'Lá chắn tên lửa' toàn cầu của Mỹ: Tài chính khủng, hiệu quả không như mong đợi

Căn cứ vào các đánh giá mới đây của Lầu Năm Góc, giới chức quốc phòng Mỹ thừa nhận, hệ thống “lá chắn tên lửa” hiện có không có đủ khả năng bảo vệ nước Mỹ khỏi các đòn tấn công hạt nhân bất ngờ hoặc ở quy mô lớn, bất chấp các lời quảng cáo hoa mỹ của các nhà thầu phát triển vũ khí.

“Lá chắn tên lửa” 3 lớp bảo vệ nước Mỹ

Thực tế, NMD đã được phát triển và nâng cấp liên tục trong nhiều thập kỷ qua. Cơ cấu của NMD gồm 3 lớp phòng thủ chính với nhiệm vụ và vai trò khác nhau, nhưng mục tiêu chính của tất cả hệ thống là ngăn chặn các đơn vị tên lửa đạn đạo liên lục địa nhằm vào lãnh thổ nước Mỹ với vũ khí lõi là các căn cứ đánh chặn tên lửa mặt đất – GBMD.

Một trạm radar cảnh báo sớm của Mỹ.

Lớp phòng thủ tên lửa tầm xa của Mỹ chính là các trạm radar cảnh báo sớm siêu nhạy triển khai không chỉ tại Mỹ, mà còn trên nhiều lãnh thổ nước khác như: Căn cứ Faylingdales Moor (Anh), đảo Greenland và vùng Scandinavia. Để ngăn chặn tên lửa của đối phương ở lớp phòng thủ tầm xa này là hệ thống đánh chặn GBI với các đầu đạn tự cơ động EKV đáp ứng khả năng ngăn chặn và phá hủy các đầu đạn tên lửa của đối phương ở ngoại vi khí quyển Trái đất. Tổng số tên lửa đánh chặn GBI của Mỹ hiện có khoảng 44 đơn vị, triển khai tại các căn cứ Fort Greeley và Vandenberg. Chỉ tính riêng hệ thống phòng thủ này đã tiêu tốn của Mỹ hàng chục tỷ USD với khả năng đánh chặn không quá đáng tin cậy.

Lớp phòng thủ tiếp theo là các chiến hạm trang bị hệ thống điều phối hỏa lực Aegis. Ban đầu, chúng được thiết kế với nhiệm vụ bảo vệ các hạm đội tàu sân bay của Hải quân Mỹ tránh khỏi các đòn tấn công bằng tên lửa. Tuy nhiên, vai trò của chúng giờ đã được thay đổi và là một thành phần của NMD. Các nhóm tàu chiến trang bị Aegis được Hải quân Mỹ triển khai nhiều nơi trên thế giới như: Địa Trung Hải, Hắc Hải, Biển Baltic, khu vực châu Á - Thái Bình Dương với mục tiêu phát hiện sớm và đánh chặn các tên lửa đối phương nhằm vào vị trí chiến lược của Mỹ trên thế giới. Các tổ hợp Aegis Ashore đặt tại Ba Lan và Romania cũng có chung nhiệm vụ.

Tổ hợp tên lửa đánh chặn Aegis Ashore.

Tổ hợp tên lửa đánh chặn tầm cao giai đoạn cuối - THAAD.

Tuy nhiên, trong các thử nghiệm chiến đấu, các chiến hạm trang bị Aegis thực tế chỉ đáp ứng khả năng phòng thủ hạn chế trước các loại tên lửa đạn đạo tầm ngắn và tầm trung. Bất chấp những tuyên bố mạnh mẽ của Lầu Năm Góc về khả năng đánh chặn của dòng tên lửa SM-3 Block IIA mới, lớp phòng thủ này chỉ có được khả năng phòng thủ khi tên lửa đạn đạo nằm trong tầm đánh chặn vốn rất hạn chế của các chiến hạm được triển khai.

Lớp phòng thủ cuối cùng được giới chuyên gia quân sự quốc tế nghi ngờ về khả năng đánh chặn tên lửa nhất là các tổ hợp PAC-3 Patriot và THAAD. Vai trò của các dòng vũ khí phòng thủ tên lửa này không nằm ở cấp chiến lược, mà chỉ là các đơn vị phòng thủ cấp chiến thuật và bảo vệ các căn cứ hoặc vị trí quan trọng của Mỹ. Điều đáng quan tâm là khả năng tác chiến của cả PAC-3 Patriot và THAAD đều chưa được chứng minh trong thực tế. Trong khi THAAD chưa bao giờ được thử lửa, thì PAC-3 Patriot đã không chứng minh được khả năng đánh chặn tên lửa tại Israel và Saudi Arabia. Cũng vì sự không đáng tin cậy của PAC-3 Patriot, Israel đã quyết định tự phát triển dòng vũ khí phòng thủ tên lửa Arrow, còn Saudi Arabia tìm kiếm các loại vũ khí khác có hiệu quả hơn từ Nga và châu Âu.

Hệ thống dang dở và thiếu hiệu quả

Nếu các thành phần phòng thủ được đề cập ở trên là “mũi tên”, thì mạng lưới vệ tinh cảnh báo tên lửa chính là “con mắt" của NMD. Điều đáng tiếc là mạng lưới vệ tinh cảnh báo sớm của Mỹ với tên gọi SBIRS chưa bao giờ được hoàn thiện. Với hàng chục tỷ USD đưa giải ngân, Washington chỉ đưa lên quỹ đạo 8 vệ tinh, thay vì 29 chiếc như kế hoạch. Sự chậm trễ này khiến SBIRS chưa triển khai xong đã lạc hậu.

Cuối năm 2019, trước sự xuất hiện các loại vũ khí siêu vượt âm mới của Nga và Trung Quốc, Lầu Năm Góc đã buộc phải thay đổi chương trình SBIRS thành NGOPIR. Sự thay đổi mục tiêu trong tác chiến này đã khiến Mỹ gần như quay trở lại vạch xuất phát với việc tái triển khai lại mạng lưới vệ tinh mới. Để thực hiện chương trình NGOPIR, quân đội Mỹ chắc chắn sẽ cần thêm hàng chục tỷ USD và rất nhiều thời gian để hoàn thiện.

Thiếu mạng lưới vệ tinh cảnh báo sớm hoàn thiện, "lá chắn tên lửa" của Mỹ như thiếu đi con mắt để hoạt động hiệu quả.

Một vấn đề quan trọng khác của NMD là sự rời rạc của hệ thống. Theo ý tưởng thiết kế, NMD phải là một hệ thống đồng nhất, có phân cấp và kết nối với nhau trong một mạng lưới hợp nhất. Tuy nhiên, mục tiêu này hoàn toàn không đạt được ở thời điểm hiện tại. NMD chỉ là sự ghép lại của các hệ thống phòng thủ đơn lẻ, thiếu hiệu quả và không bổ trợ được cho nhau.

Giới chuyên gia quân sự quốc tế đánh giá, NMD hiện tại chỉ đảm bảo khả năng ngăn ngừa các vụ tấn công tên lửa đơn lẻ từ các quốc gia đối thủ nhằm vào nước Mỹ, còn để đạt mục tiêu như tham vọng của Washington về hệ thống “lá chắn tên lửa” toàn cầu là bất khả thi. Điều này càng trở nên rõ ràng với các loại vũ khí siêu vượt âm mới. Cuộc đua phát triển “mâu và thuẫn” mới chắc chắn sẽ tiêu tốn của Mỹ hàng chục tỷ USD trong nhiều thập niên tới.

TUẤN SƠN (tổng hợp)