam vào trọng tâm. Những thực tế này là cơ hội cho sự phát triển sâu rộng hơn nữa của quan hệ song phương Việt Nam-Hàn Quốc. Trên nền tảng của sự tin tưởng lẫn nhau và lợi ích chia sẻ cho cả hai phía, sự thành công của mối quan hệ sẽ giúp đóng tích cực vào sự phát triển của cả hai quốc gia.

[1] NDNNews, Jung Jin-Kyu, Vietnam leads ASEAN in response to 2020 challenges, 2020.11.02. https://www.ndnnews.co.kr/news/articleView.html?idxno=257047

[2] Việt Nam là đối tác trọng tâm triển khai chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương và sáng kiến Đoàn kết Hàn Quốc - ASEAN, 23/06/2023. https://www.vietnam.vn/viet-nam-la-doi-tac-trong-tam-trien-khai-chien-luoc-an-do-duong-thai-binh-duong-va-sang-kien-doan-ket-han-quoc-asean-3/

PGS.TS. Nguyễn Xuân Trung