Kỳ vọng nguồn vốn 'mồi' kiến tạo hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo Thủ đô từ Quỹ Đầu tư mạo hiểm

Quỹ Đầu tư mạo hiểm TP. Hà Nội không chỉ mang ý nghĩa tháo gỡ nút thắt về vốn cho doanh nghiệp mà còn được coi là một công cụ tài chính mới, góp phần khơi thông điểm nghẽn, kiến tạo hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo của Thủ đô theo chuẩn mực quốc tế.

Kỳ vọng lấp khoảng trống về nguồn vốn

Đề án hình thành Quỹ Đầu tư mạo hiểm được UBND TP. Hà Nội xây dựng dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển. Nghị quyết số 15-NQ/TW năm 2022 của Bộ Chính trị đã xác định rõ Hà Nội phải đi đầu trong phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Kết luận số 69-KL/TW năm 2024 tiếp tục nhấn mạnh đổi mới sáng tạo là khâu đột phá chiến lược trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đặc biệt, Nghị quyết số 57-NQ/TW năm 2024 đặt mục tiêu xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia, trong đó Hà Nội giữ vai trò tiên phong.

Quỹ Đầu tư mạo hiểm TP.Hà Nội được kỳ vọng khơi thông nguồn lực khởi nghiệp sáng tạo Thủ đô.

Cùng với Luật Thủ đô 2024 và Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025, thành phố đã có hành lang pháp lý vững chắc để thử nghiệm mô hình quỹ tài chính công - tư đặc thù.

Hà Nội vốn là trung tâm kinh tế, chính trị, giáo dục và khoa học lớn của cả nước, nơi tập trung đông đảo viện nghiên cứu, trường đại học, tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp cùng lực lượng trí thức, doanh nhân trẻ năng động.

Thế nhưng, một trong những rào cản lớn nhất cản bước hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo lại chính là nguồn vốn. Các doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ cao thường khó tiếp cận tín dụng ngân hàng do thiếu tài sản thế chấp, trong khi nhà đầu tư tư nhân lại dè dặt vì lo ngại rủi ro và thiếu khung pháp lý bảo đảm.

Khoảng trống về vốn giai đoạn sớm – hạt giống (seed) và vườn ươm (incubator) – đang trở thành lực cản khiến nhiều ý tưởng tiềm năng phải dừng lại trước khi kịp trưởng thành.

Chính từ thực tế đó, sự ra đời của Quỹ Đầu tư mạo hiểm TP. Hà Nội (Hanoi Venture Capital Fund – HVCF) được kỳ vọng sẽ trở thành “vốn mồi” khơi thông dòng vốn xã hội.

Quỹ hướng đến bổ sung nguồn lực cho giai đoạn đầu, tạo niềm tin ban đầu để thu hút đầu tư tư nhân và dẫn dắt hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo phát triển bền vững.

Doanh nghiệp đổi mới sáng tạo là trung tâm

Theo Tờ trình của UBND TP. Hà Nội, Quỹ sẽ được thành lập dưới hình thức hợp đồng hợp tác đầu tư kinh doanh (BCC), hoạt động theo mô hình hợp tác công - tư, không có tư cách pháp nhân riêng.

Thời gian thí điểm là 10 năm, trong đó sau 5 năm sẽ sơ kết, đánh giá toàn diện, sau 10 năm sẽ tổng kết và trình HĐND quyết định việc tiếp tục, điều chỉnh hay dừng hoạt động. Đại hội nhà đầu tư của Quỹ bao gồm UBND Thành phố và tối đa 6 nhà đầu tư tư nhân.

Hội đồng quản lý Quỹ có tối đa 9 thành viên, trong đó có đại diện Nhà nước, nhà đầu tư tư nhân và các chuyên gia độc lập. Quỹ sẽ thuê công ty quản lý chuyên nghiệp để điều hành, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả.

Ngân sách Thành phố dự kiến góp tối đa 600 tỷ đồng, chiếm không quá 49% vốn điều lệ Quỹ. Phần còn lại do các nhà đầu tư tư nhân trong và ngoài nước tham gia.

Bên cạnh đó, Quỹ có thể huy động thêm viện trợ, tài trợ và các nguồn vốn hợp pháp khác. Về cơ chế vận hành, Quỹ hoạt động theo nguyên tắc thị trường, chấp nhận rủi ro theo thông lệ đầu tư mạo hiểm nhưng giới hạn tổn thất tối đa 50% tổng vốn.

Khởi nghiệp sáng tạo là trọng điểm phát triển của TP.Hà Nội trong tương lai.

