'Lá chắn xanh' nơi rừng đầu nguồn

Trong những ngày thời tiết khô hanh, theo chân tổ xung kích bảo vệ rừng, phòng chống cháy rừng thôn Séo Mả Pán, xã Khao Mang, cùng lực lượng kiểm lâm địa bàn và cán bộ Ban quản lý rừng phòng hộ Mù Cang Chải, chúng tôi lên đường tuần tra rừng.

Vượt qua đường mòn, dốc cao, dẫn lên khu rừng tái sinh nằm giáp ranh với những diện tích nương canh tác của người dân.

“Đây là khu vực thường xuyên có nguy cơ bị xâm lấn và cháy rừng trong mùa khô hanh. Để hạn chế tình trạng này, các thành viên trong tổ đã phân công nhau tuần tra hằng ngày. Vào thời điểm cao điểm, công tác trực tại lán canh lửa của thôn được duy trì 24/24 giờ. Nhờ vậy, mọi hành vi xâm hại rừng hay cháy rừng đều được phát hiện và xử lý kịp thời” - anh Thào A Phương, Tổ trưởng tổ xung kích thôn Séo Mả Pán cho biết.

Những cánh rừng nguyên sinh vẫn đang được người dân bảo vệ.

Tổ xung kích bảo vệ rừng thôn Séo Mả Pán chỉ là một trong nhiều điển hình tiêu biểu của các tổ xung kích ở thôn, bản vùng cao. Trong điều kiện diện tích rừng rộng lớn, địa hình hiểm trở và nguy cơ cháy rừng luôn rình rập mỗi mùa khô hanh, những tổ xung kích này đã trở thành “lá chắn xanh” vững chắc bảo vệ rừng đầu nguồn.

Tổ xung kích bảo vệ rừng thôn Séo Mả Pán.

Ra đời từ thực tiễn bảo vệ rừng ở cơ sở

Những năm trước đây, công tác bảo vệ rừng và phòng cháy, chữa cháy rừng ở các xã vùng cao chủ yếu dựa vào lực lượng kiểm lâm, trong khi đó lực lượng này rất mỏng, địa bàn rộng, giao thông khó khăn. Từ thực tiễn đó, mô hình “tổ xung kích” được thành lập tại từng thôn, bản với sự tham gia tự nguyện của người dân. Thành viên là những người am hiểu địa bàn, có sức khỏe, tinh thần trách nhiệm, được tập huấn về kỹ năng phát hiện cháy, cứu hỏa, bảo vệ rừng.

Lực lượng kiểm lâm và tổ xung kích cơ sở tuần tra rừng.

Theo thống kê của Kiểm lâm khu vực Mù Cang Chải, trên địa bàn phụ trách có trên 103 tổ xung kích với gần 1.000 thành viên. Các tổ này hoạt động theo nguyên tắc “bốn tại chỗ” (lực lượng tại chỗ, chỉ huy tại chỗ, phương tiện tại chỗ và hậu cần tại chỗ). Vào mỗi mùa khô hanh, các tổ lại được kiện toàn, phân công cụ thể từng tuyến rừng, từng hộ gia đình phụ trách.

Các thành viên tổ xung kích bảo vệ rừng thôn Thái, xã Khao Mang tuần tra rừng.

Ông Trần Xuân Dưỡng - Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm khu vực Mù Cang Chải cho biết: Nhờ có các thành viên tổ xung kích nắm chắc địa bàn, nên khi có cháy xảy ra, họ luôn là những người đầu tiên cảnh báo cho người dân, cấp ủy, chính quyền địa phương, các chủ rừng và lực lượng kiểm lâm. Công tác xử lý được triển khai kịp thời, hạn chế tình trạng cháy lan, đặc biệt tại các khu vực giáp ranh. Nhiều vụ cháy đã được phát hiện sớm và dập tắt nhờ hoạt động tuần tra thường xuyên của họ.

Lực lượng kiểm lâm phối hợp với các tổ xung kích đi tuần rừng.

