'Lá chắn' y tế cơ sở giúp giảm tải bệnh viện tuyến trên
Khám sức khỏe định kỳ là chìa khóa giúp phát hiện sớm, điều trị kịp thời nhiều bệnh lý nguy hiểm ngay từ tuyến cơ sở; tuy nhiên, thói quen này vẫn chưa phổ biến, nhất là ở vùng nông thôn.
Bác sĩ Nguyễn Thị Kim Thoa (phải) đang tư vấn cho người bệnh
Nhiều người dân coi khám định kỳ là "xa xỉ"
Tại tuyến xã, tình trạng người dân không có thói quen đi khám sức khỏe định kỳ vẫn khá phổ biến. Nhiều người nghèo, lao động tự do chỉ đến cơ sở y tế khi bệnh đã nặng, thậm chí phải chuyển tuyến. Một phần do gánh nặng mưu sinh, phần khác do tâm lý chủ quan: "người khỏe thì không cần khám".
Các bác sĩ tuyến cơ sở gần dân nhất, bảo đảm cho mọi người dân được chăm sóc sức khỏe cơ bản
Bác sĩ Nguyễn Thị Kim Thoa - Trưởng khoa Phụ sản, Trung tâm Y tế khu vực Tân Sơn (Phú Thọ) chia sẻ: "Trong quá trình làm việc, chúng tôi gặp rất nhiều trường hợp bệnh nhân, đặc biệt là phụ nữ, chỉ đi khám khi bệnh đã ở giai đoạn nặng. Nhiều người ngại khám vì sợ phát hiện bệnh, sợ tốn kém. Nhưng thực tế, càng để lâu thì chi phí điều trị càng cao, nguy cơ biến chứng càng lớn".
Một trong những nguyên nhân khiến việc kiểm tra sức khỏe chưa được coi trọng là khó khăn về kinh tế. Với nhiều hộ gia đình vùng núi, vài trăm nghìn đồng cho một lần khám định kỳ vẫn bị coi là khoản chi "xa xỉ". Bên cạnh đó, hạn chế về dịch vụ y tế và thiếu nhân lực ở tuyến cơ sở khiến người dân không mặn mà. Nhiều người sẵn sàng bỏ qua các dấu hiệu ban đầu, đến khi bệnh tiến triển mới đi khám, dẫn đến quá tải ở tuyến trên.
Khám sức khỏe định kỳ thực chất mang lại lợi ích lâu dài. Nó giúp phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu, từ đó thay đổi chế độ ăn uống, luyện tập để phòng bệnh. Đối với phụ nữ, việc tầm soát các bệnh lý phụ khoa, ung thư cổ tử cung, ung thư vú có ý nghĩa quyết định. Với trẻ em, khám định kỳ giúp theo dõi tăng trưởng, phát hiện rối loạn phát triển hoặc bệnh lý bẩm sinh để can thiệp sớm.
Bác sĩ Thoa nhấn mạnh: "Khám sức khỏe định kỳ không chỉ là đi kiểm tra, mà còn là cơ hội để bác sĩ tư vấn chế độ dinh dưỡng, lối sống phù hợp. Đây là cách phòng bệnh hiệu quả và tiết kiệm nhất. Người dân nếu hiểu điều này thì sẽ coi khám định kỳ như một khoản đầu tư cho sức khỏe tương lai".
Thực tế, nhiều trường hợp điển hình tại Tân Sơn cho thấy lợi ích rõ rệt. Một phụ nữ trẻ phát hiện u nang buồng trứng nhờ khám sớm, đã được phẫu thuật kịp thời, tránh biến chứng. Hay một bé trai 10 tuổi được phát hiện dị tật tim bẩm sinh, chuyển tuyến điều trị thành công. Nếu không có khám định kỳ, những ca bệnh này có thể bị bỏ qua, gây hậu quả nghiêm trọng.
