Kỳ thi đổi thay về tư duy giáo dục

Cô và trò Trường THCS Sông Thao, huyện Cẩm Khê trao đổi về đề thi môn Ngữ văn tại Kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 THPT.

Kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 năm nay là kỳ thi đầu tiên đánh dấu bước chuyển lớn của ngành giáo dục Phú Thọ nói riêng và cả nước nói chung sang một giai đoạn mới - kỳ thi của lứa học sinh đầu tiên được đào tạo theo Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018.

Học sinh lứa năm nay đã được học theo chương trình mới ngay từ lớp 6. Sự thay đổi không chỉ nằm ở tên gọi môn học - từ “vật lý” thành “khoa học tự nhiên”, từ “lịch sử” thành “lịch sử và địa lý”, hay xuất hiện môn mới như “hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp” - mà còn là một cách dạy, cách học mới, một tinh thần mới trong giáo dục.

Học sinh không chỉ học kiến thức, mà còn làm dự án, hoạt động trải nghiệm, học cách phản biện, trình bày và làm việc nhóm. Tư duy “học để thi” được định hướng lại thành “học để phát triển năng lực”. Trong suốt 4 năm THCS, các em đã được làm quen với triết lý giáo dục mới - đề cao năng lực cá nhân, tư duy phản biện, kỹ năng hợp tác và khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Học không còn là học thuộc lòng, không còn “đóng khung” trong sách giáo khoa, mà gắn liền với tình huống, với vấn đề thực tế.

Thí sinh kiểm tra lại thông tin cá nhân tại Hội đồng thi Trường THPT Công nghiệp Việt Trì.

Chính vì thế, Kỳ thi vào lớp 10 năm nay không hề giống như những năm trước. Ngành giáo dục Phú Thọ đã phải tính toán lại từ cách tổ chức thi, đến cách tính điểm nhằm đánh giá năng lực toàn diện. Cả 3 môn thi Toán, Ngữ văn, Tiếng Anh năm nay đều được giáo viên và thí sinh đánh giá đúng tinh thần đổi mới, có tích hợp thực tế, logic. Đề thi môn Ngữ văn đã mang một “diện mạo” theo đúng tinh thần đổi mới, giúp học sinh thể hiện được những phẩm chất chủ yếu và năng lực đặc thù: Năng lực ngôn ngữ, năng lực văn học; tránh kiểu học và làm theo văn mẫu. Không còn chỉ học để thi, chương trình mới yêu cầu học sinh học để hiểu, để phản biện, để thực hành. Nếu những năm sau, kỳ thi vào lớp 10 không chỉ dừng lại ở kiểm tra ba môn, mà có thể thêm đánh giá năng lực, hoặc tích hợp hoạt động trải nghiệm, thì cũng không quá bất ngờ. Đó là xu hướng tất yếu của một nền giáo dục hiện đại.

Tuy nhiên, có một điều không thay đổi suốt nhiều năm qua, đó là sự lo lắng của cả xã hội dành cho kỳ thi này. Sức “nóng” của kỳ thi vào lớp 10 chưa từng giảm - vì đây là cửa ải đầu tiên thật sự phân luồng, thật sự chọn lọc. Dù chúng ta nói nhiều về hướng nghiệp, về giáo dục phân tầng, nhưng lựa chọn của phụ huynh và học sinh vẫn dồn về vài trường THPT công lập tốp trên, bởi phần đông phụ huynh, học sinh đều không chọn học nghề, trong khi đó học phí cao tại các trường tư thục, dân lập còn cao. Chính vì vậy, kỳ thi lớp 10 dù đổi mới cỡ nào vẫn là “cuộc chiến” không khoan nhượng của cả phụ huynh lẫn học trò.

Thế hệ học sinh lớp 9 năm nay chính là lứa đầu tiên trưởng thành cùng với quá trình cải cách giáo dục từ nền tảng. Các em sinh năm 2010 - năm mà cả nước bắt đầu triển khai việc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo - và giờ đây, chính các em là lứa đầu tiên thi theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Dù còn nhiều điều mới mẻ và không tránh khỏi bỡ ngỡ, nhưng kỳ vọng cũng rất lớn. Bởi nếu triển khai tốt từ năm nay, không chỉ các em có cơ hội được tiếp cận một kỳ thi công bằng, khách quan hơn, mà cả hệ thống giáo dục phổ thông cũng sẽ có cơ hội tiến một bước dài, thực chất và bền vững.

Với nhiều người, Kỳ thi vào lớp 10 năm nay có thể là bước ngoặt quan trọng của cuộc đời. Và với Phú Thọ năm 2025, đây chính là câu chuyện đổi mới giáo dục, của cả một thế hệ.

Tất Cường