Kỷ niệm 105 năm Ngày sinh nhà thơ Tố Hữu (1920 - 2025): Nhớ 'người gieo vần' vĩ đại của nền thơ cách mạng Việt Nam thế kỷ XX
Năm 2025, kỷ niệm 105 năm Ngày sinh nhà thơ Tố Hữu, độc giả cả nước lại nhớ đến ông, nhớ đến những dòng thơ đầy nhiệt huyết và luôn là sức mạnh tinh thần của nhiều thế hệ.
“Trăm năm duyên kiếp Đảng và Thơ”
Nhà thơ Tố Hữu tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành, sinh ngày 4/10/1920, trong một gia đình viên chức nhỏ tại Hội An, Quảng Nam (nay là Hội An, TP Đà Nẵng), nguyên quán tại xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế.
Trong suốt gần 70 năm tham gia cách mạng sôi nổi, ông từng giữ các chức vụ quan trọng như: Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Phó Chủ tịch thứ nhất Hội đồng Bộ trưởng (nay là Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ) nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Tố Hữu là nhà thơ cách mạng, đã đưa thơ chính trị vốn tưởng như khô cứng lên đến trình độ trữ tình. Ông quan niệm: “Muốn có thơ hay, trước hết, phải tạo lấy tình. Nhà thơ chân chính phải không ngừng phấn đấu, tu dưỡng về lập trường tư tưởng; xác định thật rõ ràng tầm nhìn, cách nhìn. Tự nguyện gắn bó chân thành là yêu cầu cao nhất đối với người nghệ sĩ trong quan hệ với đất nước, với Nhân dân”.
Những tập thơ nổi tiếng của Tố Hữu như: Từ ấy (1946), Việt Bắc (1954), Gió lộng (1961), Ra trận (1972), Máu và hoa (1977)... là những bản hùng ca cách mạng đặc sắc, mang đậm tính chiến đấu, chất trữ tình, tinh thần lạc quan cách mạng, kết tinh và lan tỏa mạnh mẽ tâm huyết, tình cảm cao đẹp của người chiến sĩ cộng sản, dễ đi vào lòng người, có sức động viên, lôi cuốn rộng rãi các tầng lớp Nhân dân.
Gần như không có sự tách bạch giữa nhà cách mạng Tố Hữu, nhà lãnh đạo Tố Hữu và nhà thơ Tố Hữu, bởi ở vai trò nào ông cũng thể hiện mình là một người khát khao tranh đấu, hy sinh, cống hiến và thực sự đã có những đóng góp to lớn cho sự nghiệp cách mạng nói chung và văn học nghệ thuật cách mạng nói riêng trong suốt 82 năm sống trên đời và gần 70 năm hoạt động (ông mất ngày 9/12/2002).
Nhà thơ Tố Hữu từng tâm sự rằng: “Suốt đời tôi phấn đấu vì sự nghiệp độc lập dân tộc và lý tưởng cộng sản. Cùng với hoạt động cách mạng, tôi làm thơ. Đối với tôi: trăm năm duyên kiếp Đảng và Thơ”. Thơ cũng là tiếng lòng của nhà thơ. Mỗi bài thơ của ông đều là những đứa con tinh thần, là máu thịt của ông. Cho đến tận cuối đời, ông vẫn là “Con tằm rút ruột vẫn còn tơ…”.
Bác Hồ làm việc với nhà thơ Tố Hữu (năm 1960). (Ảnh: Đinh Đăng Định)
Bảo tàng Tố Hữu giúp thế hệ hiểu rõ hơn về lịch sử của dân tộc qua những vần thơ
Bảo tàng Tố Hữu ở Làng quốc tế Thăng Long, phố Trần Đăng Ninh, Hà Nội đem tới cho công chúng góc nhìn đa dạng hơn về cuộc đời, sự nghiệp của nhà thơ Tố Hữu. Đặc biệt những dấu mốc lịch sử dân tộc sẽ được tái hiện qua những vần thơ. Người xem như được chính nhà thơ kể chuyện, dẫn dắt từng bước khám phá cả một chặng đường thơ, một chặng đường cách mạng gần 70 năm.
Bên cạnh không gian trưng bày những bài thơ tiêu biểu gắn liền với sự kiện lịch sử, trong khuôn viên của Bảo tàng còn có một không gian tái tạo phòng khách và phòng làm việc của nhà thơ Tố Hữu tại căn nhà số 76 Phan Đình Phùng, Hà Nội - nơi ông và gia đình đã sống suốt hơn 40 năm từ 1960 - 2002, khi ông rời cõi tạm. Phòng khách nơi ông tiếp đón bạn bè, đồng nghiệp, các vị lãnh đạo, các văn nghệ sĩ, những người yêu ông và yêu thơ ông. Căn phòng với chiếc bàn tròn ông vẫn ngồi uống trà làm thơ và bàn làm việc với trang thơ dịch cuối cùng còn bỏ ngỏ.
Bà Nguyễn Thanh Hoa, con gái của nhà thơ Tố Hữu chia sẻ: “Việc thành lập Bảo tàng Tố Hữu là nguyện vọng của mẹ tôi, bà Vũ Thị Thanh”. “Khi cha mẹ tôi đến với nhau, mẹ tôi đã luôn luôn trân trọng tất cả những vần thơ, tập thơ và kỷ vật của bố. Những bản thảo, thư từ trao đổi với bạn thơ, thậm chí là những lá thư của ông bà gửi cho nhau. Đối với mẹ tôi, đó là tài sản quý giá nhất. Thời điểm đó mẹ tôi giữ lại không có ý định gì, đó chỉ là sự trân trọng. Sau khi bố tôi mất (năm 2002), mẹ tôi có một ý định rõ ràng về việc xây dựng một nhà lưu niệm để cho con cháu nhớ về ông. Và cũng vì nhiều người yêu thơ, yêu quý ông, những thư từ của bạn bè khiến mẹ tôi muốn chia sẻ với mọi người những góc cạnh về con người ông thông qua các bản thảo”, bà Hoa cho hay.
Từ khi thành lập tháng 10/2020, Bảo tàng Tố Hữu đã đón nhiều đoàn học sinh đến tham quan, học tập. Các em được đọc các vần thơ, được học viết thư pháp với những câu thơ của nhà thơ Tố Hữu. Ngày 3/10/2025, tại Bảo tàng sẽ diễn ra Lễ kỷ niệm 105 năm Ngày sinh nhà thơ Tố Hữu và Triển lãm “Tem và thơ: Dấu ấn Tố Hữu qua năm tháng” với sự hiện diện của lãnh đạo Đảng, Nhà nước.
