Làn sóng sa thải lan rộng - Người trẻ chênh vênh trước tương lai

Từng là điểm đến lý tưởng cho các bạn trẻ yêu công nghệ và khát khao khởi nghiệp, ngành thương mại điện tử, tài chính số và truyền thông kỹ thuật số tại Việt Nam hiện đang trải qua một giai đoạn thanh lọc khốc liệt. Giai đoạn 2020–2022, nhiều doanh nghiệp đã mở rộng quy mô mạnh mẽ, tuyển dụng ồ ạt và tăng tốc phát triển sản phẩm. Nhưng từ năm 2023 trở đi, khi kinh tế toàn cầu đối mặt với lạm phát kéo dài, chi phí đầu vào tăng cao và sức mua suy giảm, làn sóng cắt giảm chi phí bắt đầu lan rộng. Hệ quả là nhiều công ty phải thu hẹp quy mô hoạt động, đóng băng tuyển dụng, hợp nhất phòng ban và sa thải nhân sự ở quy mô lớn.

Theo số liệu từ Tổng cục Thống kê, quý I/2025, Việt Nam ghi nhận hơn 1 triệu lao động trẻ (15–24 tuổi) không có việc làm – mức cao nhất trong vòng 5 năm qua. Tại khu vực thành thị, tỷ lệ thất nghiệp lên đến 11,06%, gần gấp đôi so với nông thôn. Đây không chỉ là con số đáng báo động, mà còn phản ánh một cuộc chuyển dịch sâu sắc của thị trường lao động. [1]

Bình luận của bà Lan cho thấy sự thay đổi tư duy từ phía nhà tuyển dụng: thay vì mở rộng bằng mọi giá, họ đang thận trọng sàng lọc, chỉ giữ lại những vị trí tạo ra giá trị thực. Điều này khiến yêu cầu đối với ứng viên ngày càng khắt khe hơn, đặc biệt trong bối cảnh doanh nghiệp đặt nặng hiệu quả, kỹ năng thực tiễn và khả năng thích nghi với chuyển đổi số.

Trong khi doanh nghiệp ngày càng “kỹ tính” với nguồn lực con người, thì người lao động trẻ lại phải đối mặt với nghịch lý:

Những công việc cấp thấp, không đòi hỏi nhiều kinh nghiệm – vốn từng là lựa chọn an toàn với sinh viên mới ra trường – giờ đây cũng đòi hỏi năng lực công nghệ, ngoại ngữ và kỹ năng mềm rõ ràng.

Thị trường lao động đang bước vào một giai đoạn phân tầng rõ rệt. Một nhóm nhỏ có khả năng thích nghi nhanh, học hỏi liên tục và làm chủ công nghệ đang nổi lên và trở thành lực lượng lao động chủ lực trong tương lai. Trong khi đó, phần đông lao động trẻ còn thiếu kỹ năng số, chưa có tư duy chuyển đổi nghề nghiệp, và dễ rơi vào vòng luẩn quẩn của thất nghiệp – học thêm – làm trái ngành.

Ông Tuấn cho rằng quá trình thanh lọc là tất yếu, nhưng nếu không được bù đắp bằng đào tạo thực chiến và chính sách hỗ trợ nghề nghiệp, sẽ tạo ra khoảng cách lớn, ảnh hưởng đến năng suất lao động và buộc người trẻ phải học hỏi liên tục, thích nghi linh hoạt để trụ vững.

Chưa kể, việc làm việc từ xa và freelance ngày càng trở nên phổ biến, yêu cầu người lao động phải tự chủ và chủ động hơn trong công việc. Do đó, chỉ những ai thích nghi nhanh chóng, làm chủ công nghệ và có khả năng sáng tạo mới có thể vượt qua sự cạnh tranh khốc liệt trong thời gian tới.

Trong bối cảnh hiện nay, thị trường lao động không còn giống như trước, nơi mà sinh viên mới tốt nghiệp có thể dễ dàng tìm được công việc phù hợp với chuyên ngành và năng lực học thuật của mình. Các yếu tố như bằng cấp và chứng chỉ không còn đảm bảo cho một công việc ổn định, và điều này càng rõ ràng hơn khi chúng ta nhìn vào một nghịch lý lớn trong thị trường tuyển dụng hiện nay: các công việc yêu cầu kinh nghiệm lại đang tìm kiếm những người chưa có kinh nghiệm.

Đặc biệt, trong bối cảnh các doanh nghiệp cắt giảm nhân sự, tái cơ cấu và thắt chặt tuyển dụng, cơ hội việc làm cho người trẻ trở nên khan hiếm và cạnh tranh hơn bao giờ hết. Thiếu kinh nghiệm thực tế, nhiều sinh viên mới ra trường buộc phải chấp nhận công việc trái ngành, thời vụ hoặc bán thời gian – vốn thường lương thấp, đãi ngộ không ổn định và ít cơ hội phát triển lâu dài.

Dù mang tính "sinh tồn", những lựa chọn tạm thời này khó thể trở thành hướng đi bền vững. Làm công việc không phù hợp dễ khiến người trẻ mất động lực, lệch khỏi mục tiêu nghề nghiệp và rơi vào cảm giác chán nản, bất mãn.

Họ không biết mình phù hợp với công việc nào, muốn làm gì và liệu có đủ năng lực để theo đuổi đam mê hay không. Khi kỳ vọng không còn phù hợp với thực tế, cảm giác thất bại không chỉ hiện diện trong sự nghiệp mà còn ăn sâu vào lòng tự trọng và niềm tin vào bản thân. Việc không thể hoàn thành mục tiêu nghề nghiệp hay buộc phải làm những công việc trái ngành dễ khiến người trẻ mất đi động lực sống, đánh mất sự tự tin vào khả năng của bản thân.

