'Kỳ tích' sống khỏe sau 6 tháng ghép thận từ lợn biến đổi gen

Sáu tháng đầu tiên sau một ca ghép tạng luôn được coi là giai đoạn rủi ro nhất đối với người nhận. Thế nhưng, một người đàn ông Mỹ 67 tuổi đã khiến giới y khoa bất ngờ khi duy trì sự sống khỏe mạnh hơn nửa năm sau khi được ghép thận từ lợn biến đổi gen.

Ông Tim Andrews và vợ rời bệnh viện sau khi được ghép thận lợn biến đổi gen, ngày 25/1/2025. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Massachusetts

Giờ đây, ông Tim Andrews vẫn đang sống khỏe mạnh, không còn phải phụ thuộc vào máy lọc máu. Ảnh: CNN

Bước ngoặt y khoa từ ca ghép thận đặc biệt

Bệnh nhân Tim Andrews, mắc bệnh thận giai đoạn cuối, đã phải chạy thận nhân tạo hơn hai năm trước khi được phẫu thuật vào tháng 1 năm nay. Sau ca ghép, ông không còn phải phụ thuộc vào máy lọc máu. Quả thận mà ông nhận được là sản phẩm nghiên cứu của công ty công nghệ sinh học eGenesis (Cambridge, Massachusetts) và ca phẫu thuật được thực hiện trong khuôn khổ nhân đạo, dành cho những bệnh nhân không còn lựa chọn điều trị nào khác.

Tiến sĩ Leonardo Riella siêu âm để xem quả thận lợn biến đổi gene được cấy ghép vào cơ thể ông Tim Andrews, trong quá trình kiểm tra sau phẫu thuật. Ảnh: WBUR

Đánh giá về ca ghép, bác sĩ Wayne Hawthorne, chuyên gia phẫu thuật ghép tạng tại Đại học Sydney (Australia) cho rằng việc ông Tim Andrews sống sót sau 6 tháng là một kỳ tích đáng kinh ngạc, bởi đây vốn là giai đoạn nguy hiểm nhất cho cả bệnh nhân lẫn cơ quan cấy ghép, khi nguy cơ biến chứng như thiếu máu hay thải ghép luôn rình rập. “Mốc 6 tháng cho thấy mọi thứ đã tiến triển cực kỳ tốt. Nếu đạt đến 12 tháng, đó sẽ là một kết quả dài hạn tuyệt vời”, ông khẳng định.

Trước ông Tim Andrews, người giữ kỷ lục là bà Towana Looney, 53 tuổi, cũng ở Mỹ, từng sống với quả thận lợn biến đổi gen trong 4 tháng 9 ngày. Tuy nhiên, ca ghép buộc phải kết thúc khi cơ thể bà bắt đầu thải loại cơ quan.

Công nghệ biến đổi gen mở ra cơ hội mới

Trong khoảng thời gian từ thập niên 1960 đến 1990, các ca ghép nội tạng từ động vật như lợn hay tinh tinh chỉ giúp bệnh nhân kéo dài sự sống từ vài phút đến tối đa 70 ngày. Gần đây, dù có cải tiến về mặt di truyền, người nhận nội tạng lợn biến đổi gen cũng chỉ thường sống được vài tháng.

Quả thận lợn biến đổi gene trong phòng phẫu thuật tại Bệnh viện Đa khoa Massachusetts chuẩn bị được cấy ghép vào cơ thể ông Tim Andrews, ngày 25/1/2025. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Massachusetts

Quả thận mà ông Andrews nhận được đã trải qua ba loại chỉnh sửa gen: loại bỏ ba kháng nguyên để hạn chế nguy cơ thải ghép; bổ sung bảy gen người nhằm giảm viêm và nguy cơ chảy máu; đồng thời vô hiệu hóa các retrovirus vốn có trong bộ gen của lợn.

Các bác sĩ phẫu thuật tại Bệnh viện Đa khoa Massachusetts thực hiện ca phẫu thuật ghép thận lợn biến đổi gene cho ông Tim Andrews ngày 25/1/2025 .Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Massachusetts

Ngoài ông Andrews, một bệnh nhân khác là Bill Stewart, 54 tuổi, cũng đã sống sót được ba tháng sau ca ghép thận từ lợn biến đổi gen (tính đến ngày 14/9). Việc cả hai bệnh nhân duy trì sự sống trong nhiều tháng được coi là tín hiệu khả quan, chứng minh những bước tiến vượt bậc so với giai đoạn trước đây.

Hướng tới các thử nghiệm lâm sàng chính thức

Cho đến nay, phần lớn các ca ghép thận lợn biến đổi gen vẫn được thực hiện theo diện nhân đạo. Tuy nhiên, các bước tiến mới đã thúc đẩy giới khoa học bước vào giai đoạn thử nghiệm lâm sàng.

Đầu năm nay, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đã chấp thuận thử nghiệm lâm sàng đầu tiên với thận lợn biến đổi gen do công ty United Therapeutics (có trụ sở tại Maryland và Bắc Carolina) thực hiện. Mới đây, eGenesis cũng thông báo được FDA cho phép thử nghiệm trên tối đa 33 bệnh nhân từ 50 tuổi trở lên, mắc bệnh thận giai đoạn cuối. Đồng thời, eGenesis và OrganOx (Anh) cũng được phê duyệt triển khai thử nghiệm an toàn đối với cấy ghép gan lợn biến đổi gen từ tháng 4 năm nay.

Việc bệnh nhân duy trì sự sống trong nhiều tháng sau khi được ghép thận từ lợn biến đổi gene được coi là tín hiệu khả quan, chứng minh những bước tiến vượt bậc so với giai đoạn trước đây.

Triển vọng và thách thức

Việc một bệnh nhân sống khỏe mạnh hơn sáu tháng sau ca ghép thận từ lợn biến đổi gen không chỉ là kỳ tích y học, mà còn mở ra hy vọng giải quyết tình trạng khan hiếm tạng hiến cho hàng triệu bệnh nhân suy tạng trên toàn cầu. Dẫu vậy, giới khoa học thừa nhận vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua, đặc biệt là nguy cơ thải ghép lâu dài và các biến chứng y khoa khó lường.

Trong bối cảnh nhu cầu ghép tạng ngày càng tăng, những tiến bộ này có thể tạo nền tảng để biến kỹ thuật cấy ghép nội tạng từ động vật sang người từ giải pháp thử nghiệm nhân đạo thành một lựa chọn điều trị chính thống trong tương lai.

Hồng Nhung