Làng chài '5 không'chuyển mình sau hơn 10 năm lên bờ

Một góc của làng chài Kim Lai sau hơn 10 năm người dân lên bờ lập nghiệp.

Cảnh nghèo đói chỉ còn là ký ức

Hơn chục năm trước, làng chài Kim Lai nằm ven sông Thái Bình thuộc phường Ngọc Châu (TP Hải Dương) được gọi là xóm đạo "5 không" bởi không đất, không nhà, không trường, không điện, không nước sạch. Trẻ con sinh ra không có giấy khai sinh, hầu hết không được đi học và theo cha mẹ lênh đênh trên những con thuyền nhỏ đánh cá, chở hàng thuê kiếm sống.

Trùm cả Vũ Xuân Tuấn kể rằng: “Khi đó, người dân xóm đạo Kim Lai làm ăn, sinh sống bằng nhiều nghề sông nước như đánh bắt cá, làm dịch vụ vận tải thủy hay mò vớt kim loại dưới lòng các con sông... cái ăn còn không no, nói gì đến ăn ngon, càng không thể nói chuyện học hành của lũ trẻ. Không có đất đai, nhiều gia đình chỉ có thể dựng tạm cái chòi nhỏ dưới chân cầu Phú Lương để tránh mùa mưa bão”.

Kim Lai từng được mệnh danh là “làng nổi". Hằng ngày các hộ dân chài dong thuyền đi khắp các nhánh sông trong và ngoài tỉnh để đánh bắt cá. Họ phiêu bạt đến khắp nơi từ Hà Nội, Vĩnh Phúc cho đến Thanh Hóa, Nghệ An. Sống dập dềnh cùng sông nước nên với họ, điện thắp sáng và nước máy là những thứ gì đó rất xa xỉ. Nước dùng hằng ngày được lấy ngay từ sông. Nhà nào cẩn thận thì lấy phèn chua để tẩy còn không cứ thế mà dùng. Để tránh mưa bão, nhiều gia đình cẩn thận dựng tạm vài cái chòi nhỏ ở chân cầu Phú Lương. Khung chòi là vài thanh tre khô lượm lặt trên đường đi đánh cá và được quây lại qua quýt bằng mấy chiếc bao tải rách.

Làng chài Kim Lai được hình thành từ những năm 60 của thế kỷ 19. Cuộc sống nay đây mai đó không ổn định nên đa phần người dân nơi đây đều thất học, mù chữ.

Ông Lê Hồng Tuấn, Phó Chủ tịch UBND phường Ngọc Châu phấn khởi khoe: “Đây là khu dân cư mới của làng chài Kim Lai. Hơn 10 năm nay, hàng trăm hộ dân ở đây đã không còn sống trong cảnh sông nước. Họ đã lên bờ, xây nhà, có công việc ổn định, kinh tế phát triển, con cái được học hành đến nơi đến chốn”.

Cũng theo ông Tuấn, xuất phát từ việc năm 2008, UBND tỉnh Hải Dương quyết định quy hoạch vùng định cư mới cho dân làng chài. Người dân được cấp đất lên bờ, được làm thủ tục nhập khẩu, nhiều đứa trẻ lúc đó mới được chính thức khai sinh, có những đứa trẻ lần đầu tiên được đến trường.

Nhớ lại chuyện cách đây hơn 10 năm về trước, ông Vũ Xuân Toàn, nguyên Trưởng khu dân cư số 16 phường Ngọc Châu cho hay: “Năm 2007, hơn 85% số người dân Kim Lai không biết đọc, biết viết. Thời còn lênh đênh sông nước, ngoài nghề thuyền chài, công việc chính của lao động Kim Lai là làm cát. Thanh niên trai tráng cứ đi biền biệt theo những con tàu hút cát khắp các dòng sông trong và ngoài tỉnh. Đa phần là hút cát trái phép nhưng cũng chật vật quanh năm “bữa no, bữa đói”. Ban ngày, các hộ dùng thuyền đi đánh bắt cá, tối về neo tại khúc sông này nấu ăn, tắm giặt, sinh hoạt khiến cả một đoạn sông ô nhiễm”.

Anh Trần Văn Nguyên đã có nhiều năm làm nghề lái tàu và khai thác cát cho biết, gia đình anh đã có nhiều đời làm nghề sông nước. Từ nhỏ, anh Nguyên chưa bao giờ nghĩ mình sẽ có một ngôi nhà khang trang để ở, con cái được đến trường. Nhưng từ khi được tỉnh hỗ trợ mua đất trên bờ, gia đình anh đã có nơi ở ổn định. Công việc của vợ chồng anh cũng thuận lợi hơn.