Theo một khảo sát gần đây của McKinsey & Company, khoảng 65% người trẻ trong độ tuổi 18–30 tại Việt Nam cho biết họ cảm thấy bất an về tương lai nghề nghiệp của mình, đặc biệt là khi đối mặt với sự thiếu hụt cơ hội nghề nghiệp và sự cạnh tranh khốc liệt trong môi trường việc làm.[4] Họ không chỉ lo ngại về việc tìm được công việc ổn định, mà còn bày tỏ sự lo lắng về khả năng duy trì nghề nghiệp trong môi trường thay đổi nhanh chóng và yêu cầu liên tục nâng cao kỹ năng. Khảo sát này phản ánh sự lo âu về việc thiếu sự chuẩn bị vững chắc cho các thử thách nghề nghiệp trong tương lai, khiến người trẻ cảm thấy bất an và thiếu tự tin trong quyết định nghề nghiệp.

Câu hỏi hiện nay không chỉ là “Làm sao để thành công?” mà là “Làm sao để tồn tại mà không đánh mất chính mình?”. Người trẻ cần vượt qua khủng hoảng tâm lý, chấp nhận làm công việc tạm thời hay không đúng chuyên môn, nhưng vẫn phát triển bản thân. Việc này không phải là thất bại, mà là bước tạm thời trong giai đoạn khó khăn. Quan trọng là giữ tư duy phát triển, học hỏi và lạc quan để chuẩn bị cho cơ hội tiếp theo.

Chính vì vậy, kiên trì và khả năng vượt qua khủng hoảng nội tâm giúp người trẻ trưởng thành trong thời kỳ khủng hoảng. Những thử thách hiện tại chính là cơ hội để họ phát triển bản lĩnh và định hình con đường riêng, với khả năng thích nghi và phát triển không ngừng là chìa khóa để thành công trong thế giới đầy biến động.

Trong một thị trường lao động đầy biến động, nơi bằng cấp dần đánh mất vị thế, người trẻ không thể tiếp tục chờ đợi cơ hội gõ cửa – họ cần chủ động sẵn sàng cho bất kỳ cánh cửa nào mở ra. Sự linh hoạt, tinh thần cầu tiến và khả năng tự thích nghi nhanh chóng không còn là lợi thế, mà đã trở thành điều kiện sống còn để không bị bỏ lại phía sau trong cuộc đua nghề nghiệp.

Trước một thế giới lao động liên tục biến động, thích nghi không còn là kỹ năng bổ trợ mà đã trở thành nền tảng sống còn. Người trẻ ngày nay đang chủ động tái định hình hành trình nghề nghiệp bằng cách học để làm, làm để tích lũy và chuyển mình linh hoạt trước mọi thay đổi. Từ việc nâng cấp kỹ năng, xây dựng thương hiệu cá nhân đến khai thác triệt để công nghệ, tất cả đều là những chiến lược giúp họ không bị bỏ lại phía sau. Trong bức tranh nghề nghiệp đầy thử thách, chính khả năng thích nghi nhanh và tư duy chủ động mới là yếu tố quyết định ai sẽ bứt phá và ai sẽ tụt lại.

Làn sóng sa thải không chỉ là một thay đổi tạm thời trong bối cảnh kinh tế khó khăn, mà là dấu hiệu rõ ràng của một thị trường lao động đang biến động mạnh mẽ. Các ngành nghề từng là lựa chọn mơ ước của nhiều bạn trẻ giờ đây đang phải đối mặt với thách thức cơ cấu lại, làm giảm cơ hội việc làm và đặt ra yêu cầu cao hơn về kỹ năng và khả năng thích ứng. Điều này tạo ra một áp lực lớn cho thế hệ lao động trẻ, nhưng cũng đồng thời mở ra cơ hội cho những ai biết cách linh hoạt, học hỏi và tìm ra con đường phát triển riêng cho bản thân.

Công nghệ, sự linh hoạt trong công việc và khả năng tự thích nghi nhanh chóng sẽ là chìa khóa dẫn đến thành công lâu dài. Việc hiểu rõ xu hướng thị trường, nắm bắt cơ hội từ các ngành ít bị ảnh hưởng, và đầu tư vào việc phát triển bản thân sẽ giúp người trẻ không chỉ tồn tại, mà còn vươn lên mạnh mẽ trong giai đoạn đầy biến động này.

Chú thích:

[1] Lan, N. T. N. (2025). Phát biểu tại hội thảo “Tái cấu trúc nhân sự trong kỷ nguyên số”. Navigos Group.

[2] Tổng cục Thống kê. (2025). Báo cáo tình hình lao động – việc làm quý I năm 2025. https://www.gso.gov.vn

[3] Tuấn, T. A. (2025). Chia sẻ tại diễn đàn “Chuyển dịch nghề nghiệp và khởi nghiệp hậu khủng hoảng”. Hội đồng Tư vấn Hỗ trợ Khởi nghiệp Quốc gia phía Nam.

[4] McKinsey & Company. (2025). Khảo sát về tình hình nghề nghiệp của người trẻ tại Việt Nam: Những lo lắng về tương lai và thách thức thị trường lao động. https://www.mckinsey.com

Vũ Thảo - Thanh Trúc