Làm sao để người nghèo không phải bán trâu, bò để chữa bệnh

Trong thông báo kết luận của Tổng Bí thư Tô Lâm tại buổi làm việc với đại diện Đảng ủy Chính phủ và các ban, bộ, ngành Trung ương về đánh giá kết quả thực hiện các nghị quyết của Trung ương về công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân và định hướng công tác thời gian tới, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh phấn đấu để mỗi người dân được khám sức khỏe định kỳ ít nhất một lần mỗi năm và tiến tới miễn viện phí toàn dân giai đoạn 2030-2035.

Đây là mục tiêu cụ thể, giàu tính nhân văn, thể hiện rõ bản chất ưu việt của chế độ ta và quyết tâm chính trị trong xây dựng một hệ thống y tế phục vụ nhân dân. Đây cũng vừa là động lực để phát triển nhanh, bền vững trước yêu cầu phát triển của đất nước trong kỷ nguyên vươn mình.

Miễn viện phí là một trong những chính sách lớn thể hiện sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân.

Theo GS.TS.BS Nguyễn Công Hoàng, Đại biểu Quốc hội khóa XV, Giám đốc Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên, trước đây, trong lịch sử, đất nước ta đã từng miễn viện phí cho người dân. Tất cả mọi người đến bệnh viện đều không phải trả tiền.

Sau đó, đất nước bước vào giai đoạn kinh tế thị trường, định hướng XHCN. Đây là giai đoạn tạo nguồn lực lớn để phát triển ngành y tế, diện mạo ngành y tế, cũng như các bệnh viện dần “lột xác”. Giai đoạn này người dân tham gia khám chữa bệnh sẽ thanh toán 1 phần viện phí liên quan đến đồng chi trả với bảo hiểm y tế.

Trải qua thời gian, y tế nước ta ngày càng phát triển ngang tầm với thế giới và đạt được nhiều thành tựu nổi bật quan trọng. Giai đoạn này y tế của nước ta với diện mạo thay đổi, chất lượng khám chữa bệnh và dịch vụ ngày càng cao, đây chính là bước đột phá để tiến tới miễn viện phí toàn dân. Miễn viện phí ở đây là không cùng chi trả với BHYT và người dân được miễn 100% viện phí khi khám chữa bệnh.

“Đây là chính sách lớn nhận được sự đồng thuận, kỳ vọng lớn của người dân và cả ngành y tế. Tôi khẳng định rằng có đến 90% người dân khi đến viện, nỗi lo đầu tiên là chi phí. Khi chính sách này đi vào cuộc sống, người bệnh sẽ không phải vất vả lo toan mỗi lần đến viện, không phải nghĩ ngợi việc bán trâu, bò để chuẩn bị một khối tiền lớn cho công cuộc chữa bệnh”, ông Hoàng chia sẻ.

Theo PGS.TS.BS Phạm Ngọc Đông, Giám đốc Bệnh viện Mắt Trung ương, chủ trương để cho người bệnh đi khám, chữa bệnh không phải trả tiền là chủ trương hết sức tuyệt vời. Và ông thích dùng ngôn từ “người bệnh đi khám, chữa bệnh không phải trả tiền” hơn là “khám, chữa bệnh miễn phí”. Bởi, nếu nói là miễn phí thì người dân sẽ mang tâm lý “của cho là của nợ, của rẻ là của ôi”.

Cũng theo ông Đông “trên đời này không có cái gì miễn phí, sẽ phải trả phí”. Chỉ có điều ở đây người dân đi khám bệnh không phải trả phí, nhưng vẫn có một ai đó - cụ thể là Nhà nước,thay họ chi trả. Việc này trên thực tế đã được thực hiện một phần cho một số đối tượng. Đó là người bệnh có thẻ BHYT được chi trả 100% hoặc một phần. Như vậy, không phải chờ đến tương lai mới có người dân được miễn toàn bộ hoặc một phần viện phí. Tuy nhiên, để hướng tới miễn 100% viện phí cho toàn dân thì cần có lộ trình rõ ràng. Và điều quan trọng là nguồn phí đó ở đâu? Cần tập trung vào bảo hiểm.

Chính sách miễn viện phí cho toàn dân là cơ hội để nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe người dân nhưng thực hiện không dễ dàng, vì liên quan đến yếu tố tài chính, cơ sở vật chất và nhu cầu khác nhau giữa các khu vực. Do đó, việc triển khai chính sách này cần một lộ trình rõ ràng, có sự đồng thuận từ các bộ, ngành và đặc biệt là sự chuẩn bị về cơ sở vật chất, nhân lực và nguồn tài chính bền vững, mới có thể duy trì chất lượng dịch vụ y tế toàn dân.