Tuyến cơ sở đổi mới để kéo người dân đến khám định kỳ
Để thay đổi thói quen, các bác sĩ tuyến cơ sở không chỉ tập trung khám chữa bệnh mà còn đẩy mạnh truyền thông, vận động người dân. Theo bác sĩ Nguyễn Thị Kim Thoa, yếu tố quyết định nằm ở việc nâng cao nhận thức cộng đồng: "Chúng tôi thường kết hợp truyền thông trong các buổi tiêm chủng, họp thôn, để bà con hiểu rằng phát hiện bệnh sớm sẽ tiết kiệm tiền bạc và bảo vệ tính mạng. Nếu đợi đến lúc bệnh nặng mới đi viện thì cơ hội chữa khỏi sẽ thấp hơn nhiều".
Trong thời gian tới, ngành y tế tuyến cơ sở đang được định hướng phát triển đồng bộ. Hệ thống trạm y tế sẽ được đầu tư trang thiết bị hiện đại hơn, từ máy siêu âm, xét nghiệm cơ bản đến hệ thống quản lý dữ liệu sức khỏe. Bác sĩ gia đình và sổ sức khỏe điện tử sẽ giúp theo dõi lịch sử bệnh, nhắc nhở người dân đi khám định kỳ. Việc chuyển đổi số y tế cũng giúp rút ngắn thủ tục hành chính, để người dân đến khám thuận tiện và nhanh gọn.
Bên cạnh đó, các chính sách tài chính cũng đóng vai trò quan trọng. Việc miễn, giảm chi phí khám định kỳ cho hộ nghèo, cận nghèo, lao động tự do có thể khuyến khích họ tham gia. Một số mô hình bảo hiểm y tế cộng đồng, gói dịch vụ khám định kỳ theo nhóm gia đình, cũng đang được thử nghiệm để giảm gánh nặng chi phí.
Tuyến cơ sở còn hướng đến việc đa dạng hóa dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu. Mô hình "trạm y tế hoàn chỉnh" đang được triển khai tại nhiều địa phương, không chỉ khám chữa bệnh mà còn tư vấn dinh dưỡng, sức khỏe sinh sản, tiêm chủng và phòng bệnh. Khi người dân thấy rõ sự tiện lợi và chất lượng, họ sẽ chủ động hơn trong việc đăng ký khám định kỳ.
Để đạt hiệu quả, không thể thiếu vai trò tuyên truyền. Các chiến dịch truyền thông qua loa phát thanh, mạng xã hội địa phương, thậm chí các buổi sinh hoạt thôn, đã giúp thông điệp "khám sức khỏe định kỳ - đầu tư cho tương lai" dần lan tỏa. "Chúng tôi mong muốn mỗi người dân đều coi việc đi khám như thói quen thường xuyên, giống như đi chợ hay mua sắm. Chỉ khi đó, tuyến cơ sở mới thực sự trở thành 'người gác cổng' sức khỏe của cộng đồng", bác sĩ Thoa nói.
Trong bối cảnh nhu cầu khám chữa bệnh ngày càng lớn, việc đầu tư cho hệ thống y tế cơ sở không chỉ là trách nhiệm của ngành y mà còn cần sự chung tay của cả cộng đồng. Những tấm lòng hảo tâm, những mô hình xã hội hóa y tế, hay chính sách ưu tiên vốn từ Nhà nước đều sẽ góp phần cải thiện điều kiện chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân. Bởi lẽ, tuyến y tế cơ sở chính là "lá chắn" đầu tiên, giúp giảm tải cho bệnh viện tuyến trên và bảo vệ sức khỏe cộng đồng ngay từ sớm, từ xa. Khi cơ sở vật chất được nâng cấp, nhân lực y tế được tăng cường và người dân tin tưởng quay lại với trạm y tế gần nhà, đó cũng là lúc hệ thống y tế thực sự vững vàng, công bằng và nhân văn hơn.