Hiệu quả đầu tư được đánh giá trên toàn danh mục thay vì từng dự án riêng lẻ. Hàng năm, UBND Thành phố sẽ thuê tổ chức tư vấn độc lập đánh giá quản trị rủi ro, hiệu quả đầu tư và tác động xã hội, đồng thời các cơ quan quản lý nhà nước sẽ giám sát thường xuyên.

Đối tượng mà Quỹ tập trung là các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, đặc biệt trong công nghệ cao, cùng các dự án khoa học – công nghệ trọng điểm. Hình thức đầu tư chủ yếu là góp vốn cổ phần hoặc vốn góp. Quỹ có thể đầu tư độc lập hoặc cùng với các quỹ mạo hiểm khác, qua đó mở ra nhiều lựa chọn linh hoạt cho start-up.

Điểm đáng chú ý của mô hình này là Quỹ không đặt mục tiêu sinh lời trực tiếp cho Nhà nước. Lợi nhuận nếu có sẽ được tái đầu tư hoặc sử dụng để thành lập quỹ mới theo từng lĩnh vực ưu tiên.

Phó Chủ tịch Thường trực UBND TP. Hà Nội Lê Hồng Sơn nhấn mạnh: “Chúng ta đang thiếu công cụ để lấp đầy khoảng trống đầu tư cho các lĩnh vực rủi ro cao, nơi mà các quỹ tư nhân chưa sẵn sàng tham gia. Việc thành lập Quỹ Đầu tư mạo hiểm thành phố là bước đi cần thiết, nhằm dẫn dắt, kích hoạt dòng vốn xã hội và khơi thông các nguồn lực đổi mới sáng tạo”.

Định hướng phát triển ngành chiến lược

Thực tế tại Việt Nam cho thấy, một số quỹ đầu tư mạo hiểm tư nhân như IDG Ventures Vietnam, ThinkZone hay VinVentures đã góp phần hỗ trợ khởi nghiệp, song mục tiêu lợi nhuận là chính và phạm vi đầu tư chưa bao phủ được các lĩnh vực trọng yếu mà thành phố ưu tiên như trí tuệ nhân tạo, bán dẫn, công nghệ y sinh, môi trường, giáo dục, đô thị thông minh.

Bởi vậy, sự tham gia của một quỹ do Nhà nước dẫn dắt có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, không chỉ bù đắp khoảng trống vốn mà còn định hướng phát triển cho những ngành chiến lược.

Từ góc độ nhà đầu tư, Giám đốc điều hành Quỹ ThinkZone Ventures, ông Bùi Thành Đô cho rằng, để HVCF vận hành hiệu quả, thành phố cần sớm có cơ chế khuyến khích tái đầu tư và ưu đãi thuế.

“Với quy mô quỹ của thành phố, hoàn toàn có thể tạo sức bật để lôi kéo các nhà đầu tư tư nhân cùng tham gia, nhất là khi nhiều quỹ đang cân nhắc chuyển vốn sang địa phương có chính sách hấp dẫn hơn”, ông Đô nhận định.

Còn từ phía doanh nghiệp công nghệ, đại diện các tập đoàn như Viettel, FPT Software hay Google Việt Nam đều đánh giá cao sáng kiến này. Các doanh nghiệp đồng thời đề xuất Hà Nội nên tập trung đầu tư vào các vấn đề thách thức của đô thị như hạ tầng số, giao thông thông minh, đô thị xanh… để vừa giúp start-up giải bài toán thực tiễn, vừa tạo cơ hội tiếp cận thị trường lớn ngay tại chỗ.

Có thể thấy, Quỹ Đầu tư mạo hiểm TP. Hà Nội không chỉ là một giải pháp tài chính đơn thuần, mà còn thể hiện tư duy đổi mới trong điều hành chính sách. Đây là sự chuyển dịch từ cơ chế “cho – cấp” sang “dẫn dắt – hợp tác công tư”, một bước đi phù hợp với xu thế quốc tế trong phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo.

Nếu được vận hành minh bạch, hiệu quả, Quỹ hoàn toàn có thể trở thành mô hình mẫu, góp phần khơi dậy tiềm năng khởi nghiệp sáng tạo, thu hút nguồn lực tài chính xã hội vào các lĩnh vực khoa học công nghệ, đồng thời tạo nền tảng cho kinh tế tri thức và thành phố thông minh trong tương lai gần.

Việc HĐND TP. Hà Nội xem xét thông qua Đề án thí điểm thành lập Quỹ Đầu tư mạo hiểm Thành phố tại kỳ họp chuyên đề tới đây mang ý nghĩa chiến lược. Không chỉ cụ thể hóa chủ trương lớn của Đảng, Quốc hội, Chính phủ về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, mà còn mở ra một chương mới cho hệ sinh thái khởi nghiệp của Thủ đô.

Đông Phong