Ths Hoàng Trung Tuấn, Phó Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm y tế cho biết, tính đến cuối năm 2024, tỷ lệ bao phủ BHYT tại Việt Nam đạt 94,2% dân số - một con số đáng ghi nhận cho thấy nỗ lực bền bỉ của hệ thống chính sách và các địa phương trong việc mở rộng mạng lưới an sinh.

Hiện nay về mức đóng, người lao động, hưu trí, người hưởng trợ cấp… đều đóng 4,5% tiền lương hoặc lương hưu, hoặc mức lương cơ sở. Các nhóm yếu thế như hộ nghèo, cận nghèo, trẻ em dưới 6 tuổi… được Nhà nước hỗ trợ toàn bộ hoặc một phần mức đóng. Đáng chú ý, đến cuối năm 2023, quỹ BHYT vẫn cân đối và có kết dư, là nền tảng quan trọng để mở rộng quyền lợi trong các năm tới.

Tuy nhiên, theo ông Tuấn, với mức đóng 4,5% thu nhập, BHYT Việt Nam hiện nay vẫn duy trì được trạng thái tài chính cân đối. Khi mở rộng quyền lợi, tăng mức hưởng, điều chỉnh giá dịch vụ theo hướng “tính đúng, tính đủ”, chúng ta sẽ phải nhiên cứu sửa đổi Luật BHYT, tái cơ cấu mức đóng linh hoạt theo nhóm đối tượng, bảo đảm khả năng chi trả của người dân và ngân sách Nhà nước.

Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn, để thực hiện mục tiêu trên, ngành y tế xác định lộ trình 2026-2030 và 2031-2035 sẽ tập trung triển khai đồng bộ các nhiệm vụ trọng tâm để từng bước hiện thực hóa hai chủ trương lớn này.

Ông cho biết đây là hành trình dài hơi, cần bước đi vững chắc, nhưng cũng là cơ hội lớn để chúng ta chuyển đổi hệ thống y tế từ chăm sóc bệnh sang bảo vệ sức khỏe, từ bị động sang chủ động, đồng thời nâng cao thực chất quyền lợi người bệnh.

Theo Thứ trưởng Bộ Y tế, hiện tại, ngành y tế đang định hướng sửa đổi Luật Bảo hiểm y tế, để cụ thể một số nội dung tiến tới khám, chữa bệnh miễn phí cho người dân theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, trong đó có nhiều nội dung tập trung khám, chữa bệnh cho người dân, đặc biệt là khám, chữa bệnh để sàng lọc, phát hiện sớm một số bệnh nguy hiểm.

Về định hướng từ năm 2026 - 2030, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cho biết, dự kiến 90% người dân được tiếp cận đầy đủ dịch vụ dự phòng bệnh tật, nâng cao sức khỏe, tiêm chủng vaccine đầy đủ theo độ tuổi, đối tượng, chăm sóc sức khỏe ban đầu, sức khỏe sinh sản, sức khỏe bà mẹ, trẻ em, sức khỏe tâm thần, y tế học đường, sàng lọc nguy cơ sức khỏe, khám sức khỏe định kỳ, quản lý bệnh mạn tính, khám bệnh, chữa bệnh đa khoa tổng quát, y học gia đình ngay từ y tế cơ sở. 100% người dân được khám sức khỏe định kỳ ít nhất mỗi năm một lần, được lập sổ sức khỏe điện tử để quản lý sức khỏe trong suốt vòng đời, được sống trong môi trường xanh, sạch, bảo đảm an toàn thực phẩm, chế độ dinh dưỡng hợp lý; người cao tuổi, người khuyết tật, người yếu thế được quan tâm, chăm sóc xã hội.

Ông Thuấn ước tính, 100 triệu người dân, chi phí mỗi lần khám khoảng 250.000 đồng thì số tiền chi ra để khám sức khỏe định kỳ cho người dân mỗi năm một lần là khoảng 25.000 tỷ đồng/năm.

Giai đoạn từ 2031-2035, Bộ Y tế sẽ tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, từng bước triển khai chính sách miễn phí chăm sóc sức khỏe toàn dân. Mục tiêu đến năm 2045 là người dân không còn phải thanh toán thêm khi sử dụng dịch vụ khám chữa bệnh BHYT, đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia hàng đầu về bảo đảm an sinh y tế.

Với mục tiêu “phấn đấu để mỗi người dân được khám sức khỏe định kỳ ít nhất một lần mỗi năm và tiến tới miễn viện phí toàn dân”, Tổng Bí thư Tô Lâm đặc biệt quan tâm đến nâng cao năng lực y tế cơ sở, đây là tuyến y tế gần dân nhất, đóng vai trò "gác cửa" của hệ thống y tế.