Một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất của các tổ xung kích, là tuần tra, giám sát rừng, phát hiện các hành vi xâm hại rừng, như: chặt phá, đốt nương rẫy và can thiệp xử lý tại chỗ. Đối với những thôn nhận bảo vệ diện tích rừng lớn, tổ xung kích của thôn đó cũng đông thành viên hơn và mỗi hộ dân đều có một thành viên tham gia.

Vào thời điểm mùa khô, hằng tuần, các tổ chia thành từng nhóm nhỏ, băng rừng kiểm tra dấu vết lạ, nhắc nhở người dân không mang lửa vào rừng, khi đốt nương rẫy phải thực hiện đúng theo qui định. Nhờ sự có mặt thường xuyên của lực lượng tại chỗ, người dân cũng nâng cao ý thức, chủ động phòng tránh hơn. Nhiều bản đã đưa nội dung bảo vệ rừng vào hương ước để thực hiện, nếu hộ nào gây cháy rừng sẽ bị xử phạt và phải tham gia trồng bù diện tích bị thiệt hại.

Những cây cổ thụ trong rừng nguyên sinh.

Tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho cộng đồng

Không chỉ tuần tra, các tổ xung kích còn đóng vai trò “cầu nối” đưa chính sách, pháp luật về rừng đến từng hộ dân. Bằng tiếng địa phương, họ giải thích về Luật Lâm nghiệp, tác hại của cháy rừng, lợi ích của việc bảo vệ rừng. Tại nhiều thôn, nhờ sự vận động khéo léo của tổ xung kích mà trong nhiều năm không xảy ra các vụ cháy rừng cũng như chặt phá, xâm hại rừng.

Lực lượng kiểm lâm và tổ xung kích tuyên truyền vận động Nhân dân tham gia bảo vệ rừng.

Ông Hoàng Ngọc Lâm - Tổ trưởng Tổ xung kích thôn Thái, xã Khao Mang khẳng định: Cùng với việc kiên quyết xử lý các vụ xâm hại rừng và thường xuyên tuyên truyền, vận động trong các buổi họp thôn, ý thức của người dân ngày càng được nâng cao. Nhiều năm qua không còn tình trạng chặt phá hay cháy rừng; bảo vệ tốt hơn 157 ha rừng, 171 hộ trong thôn mỗi năm có thêm nguồn thu trên 125 triệu đồng.

Tổ xung kích bảo vệ rừng thôn Thái, xã Khao Mang đi tuần rừng.

Nhờ vậy, phong trào toàn dân tham gia bảo vệ rừng ngày càng lan rộng. Nhiều gia đình còn tự nguyện nhận khoán bảo vệ rừng, kết hợp trồng cây dược liệu, nuôi ong, phát triển du lịch sinh thái, vừa bảo vệ vừa sinh kế bền vững.

Ứng phó kịp thời khi có cháy rừng

Khi xảy ra cháy rừng, các tổ xung kích chính là lực lượng đầu tiên có mặt. Nhờ hiểu rõ địa hình, họ nhanh chóng mở đường, tạo đường băng cản lửa, hướng dẫn lực lượng hỗ trợ di chuyển an toàn. Sự chủ động này giúp hạn chế thiệt hại, đặc biệt trong thời gian chờ lực lượng chuyên nghiệp tới.

Vụ cháy rừng tại tiểu khu 280, khoảnh 9 thuộc địa phận thôn Háng Phừ Loa, xã Mù Cang Chải.

Ông Mùa A Chống - Tổ trưởng Tổ xung kích thôn Háng Phù Loa, xã Mù Cang Chải, kể lại: Ngày 19/2/2024, do người dân bất cẩn khi sử dụng lửa để đốt cỏ, đã khiến cho hơn 1 ha rừng trồng tại tiểu khu 280, khoảnh 9, thuộc địa phận thôn Háng Phừ Loa bị cháy. Rất may tổ xung kích bảo vệ rừng của thôn phát hiện sớm, kịp thời huy động lực lượng tại chỗ dập lửa, chỉ trong 30 phút đám cháy đã bị khống chế.