Năm 2008, UBND tỉnh Hải Dương quyết định quy hoạch vùng định cư mới cho dân làng chài Kim Lai. Điều này chẳng khác nào họ bắt được phao cứu sinh. Hiện nay, dân Kim Lai đã biết đọc, biết viết, trẻ con được đến trường. Nhiều người đã tìm được nghề mới, đến nay đã có hàng trăm hộ dân xây được nhà kiên cố, nhà cao tầng. Một số người mở cửa hàng buôn bán, làm dịch vụ rửa, sửa xe hoặc đi làm công nhân tại các doanh nghiệp, nhà máy với mức thu nhập ổn định từ 5-8 triệu đồng/người/tháng. Trước năm 2010, làng chài Kim Lai có gần 100 hộ thuộc diện nghèo thì nay chỉ còn vài ba hộ có hoàn cảnh khó khăn.

Trẻ em làng chài ngồi nghe cha mẹ kể lại những năm tháng khó khăn lênh đênh sông nước.

Chuyển mình để làm giàu

Hơn 10 năm định cư cũng là chừng ấy thời gian người dân Kim Lai tìm kiếm cơ hội làm giàu để có cuộc sống sung túc, đủ đầy. Với họ, ước mơ không còn giản đơn là lên bờ để có mảnh đất cắm dùi mà còn là cơ hội kiếm nghề mới làm giàu.

Anh Hoàng Xuân Phúc (48 tuổi) nhớ lại, khi mới lên bờ, nhiều người dân ở đây vốn chỉ quen với nghề sông nước nên cuộc sống của họ gặp không ít khó khăn. Chưa tìm được nghề mới, nhiều hộ lại quay về nghề cũ. Việc này khiến lãnh đạo địa phương và TP Hải Dương băn khoăn, suy tính.

Để mở ra hướng mới, phường Ngọc Châu quyết định tổ chức họp dân để lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của mọi người. Ngay sau đó, những lớp dạy nghề may, sửa chữa điện, điện tử lần lượt được mở ra. Phường Ngọc Châu tiếp tục xin lãnh đạo cấp trên xây dựng đề án phát triển 6.000m2 mặt nước để người dân nuôi cá lồng phát triển kinh tế.

Nghề mới này đã thu hút được nhiều người dân Kim Lai trở về lập nghiệp. Người dân còn được hỗ trợ vay vốn để phát triển sản xuất. Mới đầu chỉ vài ba hộ tham gia, sau thấy hiệu quả nên nhiều hộ đăng ký học và làm theo. Vẫn bám sông để kiếm sống nhưng giờ đây thu nhập từ nuôi cá lồng cao gấp nhiều lần so với những nghề cũ. Đến nay, ở Kim Lai đã có hơn 20 hộ nuôi cá lồng với diện tích khoảng 1.500m2. Họ đã thành lập một HTX chuyên chuyển giao khoa học kỹ thuật và hỗ trợ nhau về giống, vốn.

Áp dụng việc nuôi cá lồng theo kinh nghiệm sông nước từng có, giờ đây người dân Kim Lai đã có cuộc sống ổn định hơn.

Có điều kiện phát triển kinh tế, người dân Kim Lai càng hiểu rõ việc không biết chữ sẽ khó thực hiện được giấc mơ đổi đời. Vì vậy không cần vận động, ngay khi lên bờ họ lần lượt xin cho con đi học ở các trường trong phường và khu vực lân cận.

Anh Nguyễn Văn Tả ở ngõ 1, khu 16 phường Ngọc Châu (TP Hải Dương) cho biết: “Biết chữ thôi chưa đủ, người dân làng chài Kim Lai còn tính cho con em mình học cao để bay xa. Chỉ tính 5 năm trở lại đây, làng chài Kim Lai đã có hơn 20 em học đại học, cao đẳng. Nhiều người ra trường làm trong cơ quan nhà nước, doanh nghiệp nước ngoài. Một số đã tìm kiếm cơ hội sang các nước Nhật Bản, Hàn Quốc để làm việc. Hiện thu nhập bình quân đầu người ở Kim Lai đã đạt khoảng 40 triệu đồng”.

Ông Lê Hồng Tuấn,Phó Chủ tịch UBND phường Ngọc Châucho biết: "Cái khó là hiện nay người dân Kim Lai vẫn muốn gắn bó với nghề sông nước nên ngoài nghề nuôi cá lồng, địa phương đang định hướng cho họ phát triển thêm nghề vận tải thủy. Nghề này cần nguồn vốn lớn, tuy nhiên hiện tại người dân nơi đây vẫn chưa đủ điều kiện để thế chấp vay vốn".

Bà Đặng Thu Hà, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hải Dương cho biết: “Theo kế hoạch của UBND tỉnh Hải Dương, năm 2008, UBND tỉnh ban hành Quyết định phê duyệt kế hoạch đấu thầu hạ tầng khu dân cư Kim Lai giá trị gần 17 tỷ đồng. Tại thời điểm đó, các hộ dân được giao đất phải nộp tiền xây dựng cơ sở hạ tầng từ 800 nghìn -1 triệu đồng/m2 trên lô đất 60m2.Địa phương rất quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho người dân Kim Lai lên bờ sinh sống, đồng thời cấp đất, động viên hỗ trợ việc dạy và học nghề cho các gia đình có nhu cầu”.

Đình Quế