Tổng Bí thư nhấn mạnh: “Hệ thống y tế cơ sở phải mạnh lên, đủ năng lực, đủ con người, đủ công nghệ, phải là nơi người dân đặt niềm tin. Chỉ như vậy mới có thể thực hiện được việc chăm sóc sức khỏe toàn dân một cách bền vững, công bằng và hiệu quả”.

PGS.TS Đào Xuân Cơ, Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai cho rằng, hệ thống y tế cơ sở hiện còn thiếu và yếu. Những bệnh cơ bản như huyết áp, tiểu đường hoàn toàn có thể phát hiện và kiểm soát tại cộng đồng, nhưng hiện nay, người dân không được thăm khám kịp thời để đến khi biến chứng buộc phải chuyển lên trên gây tốn kém trong điều trị và đi lại.

“Chính vì vậy, chủ trương miễn viện phí cho toàn dân không phải là để người bệnh đổ xô lên tuyến trên khám, chữa bệnh gây quá tải không cần thiết, mà chúng ta tiếp tục theo hướng đầu tư chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân ngay từ cơ sở. Giai đoạn này chúng ta sắp xếp lại các đơn vị hành chính, tiến tới không còn cấp quận, huyện. Vậy các trung tâm y tế huyện, các bệnh viện huyện sẽ vận hành như thế nào để gắn với y tế cơ sở, y tế thôn bản. Đây là cơ hội để chúng ta tập trung nguồn lực và tổ chức lại hệ thống y tế cơ sở sao cho gắn với dân, gần dân nhất thì dân mới được chăm sóc”, ông Cơ nhấn mạnh.

Theo PGS.TS.BS Phạm Ngọc Đông, Giám đốc bệnh viện Mắt Trung ương, khi hệ thống bảo hiểm thay mặt người dân chi trả chi phí khám chữa bệnh, vậy chúng ta phải xây dựng cơ chế như thế nào để quỹ bảo hiểm đủ mạnh, đủ lớn để chi trả tất cả chi phí khám, chữa bệnh cho người dân. Về cơ sở khám, chữa bệnh cũng phải xây dựng cơ chế chính sách và chế độ kiểm soát để làm sao khi người đến khám và chữa bệnh được chẩn đoán đúng, điều trị đúng theo phác đồ mà ngành y tế quy định. Trên cơ sở 2 sự kết hợp đó chúng ta sẽ đạt được mục tiêu người dân không phải trả chi phí khám, chữa bệnh.

“Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là làm sao khi bệnh nhân đến bệnh viện, mỗi nhân viên y tế không phân biệt người bệnh có bảo hiểm hay không có bảo hiểm. Bởi về nguyên tắc, dù có hay không có bảo hiểm phác đồ điều trị phải giống nhau, đó là quyền con người. Và đã là người thầy thuốc phải luôn đối xử công bằng với mỗi một bệnh nhân”, ông Đông nhấn mạnh.

Vấn đề đặt ra, hiện nay hầu hết các cơ sở y tế đều thực hiện tự chủ tài chính, khi tiến tới miễn viện phí toàn dân, liệu các đơn vị này có mất đi nguồn thu và nhân viên y tế sẽ được chi trả lương như thế nào? Trước vấn đề này, ông Nguyễn Công Hoàng khẳng định việc này sẽ không ảnh hưởng đến các cơ sở y tế, mọi vận hành không thay đổi.

“Bác sĩ vẫn tiến hành thăm khám cho bệnh nhân. Mặc dù miễn viện phí nhưng vẫn có giá dịch vụ. Tức là cấu giá dịch vụ vào bệnh án và đó chính là tiền. Tiền đó tính vào bảo hiểm, vào chính sách chứ không phải khám miễn phí là không cần hoạch toán. Bệnh nhân khi vào viện sẽ vẫn có phiếu viện phí nhưng viện phí này không phải thanh toán cho bệnh nhân mà là thanh toán với bảo hiểm, chính sách. Chính về thế mọi vận hành ở cơ sở y tế đều không thay đổi”, ông Hoàng cho biết.

Theo ông Hoàng, hiện nay các điều kiện của cơ sở y tế hoàn toàn đáp ứng đủ để tiến tới miễn viện phí toàn dân. Tuy nhiên điều quan tâm nhất hiện nay là phần cùng chi trả. Bài toán này đang được Bộ Y tế, Bộ Tài chính, Bảo hiểm y tế và Ban chính sách, chiến lược Trung ương nghiên cứu để có lời giải sớm nhất.

Tác giả: Nguyễn Hà - Thiết kế: Văn Toàn