Tổ trưởng Mùa A Chống đi nắm bắt tình hình vụ cháy rừng.

Khó khăn và nỗ lực vượt khó

Dẫu đóng vai trò quan trọng, hoạt động của các tổ xung kích vẫn còn nhiều khó khăn, như: Trang thiết bị hạn chế, kinh phí hỗ trợ ít, đường rừng xa xôi; nhiều thành viên phải bỏ công việc gia đình để đi tuần tra, nhưng họ vẫn tự nguyện tham gia.

Lán canh lửa thôn Háng Phừ Loa.

Chị Vàng Thị Rủ, thành viên Tổ xung kích thôn Háng Phù Loa, xã Mù Cang Chải chia sẻ: Việc phân công từng gia đình luân phiên trực canh lửa đã được duy trì nhiều năm nay, qua đó góp phần nâng cao hiệu quả công tác phòng cháy, chữa cháy rừng. Các hành vi xâm hại rừng, đặc biệt là những đám cháy, đều được kịp thời phát hiện để báo chính quyền và huy động Nhân dân tham gia dập lửa, bảo vệ diện tích rừng của bản.

Lực lượng kiểm lâm và các tổ xung kích tuần rừng tại xã Chế Tạo.

Chính quyền địa phương và ngành kiểm lâm đã có nhiều chính sách động viên, như: hỗ trợ công cụ, bảo hiểm tai nạn, tập huấn kỹ năng cứu hộ. Tuy nhiên, để các tổ xung kích hoạt động hiệu quả và lâu dài, cần thêm nguồn lực đầu tư, đồng thời gắn bảo vệ rừng với phát triển sinh kế cho người dân.

Hiệu quả thấy rõ

Thống kê những năm gần đây cho thấy, nhờ sự vào cuộc tích cực của các tổ xung kích, số vụ cháy rừng ở nhiều xã vùng cao giảm rõ rệt so với trước. Độ che phủ rừng được duy trì, nguồn nước sinh hoạt ổn định hơn, thiên tai hạn chế. Ở một số nơi, rừng phục hồi còn mở ra cơ hội phát triển du lịch sinh thái.

Những cánh rừng nguyên sinh được bảo vệ tốt.

Ông Tạ Anh Tuấn - Phó Chủ tịch UBND xã Khao Mang, khẳng định: Xã Khao Mang hiện có trên 7.500 ha rừng các loại, chúng tôi xác định lực lượng xung kích tại thôn là lực lượng cơ bản, nòng cốt để trực tiếp tham gia vào quá trình bảo vệ và phòng cháy, chữa cháy rừng. Hiện nay, trên địa bàn xã có 13 thôn và mỗi thôn có một tổ, đội xung kích. Họ sẽ là người thực hiện công tác tuần tra, bảo vệ và phòng cháy, chữa chữa rừng và xử lý những công việc liên quan đến việc bảo vệ rừng tại cơ sở.

“Lá phổi xanh” được gìn giữ nhờ sức dân

Rừng không chỉ là tài nguyên mà còn là văn hóa, là bản sắc của đồng bào vùng cao. Nhờ những tổ xung kích âm thầm, bền bỉ, những cánh rừng đã và đang được bảo vệ vững chắc hơn. Hình ảnh người dân tuần rừng băng qua những cung đường dốc cheo leo, hòa mình vào màu xanh của cây rừng đã trở nên quen thuộc. Có những tổ xung kích phải đi cả tuần mới hết diện tích quản lý, bảo vệ đã thể hiện được trách nhiệm của chính người dân đối với rừng. Họ không chỉ gìn giữ “lá phổi xanh” cho quê hương mà còn truyền đi thông điệp về sự đoàn kết, chung tay của cộng đồng trong bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu.

Cây di sản ở xã Chế Tạo.

Với tinh thần trách nhiệm cao, một trong những lực lượng tuyến đầu- tổ xung kích bảo vệ rừng của các thôn xứng đáng là “lá chắn xanh” của những cánh rừng đầu nguồn.

Những cây đại thụ trong rừng nguyên sinh.

Phạm Ngọc Sơn